Η Ιρακινοβρετανή, διεθνούς φήμης αρχιτεκτόνισσα Zaha Hadid (Ζάχα Χαντίντ), που το 2004 είχε τιμηθεί με το Βραβείο Πρίτσκερ, το “Νόμπελ” των αρχιτεκτόνων, πέθανε από καρδιακή προσβολή σε νοσοκομείο του Μαϊάμι, στις ΗΠΑ. Η Ζάχα Χαντίντ (Zaha Hadid) γεννήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1950 και πέθανε στις 31 Μαρτίου 2016.
Ήταν Ιρακινή αρχιτέκτονας, εκπρόσωπος της σχολής της αποδόμησης (deconstruction). Γεννήθηκε στη Βαγδάτη το 1950 και σπούδασε μαθηματικά στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού. Συνέχισε τις σπουδές της στη Σχολή Αρχιτεκτονικής της Αρχιτεκτονικής Εταιρείας του Λονδίνου, απ’ όπου πήρε το πτυχίο της το 1977.
Δύο χρόνια αργότερα ίδρυσε το δικό της αρχιτεκτονικό γραφείο, έργα του οποίου ήταν οι όπερες της Καντόνας και του Κάρντιφ καθώς και η ράμπα απογείωσης του άλματος με σκι στο Ίνσμπρουκ της Αυστρίας. Ήταν η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με το βραβείο Πρίτσκερ, το 2004.
Η ζωή της Zaha Hadid
Μετά την πισίνα των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου, η Χαντίντ επρόκειτο να αναλάβει την κατασκευή του Ολυμπιακού Σταδίου για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, το 2020 αλλά το σχέδιό της κρίθηκε πολύ ακριβό και εγκαταλείφθηκε. Ήταν η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με το βραβείο Πρίτσκερ, το 2004, το «Νόμπελ» των αρχιτεκτόνων.
To 2016, το Royal Institute of British Architects βράβευσε την Zaha Hadid (Ζάχα Χαντίντ) με το βασιλικό χρυσό μετάλλιο κάνοντάς την, την πρώτη γυναίκα που τιμάται με αυτή την μεγάλη διάκριση.
Η αποδόμηση και η προσέγγιση της Ζάχα Χαντίντ
Μια από τις βασικές αρχές της Ζάχα Χαντίντ (Zaha Hadid) είναι η αποδόμηση. Από τις αρχες του ’80 η αποδόμηση αποτέλεσε το νέο ρεύμα στην αρχιτεκτονική, το οποίο έρχεται να ακυρώσει τον έως τότε κραταιό μεταμοντερνισμό.
Γεγονός που φαίνεται και από τη διατύπωση της γενικής αρχής του ρεύματος «η μορφή ακολουθεί τη φαντασία». Το ρεύμα πήρε το όνομά του από την έκθεση «Deconstructivism in Architecture» που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη. Από τότε ο όρος καθιερώθηκε.
Η φιλοσοφική βάση της αποδόμησης είναι οι σκέψεις του Jacques Derrida. H αρχιτεκτονική της αποδόμησης συνοδοιπορεί με την τέχνη της εποχής, έχοντας ως κοινή αφετηρία την αφαίρεση. Τα κτήρια του ρεύματος γίνονται αμέσως αντιληπτά από τον θεατή.
Τα περισσότερα μοιάζουν σαν κομμάτια που έχουν σκορπιστεί και αφέθηκαν στη θέση που προσγειώθηκαν. Μοιάζουν -ή είναι- με τεράστια αφαιρετικά γλυπτά, τα οποία μπορείς να περπατήσεις και να κατοικήσεις, χωρίς να εκπέμπουν τη στερεότυπη εικόνα ενός κτηρίου. Στις όψεις τους τα κτήρια αυτά μοιάζουν παραμορφωμένα και διαμορφωμένα από ένα ελεγχόμενο χάος.
Η Zaha Hadid (Ζάχα Χαντίντ) θεωρείται μία από τους εκπρόσωπους της αποδόμησης. Οι χώροι που σχεδιάζει κατακερματίζονται δημιουργώντας ένα παιχνίδι προοπτικής, που τελικά εξελίσσεται σε μια επίθεση κατά της ορθόδοξης μορφής και του οπτικού ελέγχου. Στα κτήριά της δεν υπάρχει σαφής είσοδος ή έξοδος, ψηλό ή χαμηλό, αριστερά ή δεξιά. Αντίθετα, πρόκειται για ένα ανοιχτό σύνολο.
Οι χαράξεις της γεννούν ένα αποτέλεσμα το οποίο δεν είναι ούτε λογικό, ούτε μεταφυσικό, αλλά κάτι που μοιάζει φυσικό και οργανικό. Γενικώς, η αρχιτεκτονική της μπορεί να θεωρηθεί ως ένα μείγμα αυτού που ονομάζουμε οργανική αρχιτεκτονική με στοιχεία μπαρόκ.
Η Zaha Hadid μπορεί να κινείται άνετα μεταξύ μιας ενεργητικής ρευστότητας και μιας παθητικής στιβαρότητας, μεταξύ φυσικού και τεχνητού, και με τις αποκλίσεις της να κατασκευάζει εκπλήξεις για τον θεατή. Οι δημιουργίες της οργανώνονται σε «οράματα» όπου το χάος και η τάξη, η απουσία φόρμας και οι παραστάσεις τέμνονται παράγοντας ως τελικό αποτέλεσμα τον δυναμισμό.
Οι βασικές αρχιτεκτονικές αρχές και η Zaha Hadid
H έννοια της ροής στους χώρους αποτελεί σημαντικό ζήτημα στην αρχιτεκτονική και τα αρχιτεκτονικά σχέδια που σχετίζονται με την έννοια της ροής αυξάνονται συνεχώς. Η ροή, επίσης, σχετίζεται με την ομαλή λειτουργία. Έτσι, σε ένα κτήριο χρειάζεται βασικά η ροή κύριων στοιχείων όπως ο αέρας, η ενέργεια και το νερό, αλλά και η ροή στη σύνθεση των χώρων.
Ωστόσο, παρά τη σημασία που έχει για την αρχιτεκτονική κατανόηση, η ροή έχει ελάχιστα μελετηθεί, κάτι που η Zaha Hadid (Ζάχα Χαντίντ) προσπαθεί να λύσει δίνοντάς της τεράστια σημασία. Η προσπάθειά της, εξάλλου, για ερμηνεία των σταθερών σχημάτων, όπως τα τετράγωνα και οι κύκλοι, είναι χαρακτηριστική.
Μερικά από τα έργα της Ζάχα Χαντίντ
H Ζάχα Χαντίντ (Zaha Hadid) έγινε γνωστή για το σχεδιασμό επικών κτηρίων, που συχνά έμοιαζαν να ξεπερνούν τα όρια του ρεαλισμού. Πολλά από τα κτήρια αυτά έγιναν σύμβολο των πόλεων όπου βρίσκονται. Θαυμάστε μερικά μόνο από τα έργα της.
Heydar Aliyev Center (Μπακού, Αζερμπαϊτζάν).
Serpentine Sackler Gallery στο Kensington Gardens (Λονδίνο, Μεγάλη Βρετανία).
Μουσείο Μaxxi (Ρώμη, Ιταλία).
Μουσείο Messner (Άλπεις, Ιταλία).