Την περασμένη Παρασκευή (16.5.2025) δύο ειδήσεις φαινομενικά «άσχετες» διέσχισαν το στερέωμα της δημοσιότητας. Η μία πέρασε σχεδόν απαρατήρητη, η άλλη ακόμα και σήμερα προκαλεί ερωτηματικά για το εύρος των συνεπειών της. Η «μεγάλη» είδηση, σωστά το μαντέψατε, ήταν η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ από τον Οίκο Αξιολόγησης Moody’s. Η είδηση που πέρασε σχεδόν απαρατήρητη ήταν μία ανακοίνωση του ΟΔΔΗΧ με την οποία ακυρώνει την προγραμματισμένη ομολογιακή έκδοση χρέους για τις 21 Μαΐου.
Ασφαλώς η ετοιμότητα του ΟΔΔΗΧ να βγει… από το δωμάτιο λίγο πριν από την στιγμή που θα άρχιζε σ’ αυτό, ο χορός των ελεφάντων, με την υποβάθμιση του αμερικανικού χρέους, δείχνει ότι η κατάσταση «επιφυλακής» που εξακολουθεί να επικρατεί στο επιτελείο διαχείρισης του ελληνικού δημόσιου χρέους, διατηρείται και όχι άδικα, σε πολύ υψηλά επίπεδα.
Από την άλλη επιβεβαιώνει ότι η προληπτική τακτική του να έχει καλύψει τις ανάγκες του πριν αρχίσουν τα…βεγγαλικά στην αγορά ομολόγων, όχι μόνο έχει αποδώσει, αλλά επιπλέον διασφαλίζει με το μικρότερο δυνατό κόστος την διαδρομή απομείωσης του χρέους παρά το γεγονός ότι η διαδρομή αυτή αναγκαστικά περνάει μέσα από ένα περιβάλλον που μοιάζει με βομβαρδισμένο τοπίο. Εξ ού και η προσοχή να βρίσκεται ο εγχώριος εκδότης χρέους όσο πιο μακριά γίνεται από εκεί που πέφτουν οι βόμβες. Όπως προχθές και την εβδομάδα που ακολουθεί…
Αφού όμως είπαμε ότι είπαμε για την «μικρή» είδηση της Παρασκευής ας δούμε τι σημαίνει και η «μεγάλη» είδηση της υποβάθμισης του αμερικανικού χρέους.
Η «μεγάλη» είδηση ήταν ότι ο πλέον «αμερικανικός» Οίκος Αξιολόγησης, η Moody’s έκρινε ότι ήταν η στιγμή που έπρεπε να προειδοποιήσει τις διεθνείς χρηματαγορές, αλλά ίσως και το αμερικανικό Κογκρέσο που συζητάει για τον Προϋπολογισμό, ότι τα αμερικανικά ομόλογα δεν είναι πιά το πλέον ασφαλές «καταφύγιο», όπως νόμιζαν.
Η είδηση έπεσε σαν μεν «βόμβα», αλλά είναι αλήθεια πως πολλά έχουν μεσολαβήσει που προϊδέαζαν για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Άλλωστε η S&P Global Ratings είχε αφαιρέσει από τις ΗΠΑ την πολυπόθητη πιστοληπτική ικανότητα του ΑΑΑ το 2011 και η Fitch Ratings έκανε το ίδιο το 2023.
Η Moody’s ο μεγαλύτερος Οίκος Αξιολόγησης με έδρα τις ΗΠΑ αποφάσισε να δώσει την δική του αξιολόγηση υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ με μεγάλη καθυστέρηση έναντι των άλλων και εν μέσω εξελίξεων που αφορούν στην οικονομική πολιτική Τραμπ, μόλις τέσσερεις μήνες μετά την ανάληψη της προεδρίας.
Με την συμπλήρωση της τριπλής υποβάθμισης, από την S&P, την Fitch και την Moody’s, δηλαδή και από τους τρείς ισχυρότερους Οίκους Αξιολόγησης, οι Ηνωμένες Πολιτείες για πρώτη φορά αυτόν τον αιώνα δεν θεωρούνται πλέον το «ασφαλές καταφύγιο» επενδύσεων.
O Μάριο Ντράγκι που βρισκόταν για ένα Συνέδριο στην Κοΐμπρα (Πορτογαλία), όταν η είδηση έφθασε και η αντίδρασή του ήταν πως αυτή η απόφαση, αποτελεί «σημείο καμπής» που δεν αφορά μόνο τους δασμούς και τις συνέπειές τους, αλλά την θέση των Ηνωμένων Πολιτειών στην οικονομία και την παγκόσμια πολιτική.
