Το κάπνισμα δεν είναι απλώς μια συνήθεια. Η εξάρτηση από τη νικοτίνη θεωρείται νευροβιολογικός εθισμός και έχει ταξινομηθεί επίσημα ως ασθένεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Το κάπνισμα αποτελεί την κυριότερη αιτία πρώιμης θνησιμότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Τα επιδημιολογικά στοιχεία για το κάπνισμα στην Ελλάδα είναι πολύ ανησυχητικά, καθώς η χώρα κατέχει μία από τις υψηλότερες θέσεις διεθνώς. Ποσοστό 42% των Ελλήνων, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο (47% άνδρες και 38% γυναίκες) δηλώνουν καπνιστές, όταν ο μέσος κοινοτικός όρος είναι 29%.
Σύμφωνα με έρευνες, 20-30% των καπνιστών προσπαθούν κάθε χρόνο να κόψουν το κάπνισμα, ενώ 7 στους 10 (70%) Έλληνες καπνιστές δηλώνουν επιθυμία να κόψουν το τσιγάρο με αφορμή την απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους. Από το 70% των Ελλήνων, που προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα, μόνο 3-5% το καταφέρνουν με τη δύναμη της θέλησής τους.
Στην αγορά κυκλοφορούν διάφορα σκευάσματα, που δεν απαιτείται συνταγή γιατρού για την προμήθειά τους και βοηθούν στη διακοπή του καπνίσματος. Ωστόσο, υπάρχουν και κάποια, όπως το ηλεκτρονικό τσιγάρο, το οποίο κυκλοφορεί από το 2008, αλλά έγινε ευρέως γνωστό στην Ελλάδα με αφορμή την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους, γεγονός που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στην επιστημονική κοινότητα.
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο (e-cigarettes) είναι συσκευή, που λειτουργεί με μπαταρία, φτιαγμένο από έναν μεταλλικό σωλήνα με έναν θάλαμο στον οποίο υπάρχει ένα φυσίγγιο με νικοτίνη σε υγρή μορφή, που αντικαθίσταται, ή έχει μόνον αέρα. Οι χρήστες το καπνίζουν χωρίς να το ανάβουν, γεγονός που αρχικά είχε οδηγήσει αρκετούς στο να το χρησιμοποιούν για να αποφεύγουν την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους. Επίσης, διατίθενται σε διάφορες γεύσεις, σοκολάτα, τσιχλόφουσκα, μέντα κ.α.. Αυτά τα προϊόντα είναι άμεσα διαθέσιμα στο Ιnternet και σε διάφορα καταστήματα, παρόλο που με νόμο απαγορεύεται η διαθεσή τους.
Με τροπολογία στον νόμο 3868/2010 αρ.17 κεφάλαιο 2, όπου καθορίζονται οι ρυθμίσεις για τα προϊόντα καπνού απαγορεύονται: «η κατασκευή, προβολή, εμπορία και πώληση αντικειμένων, που έχουν την εξωτερική μορφή προιόντων καπνού, καθώς και το ηλεκτρονικό τσιγάρο». Απαγορεύεται, επίσης, χωρίς προηγούμενη έγκριση του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, «η κυκλοφορία προιόντων, που διατίθενται για τη διακοπή του καπνίσματος. Με κοινή απόφαση των υπουργών Ανάπτυξης και Υγείας ορίζονται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία για τη χορήγηση έγκρισης».
Παρόλα αυτά μπορεί κάποιος να βρει ηλεκτρονικό τσιγάρο ακόμα και στα φαρμακεία. Μόνο που αυτό, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αθηνών, Κωνσταντίνο Λουράντο, δεν περιέχει νικοτίνη.
Ο αναπληρωτής καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών, πνευμονολόγος – εντατικολόγος και συντονιστής της αντικαπνιστικής εκστρατείας, Παναγιώτης Μπεχράκης, χαρακτηρίζει το ηλεκτρονικό τσιγάρο επικίνδυνο και άμεσα καταστροφικό για τον οργανισμό. Στην Ελλάδα, συνεχίζει, έχουμε πρόβλημα έναρξης του καπνίσματος. Υπάρχουν «χώροι παραγωγής καπνιστών (μπαρ, καφετέριες κ.λ.π.) και εκεί πρέπει να δώσουμε έμφαση με ενημερωτικές καμπάνιες ευαισθητοποίησης του κοινού. Όπως ανέφερε ο καθηγητής, στις αρχές του Δεκεμβρίου θα διεξαχθεί συνέδριο με θέμα: «Μαθαίνω να μην καπνίζω» και θα ξεκινήσει εκστρατεία ενημέρωσης στα σχολεία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προειδοποίησε να μη γίνεται χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων, σημειώνοντας ότι δεν υπάρχουν στοιχεία, που να αποδεικνύουν ότι είναι ασφαλή, ή ότι βοηθούν τους καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα. Οι χρήστες εισπνέουν νικοτίνη «και πιθανώς πολλές άλλες τοξικές ουσίες, για τις οποίες δεν είμαστε σίγουροι». Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι δεν γνωρίζει να υπάρχει καμία απολύτως επιστημονική απόδειξη που να επιβεβαιώνει ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι ασφαλή και συνιστούν μία αποτελεσματική συσκευή για το κόψιμο του καπνίσματος. «Το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν είναι μια δοκιμασμένη θεραπεία αντικατάστασης νικοτίνης», καταλήγει.
