“Ο πρωθυπουργός ακουσίως, βέβαια, γίνεται αρωγός των επιχειρημάτων των κ. Σαμαρά και Βενιζέλου” υποστηρίζει ο άλλοτε στενός συνεργάτης του Αλέξη Τσίπρα και υπουργός Οικονομικών τους πρώτους μήνες της διακυβέρνσής του. Εκτιμά, σε άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών τη Δευτέρα (06.06.2016) δε ότι “ο «κόφτης χρέους» δεν θα καταστήσει το χρέος βιώσιμο“. Αναρωτιέται δε “πώς η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αγκαλιάζει τους στόχους που έθεσε και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούσε η προηγούμενη κυβέρνηση“.
“(…) για την περίοδο 2015 – 2030, αν ο «κόφτης» του 15% αποτελεί όντως λυτρωτική «λύση», που καθιστά το χρέος βιώσιμο (κάτι που δεν ισχύει), τότε τα εύσημα τα αξίζουν οι κ. Σαμαράς και Βενιζέλος, οι οποίοι «διασφάλισαν» πως την περίοδο 2015 – 2030 οι ετήσιες αποπληρωμές κατά μέσο όρο δεν θα ξεπερνούν το 11% του ΑΕΠ», γράφει ο Γιάνης Βαρουφάκης.
Αλλά σπεύδει να προσθέσει πως «ούτε οι κ. Σαμαράς και Βενιζέλος δικαιούνται να διατυμπανίζουν πως οι «χαμηλές» αποπληρωμές που έφεραν με το 2ο Μνημόνιο καθιστούσαν το χρέος βιώσιμο, το ίδιο ισχύει και για τον «κόφτη» που ο πρωθυπουργός ελπίζει να «διασφαλίσει» το 2018 για το 3ο Μνημόνιο».
Από τη συνέντευξη του πρωθυπουργού στην «Εφ.Συν.» του Σαββατοκύριακου μέγιστη εντύπωση προκαλεί η τοποθέτησή του σχετικά με τον λεγόμενο «κόφτη χρέους». Πρόκειται για ένα «ταβάνι» αποπληρωμών του Δημοσίου στους δανειστές που, όπως είπε ο πρωθυπουργός, εφόσον συμφωνηθεί (κάτι που παραπέμπεται για το 2018), «διασφαλίζει ότι η χώρα δεν θα καταβάλλει για αποπληρωμή του χρέους περισσότερο από το 15% του ετήσιου ΑΕΠ της».
Σε τι ακριβώς θα μας βοηθούσε όμως μια τέτοια ρύθμιση; Πέρσι, το ΑΕΠ της χώρας ήταν 176 δισ. ευρώ. Οι αποπληρωμές μας στους δανειστές κατά τη διάρκεια του 2015 ανήλθαν στα 21,9 δισ., δηλαδή στο 12,4% του ΑΕΠ ή στο 43% (!) των δημόσιων εσόδων. Ακόμα κι αν είχαμε «διασφαλίσει» τον «κόφτη-ταβάνι» αποπληρωμών ύψους 15% του ΑΕΠ, καθόλου δεν θα μας βοηθούσε (καθώς οι αποπληρωμές μας ήταν χαμηλότερες του 15% του ΑΕΠ).
Μήπως ο πρωθυπουργός εννοεί ότι θα προκύψουν οφέλη και ελάφρυνση χρέους στα επόμενα χρόνια; Ας δούμε τους αριθμούς έως το 2030. Ο πίνακας καταγράφει τις προδιαγεγραμμένες αποπληρωμές του Δημοσίου όπως προέκυψαν μετά το 2ο Μνημόνιο σε δισ. ευρώ και ως ποσοστό του ΑΕΠ (η 3η στήλη υπολογίζει τις αποπληρωμές ως ποσοστό του ΑΕΠ του 2015 ενώ η 4η τις υπολογίζει ως ποσοστό του ΑΕΠ όπως το προβλέπει η τρόικα).
Είναι προφανές ότι το ως άνω όριο του 15%, που ο πρωθυπουργός θεωρεί ευεργετικό, ούτε και στα επόμενα χρόνια θα βοηθήσει. Πράγματι, σύμφωνα με τα ισχύοντα δεδομένα, πρόκειται να ενεργοποιηθεί μόνο το 2022 και το 2023, χρονιές που οι αποπληρωμές μας υπερβαίνουν το όριο του 15%. Ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση όμως, το όφελος είναι διαχρονικά αμελητέο: 7 δισ. το 2022 και 2,3 δισ. το 2023.
Προς τι, λοιπόν, η θετική αποτίμηση του «κόφτη χρέους» από τον πρωθυπουργό; Η απάντησή του, στην ίδια συνέντευξη, έχει ως εξής: «Για να αντιληφθείτε τι σημαίνει αυτό, αρκεί να αναφέρουμε ότι από το 2009 και μετά πληρώσαμε για το χρέος ποσά που αντιστοιχούσαν από 26% ώς και 33% του ΑΕΠ. Αν είχαμε αυτόν τον “κόφτη” από το 2011 ώς το 2015, θα είχαμε πληρώσει περίπου 100 δισ. ευρώ λιγότερα».
Πράγματι, έτσι είναι. Ο «κόφτης» του 15% θα είναι μειώσει σημαντικά τς αποπληρωμές της χώρας την περίοδο 2009-2014. Όμως για την περίοδο 2015-2030, αν ο «κόφτης» του 15% αποτελεί λυτρωτική «λύση» που καθιστά το χρέος βιώσιμο (κάτι που δεν ισχύει) τότε τα εύσημα τα αξίζουν οι κ. Σαμαράς και Βενιζέλος, οι οποίοι, όπως δείχνει ο προηγούμενος πίνακας, «διασφάλισαν» πως την περίοδο 2015-2030 οι ετήσιες αποπληρωμές κατά μέσο όρο δεν θα ξεπερνούν το 11% του ΑΕΠ (με το 2022 και το 2023 να απαιτούν μια μικρή περαιτέρω ρύθμιση).