Γιατί το αποκαλεί «καμπή»; Γιατί αφ’ ενός καταρρίπτει τον μύθο της «αμερικανικής οικονομικής εξαίρεσης» που μέχρι και στις αρχές του 2025 βρισκόταν στο αποκορύφωμά του. Μία «εξαίρεση» η οποία, ως βαθιά πεποίθηση πως η αμερικανική οικονομική εξαίρεση θα φέρει ανάπτυξη, ανατρέπεται και ξαφνικά δίνει την θέση της σε ανησυχίες για ύφεση, που δυνητικά, σύμφωνα με τους οικονομικούς αναλυτές, θα περιλαμβάνει μια περίοδο στασιμοπληθωρισμού.
Ακόμα περισσότερο η κίνηση αυτή της Moody’s επιβεβαιώνει και ενισχύει τις τάσεις αύξησης των αποδόσεων των ομολόγων, οι οποίες αντί να οδηγήσουν όπως στο παρελθόν σε ενίσχυση του δολαρίου, αυξάνουν την αμφισβήτησή του και την διολίσθηση της ισοτιμίας του με τα άλλα νομίσματα.
Να θυμίσουμε βέβαια εδώ ότι μετά την κρίση του 2008 οι χώρες που έχουν βαθμολογία τριών Α από όλους τους Οίκους Αξιολόγησης του χρέους είναι πλέον μόνο δέκα: Αυστραλία, Καναδάς, Δανία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Ολλανδία, Σιγκαπούρη, Σουηδία και Ελβετία.
Τι ακριβώς λέει η Moody’s για την υποβάθμιση
Σύμφωνα με την Moody’s, η απόφαση να προβεί στις παρούσες συνθήκες στην ενέργεια αυτή «αντανακλά την αύξηση (σ.σ. στις ΗΠΑ) για ένα χρονικό διάστημα μεγαλύτερο της δεκαετίας, του δημόσιου χρέους και των ποσοστών πληρωμών τόκων, σε επίπεδα που είναι σημαντικά υψηλότερα από παρόμοια αξιολογημένα κράτη (σ.σ. δηλαδή με αξιολόγηση ΑΑΑ)».
Πράγματι τα δεκαετή ομόλογα των ΗΠΑ έχουν αποδόσεις που ξεπερνούν 4,5%, με τα 30ετή να ξεπερνούν ήδη το 5%. Γεγονός που καθιστά την αναχρηματοδότηση του αμερικανικού χρέους μέσα στο 2025 ωρολογιακή βόμβα για τον Προϋπολογισμό που πρέπει να κατεβάσει η κυβέρνηση Τραμπ.
Όπως διευκρινίζεται όμως από την Μoody’s αυτή η κατάσταση δεν αφορά μόνο την τρέχουσα συγκυρία, αλλά αποτελεί διαχρονικό αποτέλεσμα των πολιτικών «διαδοχικών κυβερνήσεων των ΗΠΑ και του Κογκρέσου που απέτυχαν να συμφωνήσουν σε (σ.σ. δημοσιονομικά) μέτρα για την αντιστροφή της τάσης των μεγάλων ετήσιων δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του αυξανόμενου κόστους των τόκων…».
Με άλλα λόγια επισημαίνει ότι το περιβάλλον αυτό αποτελεί συνέπεια των πολιτικών κυβερνήσεων και προέδρων, οι οποίοι συντήρησαν την εικόνα μιας fake αναπτυσσόμενης οικονομίας («αμερικανική εξαίρεση») σε συνθήκες διεθνούς κρίσης, με μία χωρίς δημοσιονομικά όρια δανειακή χρηματοδότηση, βασισμένη στην διεθνή ισχύ του δολαρίου και στην θέση των ΗΠΑ στην διεθνή οικονομία.
Τι συνέβη όμως στο πλαίσιο αυτής της «πολιτικής» στο διάστημα αυτό; Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει η Moody’s οι ξένοι κάτοχοι χρέους ΗΠΑ διπλασίασαν περίπου τις συμμετοχές τους σε κρατικά ομόλογα από το 2011 σε περισσότερα από 9 τρισ. δολάρια σε ένα συνολικό χρέος που έχει ξεπεράσει τα 36 τρισ. δολάρια.
Συγκεκριμένα με βάση τα στοιχεία του αμερικανικού ΥΠΟΙΚ έχουν προστεθεί περίπου 1,5 τρισ. δολάρια στις συμμετοχές τους (αγορές χρέους) από το 2023 μέχρι σήμερα. Αυτό βέβαια γινόταν σε ένα περιβάλλον όπου η Moody’s διατηρούσε το αμερικανικό χρέος σε διαβάθμιση ΑΑΑ, παρά τις υποβαθμίσεις της Fitch και της S&P.
Στο μεταξύ όμως οι «διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ και το Κογκρέσο απέτυχαν να συμφωνήσουν σε μέτρα για την αντιστροφή της τάσης των μεγάλων ετήσιων δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του αυξανόμενου κόστους των τόκων (σ.σ. που έχει ξεπεράσει το 1.1 τρισ. δολάρια για το 2024)» σημειώνει η Έκθεση της Moody’s.