Στις ΗΠΑ έχει ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ της βιομηχανίας και του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων σχετικά με τη νομοθετική ρύθμιση των ηλεκτρονικών τσιγάρων. Ο FDA, ο οποίος πραγματοποίησε έρευνα για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, έχει εκφράσει ανησυχίες σχετικά με την ασφάλειά τους. Δηλώνει ότι η συσκευή μετατρέπει τη νικοτίνη και τις άλλες χημικές ουσίες σε ατμό, που εισπνέεται από τον χρήστη. Η βιομηχανία, από τη μεριά της, δηλώνει ότι ο FDA μπορεί να είναι αρμόδιος για τη ρύθμιση των προϊόντων καπνού, αλλά είναι αναρμόδιος για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα οποία περιέχουν μεν νικοτίνη αλλά όχι καπνό. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι εργαστηριακά πειράματα σε ηλεκτρονικά τσιγάρα έδειξαν ότι περιέχουν καρκινογόνα και άλλα τοξικά χημικά, επικίνδυνα για τους ανθρώπους.
Στην Ελλάδα ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων αναφέρει: «Τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα του καπνίσματος και περιέχουν νικοτίνη υπάγονται στα φαρμακευτικά προϊόντα (τα προϊόντα αρμοδιότητας ΕΟΦ είναι εκεί να τα οποία αναφέρονται στο νόμο 1316). Η διάθεσή τους στην αγορά προϋποθέτει τη χορήγηση άδειας κυκλοφορίας φαρμάκου από τον ΕΟΦ:
α) στην κατηγορία αυτή υπάγεται και το ηλεκτρονικό τσιγάρο, το οποίο περιέχει νικοτίνη. Μέχρι σήμερα, ο ΕΟΦ δεν έχει χορηγήσει άδεια κυκλοφορίας σε ανάλογο προϊόν για την ελληνική αγορά.
β) προϊόντα τα οποία παρουσιάζονται ως ηλεκτρονικά τσιγάρα που δεν περιέχουν νικοτίνη θα πρέπει να εξεταστούν από άλλους αρμόδιους φορείς, όπως το υπουργείο Ανάπτυξης».
Το θέμα του ηλεκτρονικού τσιγάρου έφθασε και στη Βουλή ύστερα από σχετική ερώτηση που κατέθεσε ο υπεύθυνος του Τομέα Πολιτικής Ευθύνης Υγείας της Νέας Δημοκρατίας, Μάριος Σαλμάς, επισημαίνοντας ότι το επικίνδυνο με τα προϊόντα αυτά είναι ότι προβάλλουν ισχυρισμούς, χωρίς καμία απολύτως επιστημονική τεκμηρίωση, ότι είναι λιγότερο επιβλαβή από τα συμβατικά τσιγάρα, ότι δεν βλάπτουν τους παθητικούς καπνιστές και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε δημόσιους χώρους, όπου απαγορεύεται το κάπνισμα.
Για καθαρά εμπορικό προϊόν και όχι αποτελεσματικό, κάνει λόγο ο καθηγητής φαρμακολογίας και πρόεδρος της Αντικαπνιστικής Εταιρείας, Νίκος Χούλης, τονίζοντας ότι καλύτερο υποκατάστατο για τη «συνήθεια» του τσιγάρου είναι το κομπολόι.
Πάντως, αν θέλει κάποιος πραγματικά να κόψει το κάπνισμα, όπως αναφέρει ο κ. Χούλης, μπορεί να καταφύγει σε άλλου είδους θεραπείες. Κυκλοφορούν αποτελεσματικά σκευάσματα, που δεν είναι επικίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό, ή να καταφύγει στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος. Τα ποσοστά επιτυχίας στα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος ξεπερνούν το 64%.