Πόσο θα κοστίσει στην ελληνική οικονομία το deal φον ντερ Λάιεν και Τραμπ για τους δασμούς

Μια προσωρινή «παύση» μπαίνει στην απειλή κλιμάκωσης σε μια χειρότερη φάση του εμπορικού πολέμου, με την συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ για δασμούς 15%, με την ελληνική οικονομία και τις επιχειρήσεις να παρακολουθούν τις εξελίξεις.

Μετά τη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χθες (27.07.2025) στη Σκωτία, οι δύο πλευρές ανακοίνωσαν μια εμπορική συμφωνία που προβλέπει την επιβολή ενιαίου δασμού 15% στις περισσότερες ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, αποτρέποντας την επιβολή ακόμα βαρύτερων δασμών της τάξης του 30% ή και 50% που είχαν απειληθεί τις προηγούμενες εβδομάδες.

Η συμφωνία θεωρήθηκε από την ΕΕ η καλύτερη δυνατή υπό τις περιστάσεις, καθώς περιλαμβάνει εξαιρέσεις σε στρατηγικούς τομείς όπως η φαρμακευτική βιομηχανία, οι ημιαγωγοί, τα εξαρτήματα αεροσκαφών και τα αγροτικά προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας. Οι εξαιρέσεις αυτές προβλέπουν «μηδενική δασμολόγηση» μέσω ενός μηχανισμού αμοιβαιότητας, κυρίως σε προϊόντα με έντονο διατλαντικό χαρακτήρα στην παραγωγή και την κατανάλωση.

Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ δεσμεύτηκε να προχωρήσει σε αγορές αμερικανικής ενέργειας ύψους 750 δισ. δολαρίων και να ενθαρρύνει επενδύσεις ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στις ΗΠΑ που εκτιμώνται στα 600 δισ. δολάρια μέσα στην επόμενη πενταετία. Παρά ταύτα, οι δασμοί 50% σε αμερικανικές εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου παραμένουν σε ισχύ, γεγονός που δημιουργεί ένα ανισόρροπο καθεστώς «μερικής εκτόνωσης» και όχι πλήρους εξομάλυνσης.

Για την Ελλάδα, η συμφωνία φέρνει μικτές συνέπειες. Από τη μία, αποτράπηκε το χειρότερο σενάριο που θα έβλεπε βασικά ελληνικά εξαγώγιμα προϊόντα, όπως φέτα, ελαιόλαδο, κονσερβοποιημένα τρόφιμα ή μηχανολογικός εξοπλισμός, να τιμολογούνται με υπερδιπλάσιους δασμούς στην αμερικανική αγορά. Από την άλλη, ο ενιαίος δασμός 15% παραμένει μια ουσιαστική επιβάρυνση που πρέπει είτε να απορροφηθεί από τις επιχειρήσεις είτε να μετακυλιστεί στους Αμερικανούς εισαγωγείς, και κατ’ επέκταση, να μειώσει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων.

Ειδικότερα, τα ελληνικά εξαγωγικά συμφέροντα επηρεάζονται σε δύο βασικές διαστάσεις: Πρώτον, η σταθεροποίηση του δασμού στο 15% επιτρέπει τουλάχιστον ένα προβλέψιμο περιβάλλον τιμολόγησης, βοηθώντας τις επιχειρήσεις να σχεδιάσουν τις εξαγωγικές στρατηγικές τους χωρίς τον φόβο αιφνίδιων κλιμακώσεων. Δεύτερον, η αυξημένη τιμή τελικού προϊόντος στις ΗΠΑ ενδέχεται να αποθαρρύνει τους διανομείς να επιλέξουν ελληνικά προϊόντα έναντι ανταγωνιστικών προελεύσεων, ιδίως σε τομείς όπως το κρασί ή η αγροδιατροφή.

Ο Σύνδεσμος Εξαγωγέων (ΣΕΒΕ) είχε προειδοποιήσει ότι ακόμα και δασμοί της τάξης του 15% μπορούν να μειώσουν την αξία των εξαγωγών προς ΗΠΑ, αν το κόστος δεν απορροφηθεί ή αν δεν εξαιρεθούν κρίσιμοι κλάδοι. Το 2024, η αξία των ελληνικών εξαγωγών προς ΗΠΑ πλησίασε τα 2,5 δισ. ευρώ, με βασικούς πυλώνες τα φάρμακα, τα βιομηχανικά υλικά και τα τρόφιμα, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της αγοράς αυτής για τις ελληνικές εξωστρεφείς επιχειρήσεις.

Στον αντίποδα, η ενίσχυση των ευρωπαϊκών επενδύσεων στις ΗΠΑ, ιδίως σε τομείς όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή η ναυτιλία, δυνητικά θα μπορούσε να ανοίξει νέες συνέργειες για ελληνικές επιχειρήσεις που ήδη δραστηριοποιούνται μέσω θυγατρικών ή συνεργατών στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Επίσης, η συμφωνία προβλέπει επανεξέταση του πλαισίου σε ετήσια βάση, γεγονός που αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο επαναδιαπραγμάτευσης ή εξαιρέσεων για συγκεκριμένες ευρωπαϊκές αγορές.

Σε κάθε περίπτωση, ένας δασμός 15% δεν είναι ασήμαντος αλλά ένα αποτέλεσμα ενός συμβιβασμού προς αποφυγή των χειροτέρων, χωρίς ωστόσο να εξαλείφεται η πίεση στις ελληνικές εξαγωγές.