Μπορεί οι Ηνωμένες Πολιτείες να μην έχουν αφήσει σε “χλωρό κλαρί”, επί μισό αιώνα, το καθεστώς του Φιντέλ, ή του Ραούλ σήμερα, Κάστρο, η κουβανέζικη ζωγραφική όμως, η φωτογραφία, η μουσική και ο χορός κάνουν τρελές πωλήσεις στις ΗΠΑ.
Οι δε επισκέπτες του νησιού εντυπωσιάζονται από τον ερωτισμό που αποπνέει, την έκδηλη «χαρά της ζωής», κάτω από το δυνατό φως των τροπικών, τους χορούς ενός λαού κρεόλικης επιμειξίας, ανάμεσα στις σπανιόλικες και τις αφρικάνικες ρίζες του, τον ισπανικό καθολικισμό και την αφρικανική πίστη των Γιορούμπα, που έφεραν οι σκλάβοι.
Αλλά και πολιτικοϊδεολογικά, η Κούβα ήταν πάντα και παραμένει στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, προκαλώντας βέβαια τις πιο διαφορετικές και αντιθετικές εκτιμήσεις διεθνώς: για τους μεν, υπήρξε ένα ελπιδοφόρο φαινόμενο μιας χώρας του Τρίτου Κόσμου, που έδειξε έναν καινούριο δρόμο, αποτινάζοντας επιτυχώς τον ξένο ζυγό και καταπολεμώντας την κοινωνική οπισθοδρόμηση και για τους δε, μια “κομμουνιστική δικτατορία”, που καταπιέζει τον λαό της.
Κανένας, όμως, δεν έμεινε, στο διάβα του χρόνου, αλλά και σήμερα, αδιάφορος απέναντι στο κουβανέζικο πείραμα.
Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες στην Αβάνα έχουν συχνά την τάση να αντιμετωπίζουν το καθεστώς ως έναν “αναχρονισμό”, έτοιμο να καταρρεύσει μόλις αποδημήσουν εις Κύριον οι αδελφοί Κάστρο. CUBA POSTCASTRO, γράφει το πόστερ που μου χαρίζει ένας από τους πιο φημισμένους γελοιογράφους του νησιού, ο Αρίας: εμφανίζει μια σειρά από νέους, μικρούς Κάστρο, να καλύπτουν όλη την εικόνα, σχηματίζοντας την εικαστική μορφή μιας “μετακαστρικής” Κούβας που παραμένει “καστρική” και σατιρίζοντας συνάμα τις κάθε τόσο ανανεούμενες και διαψευσθείσες μέχρι τώρα δυτικές “προφητείες-προσδοκίες” μιας επικείμενης κατάρρευσης.
Αν, όμως, στις δυτικές κυβερνήσεις και τα μεγάλα δυτικά ΜΜΕ, η Κούβα προκαλεί από ανοιχτή εχθρότητα μέχρι περιφρονητική αδιαφορία, δεν συμβαίνει το ίδιο με τους Κινέζους, τους τριτοκοσμικούς και πολύ περισσότερο τους Λατινοαμερικάνους. (Να αναφέρουμε στο σημείο αυτό ότι τις σχέσεις της με την Κούβα έχει ιδιαίτερα αναβαθμίσει και η Κύπρος, επί θητείας του Προέδρου Χριστόφια.
Οι δύο χώρες μοιράστηκαν άλλωστε, στο παρελθόν ανάλογη εχθρότητα των ΗΠΑ, με το Χ. Κίσινγκερ να αντιμετωπίζει ως “Κάστρο της Μεσογείου” και “κόκκινο παπά” τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, για τη θαρραλέα υπεράσπισή του της ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας!)
Για να είμαι ειλικρινής περίμενα να βρω μιαν Αβάνα μάλλον πολιτικο-διπλωματικά απομονωμένη, κάπως στο περιθώριο των διεθνών εξελίξεων.
Στην πραγματικότητα βρήκα μια Κούβα στο επίκεντρο τουλάχιστον της λατινοαμερικανικής πολιτικής.
