Όπως γράφει σήμερα ο Γκίντεον Ράχμαν στους Financial Times οι αμερικανοί θα έπρεπε να τον παρασημοφορήσουν και όχι να τον βάλουν φυλακή. Είναι ασφαλώς ενοχλητικό να δημοσιεύονται όλα αυτά τα διπλωματικά τηλεγραφήματα. Ο Ασάνζ προφανώς δεν είναι οπαδός της Αμερικής. Παρ’όλα αυτά, ο ίδιος και η Wikileaks έχουν κάνει στην Αμερική μια μεγάλη χάρη, αφού έχουν συμβάλει στο να διαψευστούν θεωρίες συνωμοσίας πολλών δεκαετιών για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.
Για την ευρωπαϊκή και λατινοαμερικάνικη Αριστερά, όπως και για την κινέζικη ή τη ρωσική εθνικιστική Δεξιά, ήταν όλα αυτά τα χρόνια περίπου βέβαιο πως οτιδήποτε λένε δημοσίως οι Αμερικανοί για την εξωτερική τους πολιτική δεν αποτελεί παρά προκάλυμμα ενός είδους κρυφής ατζέντας. Τι περιείχε αυτή η ατζέντα είναι θέμα ερμηνείας: τα συμφέροντα μιας ισχυρής εταιρείας (όπως η Halliburton), την υπονόμευση μιας αριστερής κυβέρνησης, την αποδυνάμωση μιας ανταγωνιστικής χώρας. Το μόνο σίγουρο ήταν ότι αυτή η ατζέντα υπήρχε – κι όποιος δεν το καταλάβαινε ήταν αφελής.
Η ιδέα ότι κάτι μοχθηρό γίνεται πίσω από τα τείχη της αμερικανικής πρεσβείας ενέπνευσε αρκετές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές. Κι όμως, διαβάζοντας τα τηλεγραφήματα που έχουν διαρρεύσει, διαπιστώνουμε ότι η δημόσια θέση που έλαβαν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε οποιοδήποτε θέμα συμφωνούσε με αυτή που εξέφραζε ιδιωτικά. Θα δημοσιευτούν ακόμη αρκετά διπλωματικά έγγραφα, και ενδέχεται ανάμεσά τους να υπάρχουν «βόμβες». Αυτά που έχουν δημοσιευτεί όμως μέχρι στιγμής δεν έχουν ίχνη κακοπιστίας ή διγλωσσίας. Οι λάτρεις των θεωριών συνωμοσίας σε όλο τον κόσμο πρέπει να είναι απογοητευμένοι.
Οι Αμερικανοί λένε δημοσίως ότι θα ήθελαν να οικοδομήσουν μια ισχυρή σχέση με την Κίνα που να στηρίζεται στα αμοιβαία συμφέροντα – αλλά φοβούνται ότι ορισμένα στοιχεία της κινεζικής οικονομικής πολιτικής κάνουν ζημιά στους αμερικανούς εργαζόμενους. Αυτό ακριβώς λένε και στις ιδιωτικές τους συζητήσεις. Σε ένα τηλεγράφημα που προβλέπει μια πιο θυελλώδη φάση στις σινοαμερικανικές σχέσεις, ο αμερικανός πρεσβευτής Τζον Χάντσμαν επιμένει: «Πρέπει να βρούμε τρόπους να παραμείνει θετική αυτή η σχέση, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερα κέρδη για τους αμερικανούς εργαζόμενους». Πολλοί κινέζοι διπλωμάτες και πολίτες έχουν διατυπώσει τα τελευταία χρόνια διάφορες θεωρίες για τα σχέδια των Αμερικανών να ανακόψουν την άνοδο της Κίνας. Τίποτα τέτοιο δεν προκύπτει από τα Wikileaks.
Δημοσίως, οι Αμερικανοί εκφράζουν εδώ και καιρό την πεποίθηση ότι το Ιράν αναπτύσσει πυρηνικά όπλα και ότι αυτό συνιστά απειλή για την παγκόσμια ειρήνη – αλλά ότι προτιμούν αυτό το πρόβλημα να λυθεί με ειρηνικό τρόπο. Η Wikileaks αποδεικνύει ότι το ίδιο λένε και κατ’ιδίαν. Οι ακραίες δηλώσεις για το Ιράν γίνονται από μη Αμερικανούς. Ο σαουδάραβας βασιλιάς μίλησε για στρατιωτική επιδρομή εναντίον του Ιράν. Ενας σύμβουλος του Σαρκοζί μίλησε για «φασιστικό καθεστώς».
Δημοσίως, οι Αμερικανοί κάνουν πολλή φασαρία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διαφθορά. Οποιος διαβάσει τα τηλεγραφήματα από την Κένυα διαπιστώνει ότι τις ίδιες ανησυχίες εκφράζουν και πίσω από κλειστές πόρτες.
Αν η Wikileaks αποκαλύπτει ένα χάσμα ανάμεσα στις δημόσιες δηλώσεις της Αμερικής και τις ιδιωτικές συζητήσεις των διπλωματών της, αυτό οφείλεται στο ότι οι αμερικανοί αντιπρόσωποι χρησιμοποιούν διπλωματική γλώσσα αντί να είναι διπρόσωποι. Για παράδειγμα, οι Αμερικανοί δεν έχουν πει ποτέ δημοσίως ότι θεωρούν τη ρωσική κυβέρνηση διεφθαρμένη, μη δημοκρατική και διαποτισμένη από τη Μαφία. Κάτι τέτοιο θα έκανε τους Ρώσους να μιλήσουν για συνωμοσία εναντίον της χώρας τους. Στην πραγματικότητα, η αποκάλυψη ότι οι Αμερικανοί λένε τέτοια πράγματα στις εσωτερικές τους συνομιλίες προσδίδει σε αυτές τις κατηγορίες μεγαλύτερη αξιοπιστία απ’ό,τι αν διατυπώνονταν δημοσίως.
Χαρακτηριστική είναι άλλωστε και η οργή του τούρκου πρωθυπουργού για τους ισχυρισμούς της Wikileaks ότι έχει τραπεζικούς λογαριασμούς στην Ελβετία.
Αυτό το είδος των αποκαλύψεων έχει την απροσδόκητη συνέπεια ότι ενισχύει την αξιοπιστία των αμερικανικών διακηρύξεων σε χώρες που τρέφουν βαθειά δυσπιστία προς την Ουάσινγκτον. Κι έτσι, στο Πακιστάν βλέπουμε εφημερίδες να δημοσιεύουν πλαστά τηλεγραφήματα της Wikileaks όπου λέγονται δυσάρεστα πράγματα για τους Ινδούς…
Εχουν υπάρξει φυσικά και αποκαλύψεις που δεν τιμούν τους Αμερικανούς, όπως η εντολή σε αμερικανούς διπλωμάτες στα Ηνωμένα Εθνη να συγκεντρώσουν προσωπικά στοιχεία αξιωματούχων του ΟΗΕ (ακόμη και τους αριθμούς των πιστωτικών τους καρτών!) Ακόμη και μερικοί από τους αξιωματούχους που ανακάλυψαν ότι παρακολουθούνταν δεν μοιάζουν όμως και τόσο εξοργισμένοι. Ισως να θεωρούν ότι η κατασκοπεία είναι ένα αναπόφευκτο στοιχείο της διπλωματικής ζωής.
Το συνολικό συμπέρασμα από τις διαρροές είναι ότι η εξωτερική πολιτική της Αμερικής είναι έξυπνη, πραγματιστική και έχει αρχές. Ισως αυτό να ήταν το καλύτερα φυλαγμένο μυστικό.