H Κυρήνη ήταν μια αρχαία ελληνική πόλη στη Λιβύη, κοντά στη σύγχρονη πόλη Σαχάτ της Βόρειας Αφρικής.
Η πόλη έδωσε στην ανατολική περιοχή της Λιβύης το όνομα Κυρηναϊκή, το οποίο παρέμεινε μέχρι σήμερα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ήταν η σημαντικότερη από τις πέντε ελληνικές πόλεις της περιοχής – γνωστές ως Πεντάπολις-, και ιδρύθηκε γύρω στο 631 π.Χ. από Έλληνες αποίκους από τη Θήρα (Σαντορίνη), υπό την ηγεσία του Βάττου.
Η Κυρήνη αναπτύχθηκε γρήγορα και έγινε ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά και εμπορικά κέντρα της Βόρειας Αφρικής, ενώ πήρε το όνομα της από την πηγή Κύρη, που ήταν αφιερωμένη στο θεό Απόλλωνα.
Αρχικά κυβερνήθηκε από τη δυναστεία των Βαττιάδων μέχρι το 440 π.Χ. Ωστόσο, το 460 π.Χ. έγινε Δημοκρατία, ακολουθώντας την παράδοση της Αθήνας. Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου έγινε τμήμα της δυναστείας των Πτολεμαίων. Ο Οφέλλας κατέκτησε την πόλη από τον Πτολεμαίο και μετά το θάνατο του, ο γιος του Πτολεμαίου, Μάγας, πήρε την εξουσία της περιοχής. Το 276 π.Χ. ανακηρύχθηκε βασιλιάς και ανεξαρτητοποίησε την πόλη, αλλά μετά το θάνατό του, η Κυρήνη επανήλθε στον έλεγχο των Πτολεμαίων της Αιγύπτου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η σταδιακή πτώση της Κυρήνης ξεκίνησε με την παρακμή της πόλης ως εμπορικό κέντρο, εφόσον είχε να ανταγωνιστεί την Καρχηδόνα και την Αλεξάνδρεια. Το λιμάνι της πόλης, η Απολλωνία, αποτελούσε σημαντικό αστικό κέντρο μέχρι την καταστροφή της από σεισμό, οπότε και άρχισε να παρακμάζει, παρά την αποκατάσταση των ζημιών και την ανακατασκευή της από τον Αυτοκράτορα Κλαύδιο.
Κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ., η πόλη υπέστη σοβαρές καταστροφές από σεισμούς και βαρβαρικές επιδρομές και τελικά κατακτήθηκε από τους Άραβες το 643.
Στην πόλη σώζονται αρχαία μνημεία, όπως ο ναός του Απόλλωνα (7ος αιώνας π.Χ.), ο ναός της Δήμητρας και ένας ναός του Δία, ο οποίος καταστράφηκε μερικώς μετά από εντολή του Μουαμάρ Καντάφι το 1978.
Υπάρχουν ακόμη τα ερείπια του ναού της Εκάτης και των Διόσκουρων, καθώς επίσης και το αρχαίο νεκροταφείο με σημαντικά μνημεία και επιτύμβιες στήλες. Κοντά στη Κυρήνη, βρέθηκε και το άγαλμα της αναδυόμενης Αφροδίτης, απομίμηση παλιότερου της ελληνιστικής εποχής, το οποίο εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρώμης.
Το 2005, Ιταλοί αρχαιολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Ουρμπίνο ανακάλυψαν 76 άθικτα ρωμαϊκά αγάλματα του 2ου αιώνα, τα οποία εντοπίστηκαν κάτω από ένα βοηθητικό τείχος ναού, που είχε γκρεμιστεί στο σεισμό του 375.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πόλη είχε σπουδαία φιλοσοφική σχολή (3ο αιώνας π.Χ.) με γνωστότερο εκπρόσωπο τον Αρίστιππο, μαθητή του Σωκράτη.
Επίσης, στην Κυρήνη γεννήθηκε ο σπουδαίος μαθηματικός και γεωγράφος, Ερατοσθένης, ενώ με την πόλη σχετίζονται και άλλοι φιλόσοφοι, όπως ο Καλλίμαχος, ο Καρνεάδης και ο Συνέσιος, επίσκοπος Πτολεμαίας.
Σήμερα, τα ερείπια της Κυρήνης είναι από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους στη Βόρεια Αφρική και από το 1982 έχει ενταχθεί στο κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
