“Να μη μένει στην ίδια τάξη κανένας». Δεν πρόκειται για το τελευταίο σύνθημα της μαθητικής κοινότητας, που θα «αγκάλιαζαν» με θέρμη οι πιο αδύναμοι από αυτούς, αλλά η πρόταση των ειδικών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, με βάση τα συμπεράσματα από τη συγκριτική μελέτη των εκπαιδευτικών συστημάτων και της αυστηρότητας, που τα διέπει, σε 63 χώρες του κόσμου.
Αυτό που επισημαίνεται στην έκθεση του προγράμματος διεθνούς αξιολόγησης PISA του Οργανισμού είναι ότι η επανάληψη της ίδιας τάξης δεν βοηθά, δεν αποκαθιστά τη χαμένη γνώση, αντίθετα ενισχύει την αίσθηση στους αδύναμους μαθητές ότι τιμωρούνται. Οι ειδικοί του διεθνούς Οργανισμού κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα με βάση, μεταξύ άλλων, την εξής αναλογία: όπου υπάρχουν πολλοί «διετείς» η συνολική επίδοση της τάξης είναι χαμηλότερη και τελικά μειώνεται το ποσοστό των μαθητών, που τελειώνουν το σχολείο. Αντιθέτως, όπου εφαρμόζονται προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας για τους αδύναμους μαθητές, όπως στη Φινλανδία και τη Βρετανία, καταγράφεται πρόοδος.
Όπως προκύπτει από τη σχετική λίστα, οι πιο αυστηροί εκπαιδευτικοί στον κόσμο είναι αυτοί που διδάσκουν στο Μακάο, όπου ποσοστό 44% των μαθητών επαναλαμβάνουν την ίδια τάξη. Ακολουθούν η Τυνησία και η Βραζιλία, ενώ στην Ευρώπη το πιο αυστηρό εκπαιδευτικό σύστημα είναι αυτό της Γαλλίας, όπου 38% των μαθητών δηλώνουν ότι έχουν επαναλάβει τουλάχιστον μία φορά κάποια τάξη στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο ή το Λύκειο. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, ο μέσος όρος των μαθητών, που επαναλαμβάνουν τάξεις, είναι 13%.
Από την άλλη πλευρά, ποσοστά που ξεπερνούν το 20% εμφανίζουν αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων η Ισπανία, η Γερμανία, η Πορτογαλία, το Βέλγιο και η Ολλανδία. Αντιθέτως, Κορέα και Ιαπωνία, οι μαθητές των οποίων διακρίνονται επίσης τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο, φαίνεται από την έρευνα του προγράμματος PISA ότι δεν τιμωρούν τους «κουμπούρες» τους με επανάληψη της ίδιας τάξης.
Σε κάθε περίπτωση, η συζήτηση έχει ανοίξει. Η επανάληψη της ίδιας τάξης αρχίζει να θεωρείται, μαζί με τους βαθμούς και τον έλεγχο, στοιχείο ενός πεπαλαιωμένου εκπαιδευτικού μοντέλου. Στην Αυστρία από τον επόμενο χρόνο η επανάληψη της ίδιας τάξης θα καταργηθεί δια νόμου. Και στην αυστηρή Γαλλία οι φωνές, που ζητούν αλλαγές, πληθαίνουν διαρκώς. Όπως, εξάλλου, σημειώνεται στην έκθεση του ΟΟΣΑ, η επανάληψη της ίδιας τάξης προκαλεί, εκτός από χαμηλότερες επιδόσεις για το σύνολο των μαθητών, ανισότητα, ενώ περιθωριοποιεί τους αδύναμους μαθητές, οι οποίοι τελικά αφήνονται στην τύχη τους, χάνουν την εμπιστοσύνη τους στον εαυτό τους και απομακρύνονται οριστικά από τη μελέτη.
Ένα τελευταίο επιχείρημα του ΟΟΣΑ έχει να κάνει με το κόστος. Η επανάληψη της ίδιας τάξης επιβαρύνει τον προϋπολογισμό για την παιδεία. Κάθε μαθητής που «μένει» στην ίδια τάξη στοιχίζει κατά μέσο όρο από 7 έως 10 χιλιάδες ευρώ τον χρόνο. Στις «αυστηρές» Ισπανία και Ολλανδία αυτό σημαίνει ότι 10% του προϋπολογισμού για την παιδεία δαπανάται για έναν σκοπό που, όπως αποδεικνύεται, έχει μόνο αρνητικές συνέπειες.