Αν και η ένδυση στις αρχές της δεκαετίας του 1990 αποτελούσε έναν σημαντικό κλάδο της ελληνικής οικονομίας, με μεγάλη συμμετοχή στην παραγωγή, την απασχόληση και στις εξαγωγές, ο ανταγωνισμός που δέχονται τα ελληνικά προϊόντα από τις Τρίτες Χώρες (Τουρκία, Πακιστάν, Ινδία, Κίνα), οδήγησε τον κλάδο σε συρρίκνωση έως και 50%.
Αρκετές βιομηχανίες και βιοτεχνίες είτε έκλεισαν είτε μετακινήθηκαν σε γειτονικές χώρες, όπως τη Βουλγαρία και τη ΠΓΔΜ. «Πτωχευμένες» επιχειρήσεις του κλάδου συνεχίζουν την παραγωγή με ανασφάλιστους εργαζομένους, συνήθως αλλοδαπούς, χωρίς να εκδίδουν παραστατικά και χωρίς να καταβάλλουν φόρους. Σύμφωνα με τα στοιχεία των επιθεωρητών του ΙΚΑ, περί τις 50 τέτοιες βιοτεχνίες λειτουργούν στα Κάτω Πατήσια, τη Νέα Ιωνία, τη Φιλαδέλφεια και το Περιστέρι. Οι βιοτεχνίες αυτές βρίσκονται στο στόχαστρο των μεικτών κλιμακίων της Υπηρεσίας Ειδικού Ελέγχου Ασφάλισης του ΙΚΑ, του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας και του ΣΔΟΕ.
Το ΑΜΠΕ παρακολούθησε μια τέτοια επιχείρηση του μεικτού κλιμακίου στα Πατήσια και τη Ν. Ιωνία. Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 3.00 μετά το μεσημέρι της Μεγάλης Τρίτης, με παρουσία εισαγγελέα και τη συνδρομή αστυνομικής δύναμης, με επικεφαλής τον υποδιοικητή του Αστυνομικού Τμήματος Πατησίων.
«Όλα εξαρτώνται από την ταχύτητα και τον αιφνιδιασμό» λένε οι επιθεωρητές σημειώνοντας: «Οι βιοτεχνίες αυτές επικοινωνούν μεταξύ τους. Δουλεύουν πίσω από κλειδωμένες πόρτες, ενώ όλες είναι εφοδιασμένες με κάμερες παρακολούθησης των εξωτερικών χώρων».
Κατά το παρελθόν, οι επιθεωρητές είχαν δεχθεί ακόμη και επιθέσεις κατά τη διάρκεια των ελέγχων. Βασίζουν πολλά στη συμβολή της Αστυνομίας και ιδιαίτερα του Α.Τ. Πατησίων, στην περιοχή του οποίου σημειώνονται και τα περισσότερα περιστατικά.
Ο πρώτος «στόχος» είναι στη Ριζούπολη. Ο πρώτος όροφος στεγάζει μια εκκλησία και το ισόγειο ένα κατάστημα παιχνιδιών. Ο δεύτερος όροφος φαίνεται κλειστός, όμως όταν η κλειδαριά σπάει, αποκαλύπτεται μια κανονική βιοτεχνία με περίπου 30 ραπτομηχανές. Στη «βιοτεχνία», εργάζονται 23 αλλοδαποί άνδρες. Στις ερωτήσεις των αστυνομικών και των επιθεωρητών απαντούν ότι δεν γνωρίζουν ελληνικά, ούτε το όνομα του υπεύθυνου της «επιχείρησης». Ο έλεγχος που ακολουθεί θα δείξει ότι είναι όλοι ανασφάλιστοι, ενώ οι 10 δεν έχουν άδειες εργασίας ή παραμονής στη χώρα. Στα κλειδωμένα συρτάρια ενός γραφείου που παραβιάζονται, οι επιθεωρητές ανακαλύπτουν ένα αχρησιμοποίητο δελτίο αποστολής, που θα οδηγήσει στον ιδιοκτήτη. Οι εργαζόμενοι καταγράφονται και όσοι δεν έχουν χαρτιά οδηγούνται στην κλούβα.