Κάποτε, ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών αποφάσιζε ομόφωνα την αποβολή της, ακολουθώντας τυφλά την Ουάσιγκτον. Σήμερα, παρακαλά την Αβάνα να επιστρέψει και είναι αυτή που θέτει ως όρο συμμετοχής της, σε οποιοδήποτε σχέδιο περιφερειακής συνεργασίας ή ενσωμάτωσης, τη μη συμμετοχή των ΗΠΑ και του Καναδά!
Βοηθούσης και της «επιδημίας» ανόδου αριστερών κυβερνήσεων στην εξουσία των περισσότερων χωρών της Λατινικής Αμερικής, τα τελευταία χρόνια, η Αβάνα έγινε, ανεπαίσθητα, ένα από τα σπουδαιότερα πολιτικά κέντρα της υποηπείρου.
Το πιστοποιεί και ο αριθμός και το επίπεδο των διπλωματικών αντιπροσωπειών, με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής να στέλνουν συχνά εδώ ως Πρέσβεις (και συνδέσμους με τους Κάστρο) πολιτικά πρόσωπα και όχι διπλωμάτες καριέρας.
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ο διεθνής ρόλος και η σημασία της Κούβας δεν είναι βέβαια καινούριο φαινόμενο, συνοδεύει το νησί από την εποχή της νικηφόρας επανάστασης των Φιντέλ Κάστρο και Ερνέστο Τσε Γκεβάρα κατά της δικτατορίας του Μπατίστα.
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ρολάν Ντυμά, αρχιτέκτων της διπλωματίας του Μιτεράν και όχι “φαν” του “κουβανικού συστήματος”, όπως ο ίδιος ομολογεί, τονίζει, στο τελευταίο του βιβλίο, πόσο επηρέασε και ενέπνευσε η κουβανική επανάσταση γενιές ολόκληρες παγκοσμίως.
Μιλάει μάλιστα ιδιαιτέρως για τον θαυμασμό της γυναίκας του Μιτεράν, της Danielle και της κόρης του Mazarine Pingeot για τις κοινωνικές προόδους της Κούβας στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας, αλλά και για τον ίδιο τον αρχηγό της Επανάστασης, τον “lider” Φιντέλ.
Η Ντανιέλ ήταν που επέμεινε να δεχθεί ο σύζυγός της τον Κάστρο στο Μέγαρο των Ηλυσίων το 1995, σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία για την Κούβα κι ο Μιτεράν, σε μια άκρως συμβολική χειρονομία από αυτές που τόσο του άρεσαν, παραμέρισε το πρωτόκολλο και φίλησε τον γενειοφόρο “κομαντάντε”. Η Μαζαρίν τον επισκέφθηκε διακριτικά στο διαμέρισμά του στο ξενοδοχείο Marigny.
Στην εν γένει, όχι μόνο πολιτική, γοητεία της Κούβας υπέκυψαν και πολλοί άλλοι, μεταξύ τους ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, ο Γκράχαμ Γκρην και ο Έρνεστ Χεμινγουαίη, που έζησε χρόνια στο νησί, γράφοντας εδώ ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του 20ού αιώνα, το “Για ποιόν χτυπάει η καμπάνα”, μυθιστόρημα που πολλοί ερμήνευσαν ως δραματική προειδοποίηση για τη μοίρα των δυτικών δημοκρατιών, που άφησαν πρακτικά αβοήθητους τους Δημοκρατικούς στην Ισπανία.
Το έχει ίσως η μοίρα της ευρωπαϊκής περιφέρειας, της Νότιας Ευρώπης, να δέχεται πρώτη τις επιθέσεις των αναθεωρητικών δυνάμεων κάθε είδους, θα μπορούσε να πει κάποιος, να γίνεται “δοκιμαστήριο” των “νέων τάσεων”…
Ο Χεμινγουαίη έγραψε εδώ και δύο άλλα αριστουργήματά του, το “Ο Γέρος και η Θάλασσα” και τα “Νησιά του Ρεύματος” (γνωστό ως “Νησιά της Καραϊβικής” στα ελληνικά). Υποστήριξε την επανάσταση του Κάστρο και του Τσε και οι Κουβανοί δεν παραλείπουν βέβαια να προβάλλουν την περίφημη φωτογραφία από τη συνάντησή του με τον νικηφόρο Φιντέλ.
