Ως φοιτήτρια η μικροκαμωμένη και κομψή Μισέλ Λαμάρς συμμετείχε ενεργά στις εξεγέρσεις του Μάη του ‘68, ενώ τα τελευταία χρόνια βρίσκεται συχνά στο πλευρό υπερχρεωμένων κυβερνήσεων συμβουλεύοντάς τες για την αναδιάρθρωση των χρεών τους. Αργετινή, Ιράκ, Ακτή του Ελεφαντοστού και πρόσφατα η Ελλάδα έχουν βρεθεί στην ατζέντα της συμβούλου της γαλλικής τράπεζας Lazard.
Τον περασμένο Δεκέμβριο η παρέμβασή της σε μια μυστική συνάντηση ένα πρωινό Σαββάτου στο Παρίσι διέσωσε τη διαδικασία του κουρέματος του ελληνικού χρέους, η οποία κινδύνευε τότε να τιναχτεί στον αέρα. Σήμερα, ενάμισι μήνα μετά την ολοκλήρωση του ελληνικού PSI, στο στόχαστρο της ντυμένης με κοστούμια Dior γαλλίδας τραπεζικής συμβούλου βρίσκονται η Ισπανία και η Πορτογαλία, σε περίπτωση που αναγκαστούν να προχωρήσουν σε αναδιάρθρωση των χρεών τους.
O κόσμος της Μισέλ Λαμάρς, μιας εκ των κορυφαίων συμβούλων της Lazard για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, είναι γεμάτος με συναντήσεις που – τουλάχιστον επίσημα – δεν έγιναν ποτέ. Μία από αυτές ήταν η συνάντηση του Παρισιού, όπως αποκαλύπτει το ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg (σε εκτενές ρεπορτάζ των Anne-Sylvaine Chassany και Jesse Westbrook) όπου η Λαμάρς και δύο συνάδελφοί της συναντήθηκαν με τον σύμβουλο της BNP Paribas Ζαν Λεμιέρ, ο οποίος συμμετείχε επίσης στις διαπραγματεύσεις ως εκπρόσωπος των ιδιωτών πιστωτών της Ελλάδας. Οι διαβουλεύσεις για το ελληνικό PSI βρίσκονταν σε κρίσιμο σημείο και στην 30λεπτη συνάντηση η Λαμάρς κατέθεσε την πρόταση να δοθούν μετρητά στους ιδιώτες ομολογιούχους, αλλά και νέα ελληνικά ομόλογα τόσο στους ιδιώτες όσο και τους δημόσιους πιστωτές.
Η πρότασή της επανέφερε τις εμπλεκόμενες πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αίροντας το αδιέξοδο. «Επρεπε να σκεφτούμε κάτι», δήλωσε αργότερα σε συνέντευξή της η 63χρονη ως στέλεχος της Lazard. «Η εναλλακτική λύση, η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ, ήταν πολύ δραματική για όλους. Κάποιες φορές χρειάζεται να καθήσεις με την άλλη πλευρά, να μιλήσεις ειλικρινά και με απόλυτη αυτοπεποίθηση».
Και δεν είναι λίγες οι φορές που στην 30χρονη καριέρα της η αδύνατη και κομψή Λαμάρς, η οποία εκτός από τα ενδύματα Dior προτιμά τις ψηλοτάκουνες γόβες του Christian Louboutin – όπως και η συμπατριώτισσά της Κριστίν Λαγκάρντ – έχει ακολουθήσει την τακτική αυτή. Είναι εξάλλου μία από τις ελάχιστες γυναίκες που εμφανίζονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων σχεδόν κάθε σημαντικής αναδιάρθρωσης χρέους που λαμβάνει χώρα ανά τον κόσμο.
Σύμφωνα με τον Ζαν Λεμιέρ, «εκτός από την εμπειρία της και την κατανόησή της για τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουν αυτές οι συμφωνίες, το ταλέντο της είναι το πολιτικό της ένστικτο». Τι σημαίνει αυτό στην πράξη, σύμφωνα με έναν από τους γνωστότερους γάλλους τραπεζίτες; «Σε μια εμπλοκή μπορεί να βάλει πλάτη, να χρησιμοποιήσει τις επαφές της και να ξεμπλοκάρει την κατάσταση», επεξηγεί για τη Λαμάρς ο Λεμιέρ. Με την κρίση χρέους της ευρωζώνης οι δουλειές της Λαμάρς και κατ’ επέκταση της Lazard έχουν επεκταθεί και περιλαμβάνουν πλέον αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες.
