Πολύ το έχουν ξεχάσει, ή τουλάχιστον αποφεύγουν να το θυμούνται, αλλά πριν από έναν χρόνο, το φαινόμενο DeepSeek πέταξε μια βόμβα στη βιομηχανία της Τεχνητής Νοημοσύνης. Απέδειξε ότι προηγμένα AI μοντέλα (LLM) μπορούν να αναπτυχθούν με κλάσμα του κόστους τσιπς χαμηλότερης ανάπτυξης, από εκείνα που επικαλούνται οι δυτικοί τεχνολογικοί γίγαντες.
Παρ’ όλα αυτά οι γίγαντες της Wall Street συνεχίζουν να «χύνουν» ποτάμια χρήματος στον κλάδο, πάνω από 70 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε μία μόνο εταιρεία, με κεφαλαιοποιήσεις που αγγίζουν πλέον τα 3-5 τρισεκατομμύρια, ξεπερνώντας το άθροισμα του ΑΕΠ δύο από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ε.Ε. Και έτσι φυσιολογικά δημιουργείται το ερώτημα αν πράγματι υπάρχει φούσκα και ακόμα περισσότερο πόσο «επώδυνο» θα είναι το σκάσιμό της. (Κάποιες σκέψεις με σχετικές αναφορές παραγόντων και θεσμικών φορέων παρατέθηκαν σε προηγούμενο σημείωμα στα Οικονοκλαστικά).
Η «μαθηματική» προσέγγιση στην πραγματικότητα αυτή οδηγεί σε αμείλικτα συμπεράσματα. Κανένα επιχειρηματικό μοντέλο δεν μπορεί να παράγει στον ορατό ορίζοντα κέρδη που απαιτούνται για να δικαιολογήσει τέτοιες αποτιμήσεις στο εγγύς μέλλον.
Όταν μία startup στην AI συγκεντρώνει χρηματοδότηση ισοδύναμη με το ΑΕΠ αθροίσματος χωρών, χωρίς ένα ξεκάθαρο μονοπάτι προς την κερδοφορία, κάτι δεν πάει καλά. Και εδώ έρχεται η περίπτωση της DeepSeek να το κάνει… χειρότερο, αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι «η δουλειά μπορεί να γίνει με πολύ λιγότερα…».
Η συγκέντρωση του χρηματιστηριακού κεφαλαίου σε μια χούφτα τεχνολογικές μετοχές, οι αστρονομικές αποτιμήσεις και οι θεαματικές (πρόσφατες) αποτυχίες ορισμένων «παικτών» αναδεικνύουν όλα τα χαρακτηριστικά μιας κλασικής «φούσκας». Θυμίζουν αναμφίβολα την dot-com κρίση του 2000, όταν η «υπόσχεση» του διαδικτύου παρέσυρε τους επενδυτές σε μια μανία που κατέληξε σε συντρίμμια…
Υπάρχει διαφορά ;
Ωστόσο, υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά, η AI δεν είναι μια απλή τεχνολογική τάση. Είναι μια θεμελιώδης αναδιάρθρωση του τρόπου που μπορεί να λειτουργήσει η παραγωγική και συναλλακτική βάση της οικονομίας η οποία ξεπερνάει τα όρια του «αυτοματισμού» και είναι συγκρίσιμη με την εμφάνιση του ηλεκτρισμού ή του διαδικτύου. Οι υπερβολικές επενδύσεις σίγουρα αντανακλούν απληστία, αλλά ταυτόχρονα και την αναγνώριση ότι αυτός ο κλάδος μπορεί να διαμορφώσει με άλλο τρόπο το μέλλον.
Οι εταιρείες δεν επενδύουν μόνο για άμεσα κέρδη, αλλά για να μην αποκλειστούν από τη «νέα τάξη» πραγμάτων.
Το πραγματικό ζήτημα είναι πόσο γρήγορα θα μετατραπεί αυτός ο «ενθουσιασμός» σε παραγωγικές εφαρμογές με πραγματική οικονομική αξία. Και αν ο «χρόνος» για να γίνει αυτό είναι συμβατός με την βίαιη απαίτηση ταχείας ανταποδοτικότητας των κεφαλαίων που επενδύονται.
Η ιστορία δείχνει ότι οι τεχνολογικές επαναστάσεις συνοδεύονται πάντα από περιόδους υπερβολικού «ενθουσιασμού» που δεν …ικανοποιούνται από την πραγματικότητα και ακολουθούν επώδυνες «διορθώσεις». Το ίδιο συνέβη με το διαδίκτυο, όταν η φούσκα έσκασε. Αλλά η τεχνολογία επέζησε και επέτρεψε να φτάσουμε δια μέσου αυτής στο σήμερα και στην ΑΙ…
Είναι δύσκολο να μη παραδεχθεί κανείς ότι βρισκόμαστε σήμερα σε μια κατάσταση που συνήθως αποκαλείται «φάση υπερθέρμανσης». Ετσι το ερώτημα δεν είναι πλέον αν θα έρθει η «διόρθωση», αλλά πότε και πόσο βίαιη θα είναι.
Και εδώ κρύβεται η πραγματική απειλή: οι διαστάσεις της επενδυτικής «μανίας» έχουν ξεπεράσει κατά πολύ το 2006 – 2008. Τότε μιλούσαμε για στεγαστικά subprime δάνεια. Σήμερα μιλάμε για τρισεκατομμύρια δολάρια που έχουν δεσμευτεί σε υποδομές, data centers, chips, και εταιρείες με αποτιμήσεις που προϋποθέτουν μελλοντικά έσοδα/κέρδη ισάξια με το ΑΕΠ ολόκληρων χωρών…
Μια τέτοιας κλίμακας πιθανή «κατάρρευση» δεν είναι πια θέμα ελεύθερης αγοράς και επιχειρηματικών αποτυχιών. Είναι θέμα συστημικού κινδύνου που μόνο κράτη – και μάλιστα πολύ ισχυρά κράτη – μπορούν (;) να διαχειριστούν. Οι ΗΠΑ, η Κίνα, η ΕΕ, η Ιαπωνία, δεν θα έχουν το «πολυτέλεια» να αφήσουν τον κλάδο να καταρρεύσει σαν τραπουλόχαρτο ιδιαίτερα μετά την «πείρα» του 2008 και της πανδημίας. Η AI έχει ήδη κηρυχθεί «στρατηγικός τομέας εθνικής ασφάλειας».
Όταν η φούσκα σκάσει, οι… φορολογούμενοι – όπως το 2008 – θα κληθούν να πληρώσουν το λογαριασμό μιας ιδιωτικής ανεξέλεγκτης υπερβολής που μετατράπηκε σε δημόσιο πρόβλημα.
Η επόμενη φάση, ασφαλώς, θα ξεχωρίσει όσους έχουν πραγματική τεχνολογική υπεροχή από όσους απλώς καβάλησαν το κύμα… Αλλά αυτή τη φορά, οι «επιζώντες» θα καθοριστούν όχι μόνο από την καινοτομία τους, αλλά και από το ποια κράτη είναι σε θέση να παρέμβουν αποτελεσματικά. Και ίσως, όπως το DeepSeek υπενθύμισε πριν ένα χρόνο, η πραγματική ειρωνεία θα είναι ότι η «διάσωση» θα αφορά εταιρείες και οικονομίες που ποτέ δεν χρειαζόταν τόσα χρήματα από την αρχή…