Σήμερα, οι τουρίστες στην Αβάνα, συνωστίζονται στο μπαρ “Mποντεγκίτο ντελ Μέντιο”, δίπλα στην Πλατεία του Καθεδρικού Ναού, υπέροχο δείγμα αποικιακής αρχιτεκτονικής, το μπαρ που ήταν το σημείο έναρξης (ή, εναλλακτικά, τερματισμού) του διονυσιακού εσπερινού περίπλου του συγγραφέα, με μια σχετική χειρόγραφη αναφορά του να κοσμεί τον τοίχο.
Μαγικό αίνιγμα δεν είναι η Κούβα μόνο για τον Τσώρτσιλ, είναι και για τους ίδιους τους Κουβανούς. “Για σας, τι σημαίνει η Κούβα;”, ρωτάω μια παρέα διακεκριμένων καλλιτεχνών που σαστίζουν με την ερώτηση. Δεν ξέρουν τι να απαντήσουν. Περιμένουν από μένα να τους ρωτήσω αν υπάρχει ελευθερία και αυτά που εν γένει περιμένει κανείς από έναν δυτικό δημοσιογράφο.
Μόνο η Σερενάικα (Κυρηναϊκή), μια από τις πιο φημισμένες διεθνώς νέες καλλιτεχνικές φωτογράφους της Κούβας, επιχειρεί να δικαιολογήσει την αμηχανία τους: “Δεν μπορώ να απαντήσω σε μια τέτοια ερώτηση. Κι αν δοκιμάσω θα πρέπει να σκεφτώ και θα τρέμω και θα κλαίω”.
Εδώ, στο φρούριο της Καμπάνια, που ελέγχει την είσοδο του λιμανιού της Αβάνας, κανείς δεν κλαίει και κανείς δεν μοιάζει να θυμάται τις εκτελέσεις που γίνονταν πριν και μετά τη νίκη της Επανάστασης.
Ένα πολύβουο πλήθος έρχεται να διασκεδάσει κάθε βράδυ, παρακολουθώντας την πολύ γραφική τελετή υποστολής της σημαίας, με δώδεκα κανονιοβολισμούς, ακριβή αναπαράσταση της τελετουργίας της ισπανικής φρουράς, που προστάτευε το λιμάνι από τους Βρετανούς συνήθως πειρατές.
Τα παιδιά εντυπωσιάζονται από τις πραγματικές βολές των κανονιών εποχής που ξεκουφαίνουν και τις στολές των “Ισπανών”, προτού το πλήθος καταφύγει στα μαγαζάκια να φάει και να πιει, να απολαύσει τη θέα της πρωτεύουσας ή να διασκεδάσει με μια βόλτα με τις άμαξες.
Κανείς δεν μοιάζει να προσέχει το σκοτεινό άσπρο κτίριο, που ξεχωρίζει μέσα στο Φρούριο και που εύκολα διακρίνει κανείς από την τεράστια ακτή της Αβάνας, την περίφημη Μαλεκόν.
Που πήγε ο Τσε;, ρωτάω τον συνομιλητή μου, που, ξαφνιασμένος, μου απαντάει με ένα αινιγματικό “έλα ντε;”. Σε αυτό το κτίριο ακριβώς είχε το γραφείο του, τον λίγο καιρό που συμμετείχε στη διακυβέρνηση του νησιού, ο ασθματικός γιατρός από την Αργεντινή, Ερνέστο “Tσε” Γκεβάρα, το ανταρτικό απόσπασμα υπό τη διοίκηση του οποίου κατέλαβε, πριν από πενήντα χρόνια, το φρούριο της Καμπάνια, διώχνοντας τον Μπατίστα.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