Δεύτερος σταθμός, τα Κάτω Πατήσια. Το γωνιακό κατάστημα στην οδό Ιππολύτου είναι κρεοπωλείο. Δείχνει άδειο και οι επιθεωρητές προβληματίζονται. Οι γείτονες που έχουν συγκεντρωθεί υποστηρίζουν ότι είναι άδειο από τον προηγούμενο χρόνο. Τελικά γίνεται επέμβαση. Η κλειδαριά δεν υποχωρεί και χρησιμοποιούνται λοστοί. Μπαίνουν πρώτοι οι αστυνομικοί με τον εισαγγελέα. Το κατάστημα είναι πράγματι άδειο, αλλά υπάρχει μια τρύπα στο βάθος που οδηγεί στο υπόγειο. Χωρίς εξαερισμό και σε τραγικές συνθήκες υγιεινής λειτουργεί ακόμη μια «βιοτεχνία» που κατασκευάζει γυναικεία ρούχα και τραπεζομάντιλα. Εδώ εργάζονται ανασφάλιστοι 10 αλλοδαποί, από τους οποίους οι 8 είναι παράνομοι. Δεν βρίσκονται παραστατικά αλλά οι επιθεωρητές είναι σίγουροι ότι θα εντοπισθεί ο υπεύθυνος.
Η τρίτη έφοδος γίνεται ταυτόχρονα σε δυο γειτονικά υπόγεια καταστήματα στην ίδια περιοχή, στην οδό Ναυάρχου Βότση. Στο ένα εργάζονται 5 αλλοδαποί ανασφάλιστοι, οι 4 είναι παράνομοι. Στο δεύτερο υπάρχουν 6 ραπτομηχανές, αλλά οι εργαζόμενοι έχουν προλάβει να φύγουν στον ακάλυπτο από το παράθυρο της τουαλέτας εγκαταλείποντας μπουφάν και παπούτσια.
Οι φωνές μιας ηλικιωμένης στο ισόγειο της διπλανής πολυκατοικίας, κινητοποιούν τους αστυνομικούς, που συλλαμβάνουν έναν από τους εργαζόμενους που είχε κρυφτεί στο διαμέρισμα. Οι επιθεωρητές πιστεύουν ότι οι βιοτεχνίες έχουν ειδοποιηθεί. «Ως το πρωί» μας λένε «θα έχουν μετακομίσει».
Για να τους εντοπίσουν, οι επιθεωρητές εργάζονται όλο το εικοσιτετράωρο, χρησιμοποιώντας τα ιδιωτικά τους αυτοκίνητα και με δικά τους έξοδα. Ένα μικρό επίδομα περί τα 100 ευρώ το μήνα, που λάμβαναν για έξοδα κίνησης, έχει καταργηθεί.
Η ώρα είναι 5 το απόγευμα και η συνέχεια της επιχείρησης αναβάλλεται για άλλη μέρα.
Τα καταστήματα που ανοίχθηκαν φαίνεται πως εφοδίαζαν την ίδια «φίρμα». Πρόκειται για εταιρεία που έχει πτωχεύσει και οφείλει ήδη στο Δημόσιο περί το 1 εκατ. ευρώ. Οι επιθεωρητές λένε ότι δεν είναι η μοναδική περίπτωση. Οι εταιρείες αυτές δημιουργούν μικρές βιοτεχνίες που απασχολούν ανασφάλιστους και τις περισσότερες φορές παράνομους μετανάστες, Σύρους, Μπαγκλαντεσιανούς και Πακιστανούς. Οι Σύροι, μάλιστα, θεωρούνται άριστοι γαζωτές. Τα κέρδη είναι μεγάλα για τις επιχειρήσεις που παράγουν προϊόντα με αμοιβές Ασίας. Μεγάλες είναι και οι απώλειες για το Δημόσιο, σε φόρους και εισφορές. Οι απώλειες από την αδήλωτη εργασία ξεπερνούν τα 6 δισ. ετησίως, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εργασίας.
Ο απολογισμός πάντως, είναι πλούσιος. Στις 4 επιχειρήσεις, στα Πατήσια και τη Νέα Ιωνία, βρέθηκαν να εργάζονται 43 ανασφάλιστοι αλλοδαποί, από τους οποίους οι 28 συνελήφθησαν γιατί βρίσκονταν παράνομα στη χώρα και συντάχθηκαν πρόστιμα 21.500.000 ευρώ.
