Οι Τούρκοι οδηγούν ώρες για να ψωνίσουν στην Ελλάδα: «Εδώ το λάδι είναι στη μισή τιμή»

Σχεδόν κάθε μήνα, ο Τζιχάν Τσιτάκ, στέλεχος εταιρείας τροφίμων και ποτών στην Τουρκία, παίρνει το διαβατήριό του, ξεκινά με το αυτοκίνητό του από την Κωνσταντινούπολη και κατευθύνεται προς την Αλεξανδρούπολη στην Ελλάδα.

Τέσσερις ώρες αργότερα, περπατά στους διαδρόμους ενός σούπερ μάρκετ στην Αλεξανδρούπολη, όπου γεμίζει το καρότσι του με ελαιόλαδο, κρέας, τυρί και σοκολάτες. Στο ταμείο, ο λογαριασμός δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας: όπως λέει ο ίδιος, τα ψώνια του κοστίζουν κατά μέσο όρο τρεις φορές λιγότερο απ’ ό,τι στην Κωνσταντινούπολη στην Τουρκία, γράφει το Bloomberg.

Η Αλεξανδρούπολη, νέος «ναός» των φθηνών αγορών

Στα ράφια, οι διαφορές τιμών φαίνονται κατευθείαν στις ετικέτες. Στην Αλεξανδρούπολη, ένα λίτρο ελαιόλαδο που πωλείται γύρω στα 10 ευρώ κοστίζει τα διπλάσια στην Τουρκία, σύμφωνα με τον Τζιχάν Τσιτάκ. Ο κιμάς είναι φθηνότερος από ό,τι στα καταστήματα CarrefourSA στην Τουρκία, τα λουκάνικα βοδινού πωλούνται σχεδόν στη μισή τιμή, ενώ προϊόντα όπως το τυρί γκούντα ή οι σοκολάτες Kinder κοστίζουν μόνο ένα κλάσμα της τιμής τους στην άλλη πλευρά των συνόρων.

Αυτός ο «τουρισμός για ψώνια» δεν είναι πια περιθωριακό φαινόμενο. Σύμφωνα με το τουρκικό στατιστικό ινστιτούτο, το 6% των Τούρκων που πέρασαν τα σύνορα προς την Ελλάδα στους εννέα πρώτους μήνες του έτους το έκαναν κυρίως για αγορές, ποσοστό-ρεκόρ από το 2012 και μετά. «Οι Τούρκοι έχουν κατακλύσει την Αλεξανδρούπολη», λέει χαριτολογώντας ο 48χρονος Τσιτάκ, με ένα μείγμα χιούμορ και μοιρολατρίας. «Μπορεί κανείς να δει εκατοντάδες άτομα μέσα στο κατάστημα. Μετά πάνε στο εστιατόριο και συζητούν τι αγόρασαν και πόσο πλήρωσαν.»

Στο YouTube και στο TikTok συσσωρεύονται βίντεο από ελληνικά σούπερ μάρκετ: κοντινά πλάνα σε ετικέτες, συγκρίσεις με τις τουρκικές τιμές, λίστες προϊόντων «που δεν πρέπει να χάσετε». Κάθε βίντεο συγκεντρώνει χιλιάδες προβολές και τροφοδοτεί ακόμη περισσότερο τη «λαίλαπα» των τουρκικών καροτσιών στα ελληνικά ράφια.

Όταν η νομισματική πολιτική αλλάζει τις καταναλωτικές συνήθειες

Μόλις πριν από λίγα χρόνια, η κίνηση ήταν αντίστροφη: τότε οι Έλληνες περνούσαν στην Τουρκία για να εκμεταλλευτούν τη λίρα, η οποία είχε γονατίσει από την ανορθόδοξη νομισματική πολιτική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, υπέρμαχου των χαμηλών επιτοκίων παρά την εκτίναξη του πληθωρισμού. Το ευρώ είχε τότε τεράστια αγοραστική δύναμη στα τουρκικά εμπορικά κέντρα.

Από τα μέσα του 2023, όμως, η Άγκυρα άλλαξε πορεία. Ο πρόεδρος Ερντογάν επανέφερε τον Μεχμέτ Σιμσέκ, πρώην στρατηγιστή ομολόγων της Merrill Lynch, στο υπουργείο Οικονομικών και αποδέχθηκε μια πιο ορθόδοξη διαχείριση: μεγάλη αύξηση επιτοκίων, σταθεροποίηση της τουρκικής λίρας και ελαφρώς πιο συγκρατημένος πληθωρισμός. Η πραγματική ισοτιμία της λίρας ενισχύθηκε, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα επιβραδύνθηκε – από περίπου 54% σε 35% – αλλά το σοκ στο επίπεδο των τιμών παραμένει σκληρό για τα νοικοκυριά.