Η πραγματικότητα βέβαια είναι ότι ο «κόφτης» του 15% σε καμία περίπτωση δεν καθιστά το χρέος βιώσιμο. Όπως οι κ. Σαμαράς και Βενιζέλος δεν δικαιούνταν να διατυμπανίζουν πως οι «χαμηλές» αποπληρωμές που έφεραν με το 2ο Μνημόνιο καθιστούσαν το χρέος βιώσιμο, το ίδιο ισχύει και για τον «κόφτη» που ο πρωθυπουργός ελπίζει να «διασφαλίσει» το 2018 για το 3ο Μνημόνιο.
Εύλογα αναρωτιέται κανείς πώς η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ αγκαλιάζει σήμερα τους στόχους που έθεσε και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούσε η προηγούμενη κυβέρνηση. Ίσως οι συνεργάτες του πρωθυπουργού έχουν κατά νου να ζητήσουν από την τρόικα τον συνυπολογισμό στις ετήσιες αποπληρωμές της μετακύλισης των εντόκων γραμματίων του Δημοσίου, που κυμαίνονται μεταξύ 9 και 10 δισ. ετησίως. Τότε, πραγματικά, οι ετήσιες αποπληρωμές θα περιορίζονταν σημαντικά.
Το πρόβλημα με έναν τέτοιο διαπραγματευτικό στόχο, εφόσον υφίσταται, είναι διττό: Πρώτον, τον απορρίπτει με σθένος η τρόικα και δε θα επιτευχθεί. Δεύτερον, δεν αρκεί (ακόμη κι αν επιτευχθεί) για να καταστήσει το χρέος βιώσιμο. Ως προς το εφικτόν τού να συμπεριληφθούν τα έντοκα γραμμάτια στον υπολογισμό του 15%, το ΔΝΤ (το οποίο πρώτο σκαρφίστηκε αυτόν τον «κόφτη» δεν θεωρεί τα έντοκα γραμματεία μέρος των αποπληρωμών της χώρας (καθώς απλά μετακυλίονται χωρίς να αποπληρώνουν το χρέος). Και σ’ αυτό συμφωνούν απολύτως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη ΕΚΤ.
Ως προς τα οφέλη που θα είχαμε ακόμα κι αν τα έντοκα συμπεριλαμβάνονταν στο 15%, είναι ξεκάθαρο ότι μια τέτοια ρύθμιση οδηγεί στην επιβάρυνση (αντί για ελάφρυνση) του χρέους με μόνο αντάλλαγμα μεσοπρόθεσμες… ευκολίες πληρωμών. Πολύ απλά, είναι σαν η τράπεζά σας να σας επιτρέψει να μην πληρώνετε το στεγαστικό σας δάνειο για 10 χρόνια – απλά, αυτό γιγαντώνεται καθώς τοκίζεται.
Την άνοιξη του 2015, η ομάδα ερευνητών με την οποία επεξεργαστήκαμε τις προτάσεις του υπουργείου Οικονομικών για το χρέος, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι, ακόμα και να περιοριστούν οι ετήσιες αποπληρωμές κάτω του 10% του ΑΕΠ, το 2060 τι χρέος θα ξεπεράσει το 300% του ΑΕΠ.
Πρόσφατα, το ερευνητικό τμήμα του ΔΝΤ επιβεβαίωσε αυτές μας τις προβλέψεις. Και πρότεινε αναδιάρθρωση του χρέους βασιζόμενο στα swaps (ανταλλαγές χρέους) που είχαμε προτείνει. Μόνο σε συνδυασμό με μια τέτοια αναδιάρθρωση χρέους μπορεί ο «κόφτης χρέους» να αποδώσει. Όμως τέτοια αναδιάρθρωση το Eurogroup αρνείται να συζητήσει, υποσχόμενο μόνο τον «κόφτη» για μετά το 2018. Οπότε είναι άκαιρο να μιλά κανείς για ελάφρυνση χρέους, έστω και άτυπη.
Τα περασμένα χρόνια ο ΣΥΡΙΖΑ (ορθά) απέρριπτε τον ισχυρισμό της συγκυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ πως ο περιορισμός των αποπληρωμών σε, κατά μέσο όρο, 11% του ΑΕΠ καθιστούσε το χρέος βιώσιμο. Με την πρόσφατη συνέντευξή του στην «Εφ.Συν.», ο πρωθυπουργός ακουσίως βέβαια, γίνεται αρωγός των επιχειρημάτων των κ. Σαμαρά και Βενιζέλου. Καλό θα ήταν οι συνεργάτες του να είναι πιο προσεκτικοί.
Το χρέος παραμένει καθ’ όλα μη βιώσιμο και κανένας «κόφτης» δεν πρόκειται να αλλάξει αυτή την πραγματικότητα – ιδίως αυτός που σήμερα συζητείται. Μόνο η άμεση παύση της επιταχυνόμενης λιτότητας (δηλαδή μείωση του μεσοπρόθεσμου στόχου πρωτογενούς πλεονάσματος από το 3,5% κάτω του 1,5%), σε συνδυασμό με πραγματική αναδιάρθρωση χρέους, μπορεί να δώσει ανάσες στη χώρα ανατρέποντας τη σκοτοδίνη χρέους-ύφεσης.