Πάντως, η ίδια ελπίζει ότι η Ευρώπη θα αποτρέψει νέες αναδιαρθρώσεις χρεών, οι οποίες πρέπει να αποτελούν το τελευταίο καταφύγιο.
«Ολοι αντιλήφθηκαν πόσο δύσκολες είναι αυτές οι αναδιαρθρώσεις», επεξηγεί. «Καθιστούν την επιστροφή μιας χώρας στις αγορές ακόμη δυσκολότερη. Η Πορτογαλία και η Ισπανία καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες και ελπίζω ότι ένα βελτιωμένο οικονομικό περιβάλλον στις ΗΠΑ θα βοηθήσει». Πάντως, η Λαμάρς, όπως και η ομάδα της Lazard, δουλεύει και σε άλλες υποθέσεις που σχετίζονται με την ευρωκρίση, αλλά η σύμβουλος της γαλλικής τράπεζας αρνήθηκε να τις προσδιορίσει μιλώντας στους συντάκτες του Bloomberg. Οσο για το ελληνικό PSI, η ίδια δήλωσε ότι ήταν η πιο δύσκολη υπόθεση στην πολύχρονη καριέρα της, καθώς ήταν η πρώτη φορά που δημόσιοι πιστωτές συμφώνησαν να εμπλακούν με ιδιώτες πιστωτές σε μια αναδιάρθρωση, ενώ ο αριθμός των εμπλεκομένων – τραπεζών και κρατών – ήταν μεγάλος. Το οικονομικό όφελος για τη Lazard από τις συμβουλές που παρείχε στην Ελλάδα για το ελληνικό PSI, που αναδείχθηκε στη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση κρατικού χρέους, ανήλθε σε 25 εκατ. ευρώ την τελευταία διετία (όπως ανακοίνωσε η ελληνική κυβέρνηση στις 21 Μαρτίου), ενώ οι 10 κορυφαίοι πελάτες της έχουν πληρώσει ο καθένας στην τράπεζα γύρω στα 14 εκατ. δολάρια πέρυσι, σύμφωνα με την ετήσια οικονομική έκθεση της Lazard.
Πάντως, παρά τον κρίσιμο ρόλο που παίζει η Λαμάρς για την επίτευξη των αναδιαρθρώσεων κρατικών χρεών έχει αποφύγει τα φώτα της δημοσιότητας. Τα κράτησε άλλωστε μακριά καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το κούρεμα του ελληνικού χρέους. Διότι προφανώς η μυστική συνάντηση στο Παρίσι τον περασμένο Δεκέμβριο ήταν μόνο η αρχή. Τόσο η ίδια όσο και ο επικεφαλής της Lazard στο Παρίσι Ματιέ Πιγκάς, ο οικονομολόγος Ντανιέλ Κοέν, αλλά και ο Λεμιέρ έπρεπε να πείσουν τη δική τους πλευρά, αυτή των ιδιωτών πιστωτών, να δεχθεί να συμμετάσχει στην ευρωπαϊκή απόφαση κορυφής για τη διάσωση της Ελλάδας. Η Λαμάρς όμως είναι υπό μία έννοια εξοικειωμένη με τις κρίσεις.
«Ημουν παιδί του πολέμου και ως εκ τούτου ενδιαφέρομαι για τις διεθνείς κρίσεις», επεξηγεί η κόρη γάλλου στρατηγού ο οποίος συμμετείχε στον πόλεμο της Αλγερίας για την ανεξαρτησία. Η ίδια γεννήθηκε στο Αλγέρι και εγκατέλειψε τη χώρα σε εφηβική ηλικία, όταν η οικογένειά της υποχρεώθηκε να φύγει το 1962, εν μέσω αντιποίνων που έβαλαν στο στόχαστρο τους Ευρωπαίους.
