Το διάγγελμα του Μπασάρ αλ-Ασαντ προς το έθνος είναι ασφαλώς η μεγαλύτερη στιγμή της πολιτικής του ζωής. Η Συρία έχει αντιμετωπίσει πολλές κρίσεις κατά τη διάρκεια της 11χρονης διακυβέρνησης του 45χρονου Ασαντ, όπως η μαζική εισροή προσφύγων μετά την εισβολή στο Ιράκ, το 2003, η εξέγερση των Κούρδων, το 2004, η ρήξη με τον Λίβανο μετά τη δολοφονία Χαρίρι, το 2005 και ο βομβαρδισμός από το Ισραήλ ενός πυρηνικού αντιδραστήρα, το 2007. Καμιά από τις κρίσεις αυτές δεν απείλησε όμως πραγματικά τον πρόεδρο και το καθεστώς του όσο η σημερινή.
Οι διαδηλώσεις που σημειώνονται τις τελευταίες ημέρες σε διάφορες συριακές πόλεις είναι πρωτοφανείς και σε μέγεθος και σε χαρακτήρα, γράφει ο Σάιμον Τάινταλ στην Γκάρντιαν. Από πολλές απόψεις, μοιάζουν με τις εξεγέρσεις στην Αίγυπτο και την Τυνησία: εκρήξεις οργής κατά της έλλειψης οικονομικών ευκαιριών και της διαφθοράς. Υπάρχουν όμως και διαφορές. Το καθεστώς της Συρίας στηρίζεται περισσότερο από τα άλλα στην απόλυτη υπακοή, την οποία εξασφαλίζει ένας βίαιος μηχανισμός ασφαλείας. Η διαφωνία ήταν απαγορευμένη. Αλλά τώρα βγαίνει εκρηκτικά στην επιφάνεια.
«Αυτό που βλέπουμε στη Συρία δεν είναι ακόμη μια επανάσταση», λέει ένας σύρος αξιωματούχος. «Είναι μια αναταραχή με αίτημα την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων. Ο Ασαντ είναι ένας δημοφιλής πρόεδρος. Αν γίνονταν αύριο εκλογές, ίσως να λάμβανε 60% ή και περισσότερο. Εχουμε ένα πρόβλημα οικονομικής διαφθοράς, αλλά όχι πολιτικής διαφθοράς. Ο Ασαντ έχει πολλά χρήματα στην τράπεζα. Πρέπει να τα αξιοποιήσει, αλλιώς οδεύουμε προς το άγνωστο. Ο,τι κι αν συμβεί πάντως, η Συρία έχει αλλάξει. Ο κόσμος δεν φοβάται πια να εκφράσει την άποψή του».
Είναι σίγουρο ότι ο Ασαντ δεν έχει σχέση με τον Χόσνι Μουμπάρακ. Εχει μιλήσει πολλές φορές για μεταρρυθμίσεις. Και στη διάρκεια της λεγόμενης «άνοιξης της Δαμασκού», που ακολούθησε τον θάνατο του πατέρα του, η συριακή κοινωνία φάνηκε έτοιμη να απαλλαγεί από τις ιστορικές και γεωγραφικές της αλυσίδες. Το ότι δεν συνέβη αυτό αποδόθηκε στην ολέθρια επιρροή που ασκεί η παλιά φρουρά στον νεαρό πρόεδρο.
Στην πολιτική, όμως, υπεύθυνος είναι ο ηγέτης. Και η αδυναμία του Ασαντ να προχωρήσει σε αλλαγές έχει δημιουργήσει ερωτήματα για το πολιτικό του θάρρος και την πολιτική του κρίση. Η ανικανότητά του να εκσυγχρονίσει τη συριακή οικονομία και η εξάρτησή του από τους νόμους έκτακτης ανάγκης που επέβαλε το κόμμα Μπάαθ μετά το πραξικόπημα του 1963 εγείρει το ακόλουθο ερώτημα: γιατί να τον πιστέψει κανείς τώρα που βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο; Δεν είναι πια πολύ αργά;
Η απόφαση του Ασαντ να απολύσει την κυβέρνησή του ίσως δώσει μια απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα και τον βοηθήσει να πραγματοποιήσει επιτέλους τη ρήξη με την εποχή του πατέρα του. Στο σημερινό του διάγγελμα, όμως, πρέπει να προχωρήσει ένα βήμα περισσότερο. Πρέπει να πείσει τους Σύρους, που αν ο προαναφερθείς αξιωματούχος έχει δίκιο, θέλουν περισσότερο μεταρρυθμίσεις παρά την αλλαγή του καθεστώτος, ότι η χώρα μπορεί να κάνει μια καινούργια αρχή, ότι μια νέα τάξη παίρνει επιτέλους τη θέση της παλιάς.
«Οι δυνάμεις ασφαλείας διέπραξαν μεγάλα σφάλματα στην Ντεράα», λέει ο Σάμι Χιγιάμι, πρεσβευτής της Συρίας στο Λονδίνο. «Αντί να προσπαθήσουν να βρουν μια λύση, πυροβολούσαν στην πλατεία. Ο πρόεδρος έχει πρόθεση να διορθώσει αυτά τα λάθη».
Ο Χιγιάμι επιμένει ότι υπεύθυνοι για τις πιο σοβαρές συγκρούσεις είναι μικρές ομάδες προβοκατόρων που υποκινούνται από το εξωτερικό. Κατά την άποψή του, στις ομάδες αυτές περιλαμβάνονται ισλαμιστές εξτρεμιστές από την εγχώρια σουνιτική πλειοψηφία, Κούρδοι της Συρίας, καθώς και ιρακινοί, λιβανέζοι και αλγερινοί μετανάστες. Στόχος τους είναι να υπονομεύσουν την πιο κοσμική, πολυεθνική και ανεκτική χώρα της Μέσης Ανατολής.
Η αδυναμία του Ασαντ να προωθήσει μεταρρυθμίσεις, συνεχίζει ο σύρος πρεσβευτής, οφείλεται εν μέρει στις ΗΠΑ, το Ισραήλ και τις ευρωπαϊκές χώρες που τον αποδυνάμωσαν με τις οικονομικές κυρώσεις και τους εμπορικούς αποκλεισμούς.
Οποιος κι αν έχει δίκιο, το βέβαιο είναι ότι το σημερινό διάγγελμα του προέδρου της Συρίας αποτελεί σταθμό. Μπορεί να του δώσει μια μεγάλη ευκαιρία, μπορεί και να αποδειχθεί ότι είναι πια πολύ αργά.