Σε ένα πιθανό πόλεμο με τη Ρωσία και σε ενδεχόμενες κρίσεις (πχ κλιματικές) σχεδιάζει να ρίξει τα μισά από τα 2,8 τρισ. ευρώ τα οποία έχει προγραμματίσει ως νέες κοινοτικές και κρατικές δαπάνες την επόμενη δεκαετία η ΕΕ.
Υπενθυμίζεται πως την περασμένη Πέμπτη (17 Ιουλίου 2025) ολοκληρώθηκε το σχέδιο του παζλ των νέων χρηματοδοτήσεων που προγραμματίζουν οι Βρυξέλλες (ΕΕ) για την επόμενη δεκαετία, τόσο σε κοινοτικό όσο σε εθνικό επίπεδο.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Το δεύτερο κομμάτι του σχεδίου του παζλ των χρηματοδοτήσεων της ΕΕ, όπως ανακοινώθηκε από πλευράς Κομισιόν αφορά στο «Πρόγραμμα Δημοσιονομικού Πλαισίου» ή αλλιώς τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό την περίοδο 2028 -2034 ύψους 2 τρισ. ευρώ.
Το πρώτο κομμάτι του παζλ ανακοινώθηκε στις 19 Μαρτίου 2025, όταν η σύνοδος κορυφής της ΕΕ, αποφάσισε ένα πακέτο 800 δισ. ευρώ για την άμυνα το 2025 – 2030, το περίφημο ReArmEU 2030 (ρήτρα διαφυγή, SAFE).
Συνολικά, δηλαδή η ΕΕ ως όλο αλλά και οι χώρες – μέλη της χωριστά, έχουν ανακοινώσει (αν και μένουν πολλά ακόμα να αποφασιστούν τελεσίδικα) για την περίοδο 2025 – 2034, δηλαδή σχεδόν για την επόμενη δεκαετία νέες δαπάνες ύψους 2,8 τρισ. ευρώ.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Κοιτώντας από …ψηλά το πακέτο των 2,8 τρισ. ευρώ, μπορεί να διακρίνει πως οι προτεραιότητες που βάζει η ΕΕ έχουν ως εξής:
- Οι δαπάνες για την άμυνα (800 δισ. ευρώ από το ReArmEU συν τουλάχιστον 149 δισ. ευρώ από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, δηλαδή τουλάχιστον 949 δισ. ευρώ) ξεπερνούν αισθητά τις εθνικές και περιφερειακές συνεργατικές δράσεις δράσεις για την κοινωνική συνοχή, τη γεωργία κλπ. (το πολύ 865 εκατ. ευρώ).
Πιο συνοπτικά, τουλάχιστον το 33% των σχεδιαζόμενων πάσης φύσεως σχεδιαζόμενων ευρωπαϊκών δαπανών θα πάνε στην άμυνα.
- Το πολύ το 30% των νέων κοινοτικών δαπανών θα πάνε στην κοινωνική συνοχή, τη γεωργία κλπ.
- Ακολουθούν τα εφεδρικά κονδύλια (Μηχανισμός Κρίσεων κλπ) που αντιστοιχούν στο 16 % των συνολικών δαπανών και τέλος, το ταμείο ανταγωνιστικότητας το οποίο ανέρχεται σε μόλις στο 10% βγάζοντας τα κεφάλαια που θα πάνε στις αμυντικές βιομηχανίες (278 δις. ευρώ).
Μ΄άλλα λόγια, το ½ των συνολικών νέων κονδυλίων (δηλαδή ποσά ύψους 1,404 τρισ. ευρώ επί συνόλου 2,8 τρισ. ευρώ) που αποφάσισε η ΕΕ να πέσει το… πολύ κρατικό και διακρατικό (κοινοτικό χρήμα) αφορά την άμυνα (προς αποφυγή ή διεξαγωγή πολέμων) και ενδεχόμενες κρίσεις (πχ φυσικές καταστροφές), ενώ το άλλο ½ σε «ειρηνικές» οικονομικές δραστηριότητες.
Σε σχέση με το παζλ αυτό πρέπει να επισημανθούν τρία βασικά σημεία διαφοροποίησης σε σχέση, με το παρελθόν, τόσο με τις πηγές της χρηματοδότησης, όσο και με τη στόχευση τους.