Για να διευκρινίσει επίσης: «Δεν πιστεύουμε ότι σημαντικές πολυετείς μειώσεις στις υποχρεωτικές δαπάνες και τα ελλείμματα θα προκύψουν από τις τρέχουσες δημοσιονομικές προτάσεις που εξετάζονται…».
Είναι χαρακτηριστικό το πως σχολίασε η Wall Street Journal αυτή την πολιτική Τραμπ, την οποία σχολιάζει τόσο… διακριτικά η Moody’s.
«Ο Τραμπ κήρυξε πόλεμο στον Άνταμ Σμιθ και έχασε», έγραψε η Wall Street Journal.
Τι ομολογούν οι υπουργοί του Τραμπ
Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτό που βλέπει και αξιολογεί σαν καθοριστικό της επόμενης ημέρας η Moody’s δεν το «βλέπει» ο Υπ. Οικονομικών του Τραμπ ο Σκοτ Μπέσεντ.
Πριν από μερικές ημέρες, όπως μεταφέρει το Boomberg, μιλώντας στο Κογκρέσο παραδέχθηκε ότι το χρέος και τα ελλείμματα της χώρας βρίσκονται σε μη βιώσιμη τροχιά: «Οι αριθμοί του χρέους είναι πράγματι τρομακτικοί» και μια κρίση θα συνεπαγόταν «μια ξαφνική διακοπή της οικονομίας καθώς η πίστωση θα εξαφανιζόταν…».
Βέβαια έσπευσε να διαβεβαιώσει το ακροατήριό του, κατά πλειοψηφία ρεπουμπλικάνους, ότι «είναι αποφασισμένος να μην συμβεί αυτό».
Αλλά ας επανέλθουμε στις αιτίες της υποβάθμισης της Moody’s.
Όπως σημειώνει η Έκθεση «Για περισσότερο από μια δεκαετία, το ομοσπονδιακό χρέος των ΗΠΑ έχει αυξηθεί απότομα λόγω των συνεχών δημοσιονομικών ελλειμμάτων … Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι ομοσπονδιακές δαπάνες έχουν αυξηθεί, ενώ οι φορολογικές περικοπές έχουν μειώσει τα κρατικά έσοδα (σ.σ. τα ελλείμματα κινούνταν μεταξύ 6% και 7% του ΑΕΠ ετησίως). Καθώς τα ελλείμματα και το χρέος έχουν αυξηθεί και τα επιτόκια έχουν αυξηθεί, οι πληρωμές τόκων για το δημόσιο χρέος έχουν αυξηθεί σημαντικά (σ.σ. θα ξεπεράσουν το 1,2 τρισ. δολάρια φέτος)».
Σε όλες τις αναφορές του ο Οίκος Αξιολόγησης δεν αναφέρεται στο τρέχον χρονικό διάστημα. Αναφέρεται με έμφαση σε ότι έχει συμβεί «σε περισσότερο» από μία δεκαετία, δηλαδή μετά την κρίση χρέους από το 2008 – 2010 και στις πολιτικές με τις οποίες οι ΗΠΑ και ο υπόλοιπος πλανήτης πίσω από τις ΗΠΑ, δηλαδή τα μητροπολιτικά του κέντρα, επιχείρησαν να αντιμετωπίσουν την κρίση.
Στην πραγματικότητα, δηλαδή η υποβάθμιση από την Moody’s έρχεται να επιβεβαιώσει αφ’ ενός την αποτυχία των πολιτικών που εφαρμόσθηκαν απέναντι σ’ αυτό που ξεκίνησε το 2008 και αφ’ εταίρου έρχεται να βάλει την υπογραφή του σαν Οίκος Αξιολόγησης – με μεγάλη καθυστέρηση – στο γεγονός ότι ο «βασιλιάς» στο σύστημα είναι πλέον «γυμνός»… το αμερικανικό χρέος δεν είναι πλέον το «ασφαλές καταφύγιο». Αυτό όμως δεν αφορά τα αμερικανικά ομόλογα που ανέβασε σ’ αυτό το βάθρο ο Πώλ Βόλκερ το 1981, αλλά και το νόμισμα στο οποίο εκδίδεται αυτό το χρέος/αξία…
Το μεγάλο ερώτημα που προκύπτει σιωπηρά, από εδώ και στο εξής είναι το πώς αυτή η καθοριστικής σημασίας απώλεια του «ασφαλούς καταφυγίου» από τις ΗΠΑ για τις διεθνείς χρηματαγορές, θα επιχειρηθεί να απαντηθεί. Με τι να απαντηθεί; Η ιστορία υποδεικνύει ότι αυτό συμβαίνει, με τον μοναδικό «διαθέσιμο» τρόπο από την πλευρά του δολαρίου, ήτοι με την «βίαιη εξαγωγή» της κρίσης και προς την Κίνα και προς την Ευρώπη…