Σύμφωνα με το στατιστικό ινστιτούτο, το «καλάθι» τροφίμων και μη αλκοολούχων ποτών αυξήθηκε κατά 144% από την ανάληψη των καθηκόντων του Σιμσέκ έως τον Οκτώβριο. Η Κεντρική Τράπεζα προβλέπει ότι ο πληθωρισμός θα παραμείνει πάνω από 30% στο τέλος της χρονιάς, πριν σημειώσει –ελπίζουν– κάμψη έως το 2026.

Για τους καταναλωτές, η πραγματικότητα είναι μία: ακόμη κι αν ο ρυθμός των αυξήσεων μειώνεται, ο λογαριασμός συνεχίζει να ανεβαίνει. Για την αντιπολίτευση, το να βλέπει οικογένειες να περνούν τα σύνορα για να αγοράσουν ζυμαρικά και τυρί αποτελεί σύμβολο μιας οικονομίας που ασθμαίνει. «Μετά από 23 χρόνια, αυτό είναι το κράτος για το οποίο καμαρώνει ο Ερντογάν», δήλωσε την Τρίτη ο ηγέτης του CHP, Οζγκιούρ Οζέλ, κατηγορώντας την κυβέρνηση ότι αναγκάζει τους Τούρκους να ψωνίζουν στο εξωτερικό.

Λεωφορεία γεμάτα πελάτες και σακούλες με ψώνια

Τα ταξιδιωτικά γραφεία διέκριναν γρήγορα την ευκαιρία. Όπως παλαιότερα οι Έλληνες ταξιδιωτικοί πράκτορες που οργάνωναν δρομολόγια προς την Τουρκία, έτσι και τώρα γραφεία στην Κωνσταντινούπολη, στο Τσανάκαλε ή στην Προύσα οργανώνουν πλέον αυθημερόν εκδρομές προς την Αλεξανδρούπολη. Με περίπου 50 ευρώ – εισιτήριο λεωφορείου και τέλος εξόδου μαζί – οι πελάτες μπορούν να γυρίσουν τις μεγάλες ελληνικές αλυσίδες όπως η Lidl, η Jumbo ή η Metro και να επιστρέψουν με σακούλες γεμάτες προϊόντα.

«Ο κόσμος αγοράζει τα πάντα, ακόμη και κρέας και τυρί», εξηγεί ο Σεκτζίν Ινιέλι, συνεργάτης του ταξιδιωτικού γραφείου Atom Tur στην Κωνσταντινούπολη. Πολλοί εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για να φάνε και ψάρια ή θαλασσινά, που θεωρούνται πιο προσιτά από ό,τι στην Τουρκία.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα της εταιρείας, τα λεωφορεία φεύγουν από την Κωνσταντινούπολη το βράδυ της Παρασκευής, φτάνουν νωρίς το πρωί στην Αλεξανδρούπολη, αφήνουν περίπου τρεισήμισι ώρες στους πελάτες για ψώνια και στη συνέχεια προσφέρουν μια μικρή περιήγηση στην πόλη πριν από την επιστροφή.
Στην Προύσα, ο ιδιοκτήτης του ταξιδιωτικού γραφείου Gezihane, Μουχαμέτ Ταμντεγέρ, περιγράφει παρόμοιες σκηνές: ζυμαρικά, γιαούρτι, λαχανικά και επώνυμα προϊόντα γεμίζουν τα πορτμπαγκάζ. «Φθηνά και καλής ποιότητας», συνοψίζει, επαναλαμβάνοντας αυτό που λένε οι περισσότεροι συμμετέχοντες.

Ώρες στην ουρά για να γλιτώσουν από το κόστος του σούπερ μάρκετ

Για τον Τζιχάν Τσιτάκ, αυτά τα πήγαινε-έλα ήρθαν για να μείνουν. Όσο η λίρα παραμένει αρκετά ισχυρή ώστε οι ελληνικές τιμές να φαίνονται πιο ελκυστικές, θα συνεχίσει να γεμίζει το πορτμπαγκάζ του στην Αλεξανδρούπολη αντί στην Κωνσταντινούπολη. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά: οι ατελείωτες ουρές στο συνοριακό φυλάκιο. «Ήμουν εκεί πριν από λίγες μέρες», λέει. «Στην επιστροφή, ο έλεγχος των διαβατηρίων πήρε ώρες, τόσο μεγάλη ήταν η ουρά.»

Ανάμεσα στις ουρές και τα ξεχειλισμένα καρότσια, αυτές οι μονοήμερες εξορμήσεις αφηγούνται μια Τουρκία όπου για να ψωνίσεις σε «κανονικές» τιμές πρέπει να βγεις από τη χώρα – και μια παραμεθόρια Ελλάδα που μετατρέπεται ξαφνικά σε καταφύγιο αγοραστικής δύναμης για τους γείτονές της.