1. Προανήγγειλλαν Μηχανισμό Κρίσεων χωρίς δεδομένο μηχανισμό… χρηματοδότησης του
Πρώτα – πρώτα σε σχέση με τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό, η Κομισιόν προτείνει ένα νέο μηχανισμό αντιμετώπισης «κρίσεων» χωρίς να αποσαφηνίζει με κανένα επίσημο τρόπο τι εννοεί λέγοντας «κρίση», δηλαδή αν αυτή είναι οικονομική, πολεμική ή κλιματική.
Ωστόσο, πηγές από τις Βρυξέλλες, μιλώντας για αυτό το εργαλείο «φωτογραφίζουν» την κλιματική κρίση, δηλαδή την πιθανότητα να χρειαστούν γιγάντια κονδύλια προκειμένου να αντιμετωπιστούν ενδεχόμενες φυσικές καταστροφές (πχ πλημμύρες) και οι …βέβαιες ελλείψεις νερού, ιδίως στον ευρωπαϊκό Νότο (μαζί φυσικά και στην Ελλάδα).
Τα κονδύλια τα οποία θα «προικίσουν» στο εργαλείο για την αντιμετώπιση κρίσεων, μαζί με διάφορα άλλα «μαξιλάρια» από διάφορα άλλα ταμεία, ανέρχονται κοντά στα 455 δισ. ευρώ ή αλλιώς στο 22% του συνολικού κοινοτικού προϋπολογισμού.
Αυτό σημαίνει πως για προγραμματισμένες δράσεις η ΕΕ σχεδιάζει να διαθέσει το ποσό μόλις των 1,545 τρισ. ευρώ (2 τρισ. που είναι το σύνολο του προϋπολογισμού μείον τα 455 δισ. ευρώ που μένουν ως «κουμπαράς» για ώρα ανάγκης).
Για όποιον δεν… κατάλαβε, τα κονδύλια του «κουμπαρά», δηλαδή του «μηχανισμού κρίσεων» θα βρεθούν εκτός προγραμματισμένων επιχορηγήσεων της ΕΕ και θα κινητοποιηθούν μερικώς, ολικώς ή καθόλου ανάλογα με την εμφάνιση ή μη «κρίσεων», το πλήθος και το εύρος τους και μάλιστα με τη μορφή δανείων προς τις χώρες οι οποίες θα μπορούσαν να τα χρειαστούν.
Είναι για αυτό ίσως που η πηγή της χρηματοδότησης τους συστήνεται από την Κομισιόν να είναι η έκδοση ευρωομολόγων, όπως έγινε πχ την περίοδο του κορονοϊού.
Ωστόσο, οι βασικοί χρηματοδότες του κοινοτικού προϋπολογισμού, οι Γερμανοί εξακολουθούν να «αποκλείουν» την έκδοση ευρωομολόγων για τη συγκέντρωση 395 δις. ευρώ για την αντιμετώπιση κρίσεων.
Σε δήλωση του, την περασμένη Παρασκευή 18 Ιουλίου 2025, κατά τη διάρκεια της θερινής συνέντευξης τύπου, εφ’ όλης της ύλης, ο Γερμανός καγκελάριος ήταν κάτι παραπάνω από σαφής, δηλώνοντας πως:
- «Όσον αφορά τα οικονομικά, θα ήθελα να επισημάνω ότι, ουσιαστικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει συμβατικό δικαίωμα να χρεώνεται. Αυτή είναι μια συμβατική βάση για τη συνεργασία μας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχουν επιτρεπόμενες εξαιρέσεις και παρεκκλίσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάνει χρήση μιας τέτοιας εξαίρεσης, για παράδειγμα, σε σχέση με τη βοήθεια για την ανοικοδόμηση λόγω του κορονοϊού. Αλλά αυτή είναι μια εξαίρεση και δεν πρέπει να γίνει ο κανόνας».
- «Η δικαιολόγηση περαιτέρω εξαιρέσεων με το σκεπτικό ότι ουσιαστικά αντιμετωπίζουμε συνεχώς νέες, απρόβλεπτες προκλήσεις δεν είναι, κατά την άποψή μου, μια βιώσιμη απάντηση. Επειδή όλα όσα έρχονται τώρα προς το μέρος μας είναι η νέα κανονικότητα στην Ευρώπη, και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει επίσης να δώσει νέες απαντήσεις σε αυτή τη νέα κανονικότητα – η οποία είναι τόσο διαφορετική από αυτήν που έχουμε βιώσει στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες και η οποία πιστεύαμε ότι θα συνεχιζόταν για πάντα – και οι νέες απαντήσεις σημαίνουν νέες προτεραιότητες».