Νωρίτερα το πρωί, σε ανάλογη επιχείρηση σε εταιρεία τηλεμάρκετινγκ και εμπορίας οικιακών συσκευών είχε διαπιστωθεί η απασχόληση 38 ανασφάλιστων εργαζομένων και επιβλήθηκε αρχικό πρόστιμο 23.000 ευρώ, για παραβάσεις της ασφαλιστικής νομοθεσίας.
«Οι επιχειρήσεις αυτές ιδρύονται νόμιμα» τονίζει στο ΑΜΠΕ ο διευθυντής της Ειδικής Υπηρεσίας Ελέγχου Ασφάλισης (ΕΥΠΕΑ) Αττικής, Μάρκος Τούντας σημειώνοντας: «Εκπροσωπούνται από κάποιον νόμιμο αλλοδαπό, ο οποίος αφού κάνει την έναρξη εξαφανίζεται. Στη συνέχεια δεν καταβάλλουν εισφορές ούτε φόρους. Στο παρελθόν και κατά την έναρξη της λειτουργίας μιας επιχείρησης γίνονταν έλεγχοι τόσο από την εφορία όσο και από το ΙΚΑ, όμως με τις μειώσεις προσωπικού δεν μπορεί πια να γίνει σε όλες τις περιπτώσεις. Δημιουργούνται κενά που τα εκμεταλλεύονται κάποιοι».
Ο κ. Τούντας πιστεύει ότι η δημιουργία μιας ενιαίας υπηρεσίας από επιθεωρητές αστυνομικούς και δικαστικούς, με αντικείμενο την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, θα μπορούσε να πολλαπλασιάσει τα αποτελέσματα, αφού θα επέλυε τα προβλήματα συντονισμού μεταξύ των υπηρεσιών.
«Στην περίπτωση ενός ελέγχου στη Θεσσαλονίκη σε ένα στριπτιζάδικο, μάλιστα πολυτελείας, δεν μπορούσαμε να εντοπίσουμε τις κοπέλες, ενώ είμασταν σίγουροι ότι ήταν μέσα. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, οι άνδρες της Ομάδας Πρόληψης και Καταστολής Εγκλήματος (ΟΠΚΕ) που μας συνόδευε, εντόπισε έναν εντοιχισμένο καθρέπτη που δεν έφθανε μέχρι το πάτωμα. Όταν τον σπάσαμε, βρήκαμε στοιβαγμένες 12 γυναίκες σε ένα χώρο 2 τετραγωνικών μέτρων.
Ο κ. Τούντας προσθέτει ότι σε πολλές περιπτώσεις, όταν δεν υπάρχει αστυνομία, συχνά οι έλεγχοι παρεμποδίζονται.
«Ενώ υπάρχει νομοθεσία όπου η παρεμπόδιση ελέγχου επισύρει βαρύτατο πρόστιμο, δεν έχει ενεργοποιηθεί, γιατί δεν έχει εκδοθεί σχετική υπουργική απόφαση» επισημαίνει ο κ. Τούντας.
Τα μεικτά κλιμάκια ελέγχου των Υπηρεσιών θα συνεχίσουν τους ελέγχους, δηλώνει στο ΑΜΠΕ ο διοικητής του ΙΚΑ, Ροβέρτος Σπυρόπουλος, προσθέτοντας ότι από το σύνολο των αλλοδαπών που βρίσκονται στη χώρα νόμιμα ή παράνομα, μόνο οι 300.000 είναι ασφαλισμένοι και καταβάλλουν εισφορές.
«Ζούμε μια περίοδο όπου η μαύρη εργασία διευρύνεται. Θέλουμε όμως να κάνουμε γνωστό, ότι ταυτόχρονα εντείνονται και οι έλεγχοι της αρμόδιας υπηρεσίας του ΙΚΑ» τόνισε ο κ. Σπυρόπουλος.
«Σε αυτή την αναμέτρηση εμείς θα αυξήσουμε τις δυνάμεις που διαθέτουμε. Είμαστε αποφασισμένοι να μην επιτρέψουμε τη διεύρυνση του φαινόμενου της μαύρης εργασίας και θα τα καταφέρουμε» διεμήνυσε.