Δεν φοβήθηκε όμως τότε, κάτι που συνέβη στις εξεγέρσεις του Μάη του ’68 στο Παρίσι, την ημέρα όπου διαδηλωτές έκαψαν το παρισινό Χρηματιστήριο. Ηταν τότε φοιτήτρια στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων ΗΕC. Αργότερα φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια με υποτροφία, απέκτησε ΜΒΑ και κατάφερε να αποφοιτήσει σε έναν χρόνο. Απορρίπτοντας πρόταση της Bank of America επιστρέφει στο Παρίσι για να εργαστεί σε κρατική εταιρεία, η οποία βοηθούσε μικρομεσαίες επιχειρήσεις να εξάγουν. Παραιτήθηκε σε λίγους μήνες, όταν διαπίστωσε ότι ο μισθός της ήταν χαμηλότερος από τις αμοιβές των ανδρών συναδέλφων της. Επιστρέφει στην Bank of America και συμβάλλει στη χρηματοδότηση εταιρειών, όπως η κρατική επιχείρηση φυσικού αερίου της Αλγερίας Sonatrach, αποκτώντας πολύτιμες γνωριμίες, όπως με τον επικεφαλής του γαλλικού ενεργειακού κολοσσού Total Κριστόφ ντε Μαρτζερί.
Το 1982 αρχίζει να εργάζεται στη Lazard. Σταδιακά δημιουργεί ένα νέο τμήμα με αντικείμενο την αναδιάρθρωση κρατικών χρεών. Οταν η γαλλική τράπεζα εισήχθηκε στο Χρηματιστήριο του Παρισιού το 2002, η Λαμάρς κέρδισε δουλειές στην Αργεντινή, στην Ακτή του Ελεφαντοστού, στην Γκαμπόν και στο Ιράκ. Υπό τον Ματιέ Πιγκάς το τμήμα διευρύνθηκε περαιτέρω με συμβούλους, όπως ο αντιπρόεδρος της Οικονομικής Σχολής του Παρισιού Κοέν και ο δικηγόρος Μαρκ Γουόκερ, ο οποίος δούλεψε σε διαπραγματεύσεις χρεών επί πέντε δεκαετίες. «Το τμήμα έχει γίνει πολύ σημαντικό για τη Lazard», δήλωσε ο Πιγκάς. «Μας δίνει απαράμιλλη διορατικότητα στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους και όλες οι άλλες δουλειές επωφελούνται. Δυστυχώς, δεν νομίζω ότι η κρίση έχει τελειώσει. Οι προοπτικές ανάπτυξης της Ευρώπης είναι ζοφερές». Χαρακτηρίζει «εκπληκτικές» τις γνωριμίες της Λαμάρς, η οποία έχει τρεις κόρες από δύο γάμους.
«Θα της ζητήσω να μιλήσω με τον υπουργό Οικονομικών μιας χώρας, τον οποίο δεν γνωρίζω, στις 3.15 το απόγευμα. Θα επιστρέψει μία ώρα αργότερα απολογούμενη και δηλώνοντας: “Συγγνώμη, αλλά κατάφερα μόνο ένα ραντεβού στις 3.20 με τον πρωθυπουργό της χώρας”», επεξηγεί ο γάλλος τραπεζίτης. Και ενώ οι περισσότερες αναδιαρθρώσεις χρεών συζητούνται μεταξύ Παρισιού, Λονδίνου και Ουάσιγκτον, η Λαμάρς έχει εξοικειωθεί με τις χώρες τις οποίες συμβουλεύει.
Η ίδια σοκαρίστηκε από τους έρημους δρόμους της Βαγδάτης τον Ιούλιο του 2009, ενώ επισκέπτεται συχνά τη Μαυριτανία, όπου δραστηριοποιείται η τρομοκρατική ομάδα Αλ Κάιντα. Σε μια από αυτές τις επισκέψεις «κόλλησε» με τον συνάδελφό της στη Lazard, τον Ντανιέλ Κοέν, σε μια έρημη παραλία με δύο ντόπιους οδηγούς, κινδυνεύοντας να χάσουν την πτήση τους. Σε αντίθεση με τον Κοέν, η Λαμάρς διατήρησε την ψυχραιμία της. «Η κατάσταση ήταν πολύ αστεία. Θα χάναμε την πτήση. Δεν ήταν και μεγάλη υπόθεση», δήλωσε η Λαμάρς, η οποία δεν σκοπεύει να συνταξιοδοτηθεί σύντομα. «Η δουλειά μου είναι εγκεφαλικά συναρπαστική και είναι καταπληκτικό να βοηθάς μια χώρα να ξαναστέκεται στα πόδια της», δηλώνει. «Είναι επιπλέον ικανοποιητικό». Πάντως, δεν αποδείχθηκαν όλες οι αναδιαρθρώσεις χρέους στις οποίες συμμετείχε η Λαμάρς πετυχημένες. Η Αργεντινή, για παράδειγμα, παραμένει δέκα χρόνια μετά τη χρεοκοπία της αποκλεισμένη από τις διεθνείς αγορές.