Με απλά λόγια, το 22% (δεν το λες και μικρό ποσοστό!) των κοινοτικών κονδυλίων για το 2028 – 2034 όχι μόνο αφορά «απρόβλεπτες», κρισιακές καταστάσεις, αλλά είναι -προς το παρόν – στον αέρα η πηγή χρηματοδότησης του, καθώς ο βασικός παίχτης στην ΕΕ, η Γερμανία, λέει όχι στην πρόταση για ευρωομόλογα. Και όχι μόνο αυτό, αλλά οφείλει να λάβει κανείς υπόψιν και τον πολιτικό κύκλο στη Γερμανία: Το 2027 οπότε θα πρέπει να καταλήξουν οι Ευρωπαίοι στο τελικό σχέδιο κοινοτικού προϋπολογισμού είναι προγραμματισμένες και οι επόμενες ομοσπονδιακές εκλογές στη Γερμανία. Και απέναντι στο κυβερνών κόμμα του Μερτς θα βρίσκεται, με τα σημερινά δεδομένα, το ακροδεξιό AfD, που όχι μόνο δεν …συζητά τα ευρωομόλογα, αλλά τάσσεται υπέρ της εξόδου της χώρας από την ΕΕ…
2. Εισφορά σε βάρος μεγάλων εταιρειών που «πωλούν» στην ΕΕ: Το γερμανικό βέτο και το παζάρι με τους δασμούς
Το δεύτερο σημείο μεγάλης τριβής στο εσωτερικό της ΕΕ αναφορικά με το σχέδιο του κοινοτικού προϋπολογισμού για το 2028 – 2034 αφορά τη χρηματοδότηση του δεύτερου και μεγαλύτερου σκέλους των χορηγήσεων που αφορούν προγραμματισμένες δράσεις μέσω κονδυλίων ύψους 1,545 τρισ. ευρώ.
Η Κομισιόν έχει προτείνει την αύξηση των εσόδων από ιδίους πόρους κυρίως μέσω ενός νέου «Εταιρικού Πόρου για την Ευρώπη (CORE)». Πρόκειται για μία «ετήσια εφάπαξ συνεισφορά όλων των εταιρειών του πεδίου εφαρμογής που δραστηριοποιούνται και πωλούν στην ΕΕ με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 100 εκατ. ευρώ ετησίως. Αυτός ο πόρος αναμένεται να δημιουργήσει περίπου 6,8 δισ. ευρώ ετησίως, κατά μέσο όρο» ή 47,6 δισ. ευρώ σε κλίμακα 7ετίας.
Σημειώνεται στο σημείο αυτό πως η πρόταση αυτή αφορά εταιρικούς κολοσσούς που «δραστηριοποιούνται» και «πωλούν» στην ΕΕ, χωρίς να κάνει διάκριση μεταξύ ευρωπαϊκών και μη ευρωπαϊκών εταιρειών, «δείχνοντας» πως θα πληρώσουν τον πόρο αυτό πρώτα – πρώτα αμερικανικές και κινεζικές επιχειρήσεις – μαμούθ (πέραν φυσικά από τις ευρωπαϊκές) οι οποίες έχουν εκτεταμένη παρουσία στην ΕΕ, κάτι που θα αποτελούσε (αν ισχύει) σφήνα στην όλη διαπραγμάτευση για τους δασμούς.
Και στο σημείο αυτό, οι βασικοί χρηματοδότες του κοινοτικού προϋπολογισμού, οι Γερμανοί είναι κάθετα ενάντια.
Τη θέση αυτή επανέλαβε ο ίδιος ο Μερτς την περασμένη Παρασκευή, ενώ την περασμένη Πέμπτη από το Λονδίνο δήλωσε ξεκάθαρα «αυτό που αποκλείεται είναι η εταιρική φορολογία από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει καμία νομική βάση για αυτό. Θα μπορούσαμε να αποφασίσουμε ομόφωνα επί του θέματος, εάν χρειαστεί, αλλά μπορώ να αποκλείσω το ενδεχόμενο η Γερμανία να ακολουθήσει μια τέτοια πορεία. Δεν το κάνουμε. Αυτή τη στιγμή μειώνουμε το φορολογικό βάρος των επιχειρήσεων στη Γερμανία, αλλά όχι για να δημιουργήσουμε χώρο για την Ευρωπαϊκή Ένωση να το αυξήσει. Αυτό αποκλείεται».
