Το συγκεκριμένο είδος μαμούθ δεν ήταν εντελώς άγνωστο στην επιστήμη, αφού στις αρχές του 20ού αιώνα είχαν ανακαλυφθεί απολιθώματα των δοντιών του. Ωστόσο, αν και έφερε χαρακτηριστικά των μαμούθ, οι ερευνητές το είχαν τότε εντάξει στο γενεαλογικό δέντρο των ελεφάντων, θεωρώντας λανθασμένα πως ένα μαμούθ δεν θα μπορούσε να συμβιώσει σε ένα νησί με ένα άλλο γνωστό είδος ελέφαντα.
Εκτενέστερες μελέτες πάνω στα ίδια δόντια, αλλά και σε νέα ευρήματα αποκάλυψαν πως τα απολιθώματα ανήκουν σε ένα «μαμούθ – νάνο» – ένα βιολογικό οξύμωρο, όπως η καραβίδα – γίγας ή η πυγμαία φάλαινα. Ο νανισμός απαντάται συχνά σε μεγάλα ζώα, από τη στιγμή που «εγκλωβίζονται» σε νησιά, όπως συνέβη μεταξύ άλλων με ορισμένους δεινοσαύρους. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι βοηθά τα μεγάλα ζώα να επιβιώσουν μέσα στα όρια ενός νησιού.
«Υπάρχει ένα μεγάλο ερωτηματικό γύρω από τους ελέφαντες αυτούς: πώς μπορεί κάτι τόσο μεγάλο να γίνει τόσο μικρό;», λέει στην Ναυτεμπορική η παλαιοντολόγος στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου Βικτόρια Χέριτζ, η οποία μαζί με συναδέλφους της ανέλυσε τα δόντια που ανακαλύφθηκαν το 1904 και νεώτερα ευρήματα από την Κρήτη. Από ένα οστό του μπροστινού ποδιού είδαν ότι το Mammuthus creticus είχε ύψος μόλις 1,13 έως τους ώμους και ζύγιζε περίπου 310 κιλά. Οι διαστάσεις του μπορούν να συγκριθούν με αυτές ενός σύγχρονου νεογέννητου αφρικανικού ή ασιατικού ελέφαντα.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι αυτά τα μαμούθ – νάνοι δεν ήταν μαλλιαρά, όπως τα γνωστά γιγαντιαία μαμούθ. «Όταν λέμε μαμούθ, ο νους των περισσοτέρων ανθρώπων πάει στα μαλλιαρά μαμούθ», λέει η Χέριτζ. «Πιστεύουμε ότι αυτός ο νάνος είχε προσαρμοστεί καλύτερα σε θερμότερα περιβάλλοντα, θυμίζοντας εμφανισιακά τους σύγχρονους αφρικανικούς ή ασιατικούς ελέφαντες. Παρά το αραιότερο τρίχωμά του όμως, είχε πιο καμπυλωτούς χαυλιόδοντες, όπως όλα τα μαμούθ».