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως ο βασικός νέος «ίδιος» πόρος που προτείνει η Κομισιόν για τον επόμενο κοινοτικό προϋπολογισμό (πέρα από τα ευρω-ομόλογα για το «μηχανισμό κρίσεων») για προγραμματισμένες δράσεις, δηλαδή η εισφορά υπέρ της ΕΕ στις επιχειρήσεις με τζίρο άνω των 100 εκατ. ευρώ βρίσκεται στον αέρα λόγω του βέτο που βάζει η Γερμανία, καθώς προφανώς θα είναι οι δικές τις εταιρείες εκείνες οι οποίες θα πληρώσουν το μεγαλύτερο τίμημα, την ίδια ώρα που κεντρικός άξονας της εθνικής οικονομικής πολιτικής του Μερτς είναι η μείωση της φορολογίας των γερμανικών επιχειρήσεων, προκειμένου να γίνουν πιο ανταγωνιστικές…
3. Πάνω από μία στις τρεις χώρες – μέλη της ΕΕ δεν πάει… πόλεμο
Το τρίτο σημείο το οποίο πρέπει να επισημανθεί αφορά το περιβόητο αμυντικό πρόγραμμα της ΕΕ, το ReArmEU 2030.
Ως γνωστό, αυτό έχει δύο βασικά εργαλεία. Το πρώτο είναι η ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής για την άμυνα και το δεύτερο το κοινό πολεμικό ταμείο SAFE.
Tα ποσά τα οποία μπορούν -εφόσον το επιθυμούν – τα κράτη μέλη της ΕΕ να κινητοποιήσουν μέσω της ενεργοποίησης της ρήτρας διαφυγής μπορούν να φτάσουν τα 650 δις. ευρώ.
Ωστόσο, έως τώρα, 10 από τις 27 ή αλλιώς το 37% των χωρών – μελών της ΕΕ δεν έχουν ζητήσει ενεργοποίηση της ρήτρας αυτής.
Αν αυτή η στάση συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, τότε δεν θα ήταν αυθαίρετο να πει κανείς πως το 37% των 650 δισ. ευρώ που έχει βάλλει στόχο η ΕΕ για την αύξηση των αμυντικών δαπανών της ή αλλιώς 240 δισ. ευρώ ενδέχεται να αποτελούν απόκλιση από το στόχο αυτό…
Ο βασικοί λόγοι για τον οποίους οι 10 χώρες αυτές δεν ζήτησαν ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής είναι πως δεν σηκώνουν δημοσιονομικά νέα χρέη, ούτε εκτιμούν ότι απειλούνται από τη Ρωσία, την Κίνα κλπ.
Όσον αφορά το SAFE το οποίο φιλοδοξεί να συγκεντρώσει κεφάλαια ύψους 150 δις. ευρώ και να τα δώσει ως χαμηλότοκα δάνεια, αποτελεί μία εκκρεμότητα σε σχέση με την πηγή χρηματοδότηση, με τους Γερμανούς να έχουν ήδη αποκλείσει την έκδοση ευρωομολόγων, αλλά και τη λήψη δανείων από το SAFE, καθώς όπως έχει πει ήδη η πολιτική ηγεσία τους μπορούν να δανειστούν φθηνότερα από το SAFE.
Μ΄ άλλα λόγια, τουλάχιστον 30% του ReArmEU (800 δις. ευρώ) και το 8,5% των συνολικών κονδυλίων που έχει δώσει το πράσινο φως η Κομισιόν θα διατεθούν ως κοινοτικές και κρατικές δαπάνες είναι εντελώς στον αέρα, καθώς μεγάλη μερίδα των χωρών – μελών της ΕΕ δεν επιθυμεί να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες (μέσω της ρήτρας διαφυγής), ενώ ο βασικός ευρωπαϊκός χρηματοδότης, η Γερμανία βάζει βέτο σε δάνεια του SAFE μέσω έκδοσης ευρωομολόγων.
