Εμείς οι Έλληνες είμαστε δικομανείς. Με το παραμικρό αρχίζουμε τις μηνύσεις και τρέχουμε στις αίθουσες των δικαστηρίων για να λύσουμε τις διαφορές μας. Δεν πρόκειται όμως για νεοελληνικό χούι, αλλά για μακρά εθνική παράδοση. Μετρείστε πόσα δικαστήρια υπήρχαν στην αρχαία Αθήνα και θα αντιληφθείτε τι εννοώ.
Μερικά από τα δικαστήρια που δίκαζαν ποινικές υποθέσεις ήταν τα ακόλουθα: Το εν’ Αρείω Πάγω που δίκαζε φόνους εκ’ προμελέτης. Το εν’ Παλλαδίω, που συνεδρίαζε εκτός των τειχών και δίκαζε ακούσιους φόνους και φόνους μετοίκων και ξένων. Το επί Δελφινίω, που συνεδρίαζε στο ιερό του Δελφινίου Απόλλωνα και δίκαζε φόνους τους οποίους ομολογούσε ο δράστης αλλά υποστήριζε ότι τους διέπραξε νόμιμα ή σε άμυνα.
Το εν Φρεαττοί δικαστήριον που συνεδρίαζε στην περιοχή της Φρεαττύδας και δίκαζε φονιάδες κατά συρροή, οι οποίοι είχαν ήδη τιμωρηθεί για τέτοιο έγκλημα και το είχαν επαναλάβει. Επειδή ο καταδικασμένος για φόνο δε μπορούσε να πατήσει το χώμα της πατρίδας του, το δικαστήριο συνεδρίαζε πάνω σε έναν προβλήτα και ο κατηγορούμενος ήταν πάνω σε πλοίο.
Υπήρχε επίσης το εν’ πρυτανείω, με επικεφαλής τον άρχοντα βασιλέα και βοηθούς τέσσερις φιλοβασιλείς. Αυτό δίκαζε τις μηνύσεις για φόνο κατ’ αγνώστων. Επίσης είχε την αρμοδιότητα να καταδικάζει τα φονικά όπλα όλων των φόνων που γίνονταν στην πόλη. Αυτή ήταν μια δικαστική παράδοση που σήμερα στα μάτια μας μοιάζει θεότρελη, όμως υπήρχε σε πολλούς πολιτισμούς από την αρχαιότητα και κράτησε ως τον μεσαίωνα. Οι δικαστές δεν δίκαζαν μόνο τα πρόσωπα, αλλά ξεχωριστά και τα όπλα τους. Επίσης δίκαζαν ζώα, πουλιά, τρωκτικά ή έντομα. Στην αρχαία Ελλάδα, μαχαίρια, τσεκούρια, λόγχες, ξύλα και άλλα αντικείμενα που είχαν χρησιμοποιηθεί για να πεθάνει άνθρωπος, καταδικάζονταν και οδηγούνταν για να πεταχτούν έξω από τα όρια της πόλης. Απαγορευόταν αυστηρά να ξαναμπούν μέσα από το τείχος, καθώς θεωρούνταν μιασμένα.
Μια άλλη γκάμα δικαστηρίων ήταν αυτά που δίκαζαν πολιτικά αδικήματα. Τα πολιτικά πάθη ήταν ανέκαθεν οξυμένα σε τούτη τη χώρα, οπότε τα δικαστήρια αυτά ήταν κάμποσα και είχαν πάντα μπόλικη δουλειά. Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν μεταξύ άλλων, το Τρίγωνον, το Βατραχιούν, το Φοινικιούν, το Παράβυστον, το Βασιλείον, το εκ Θεσμοθετών, το των Ένδεκα, το εν Ωδείω, το Μητίχου, το Μέσον, το Μείζον, το Κάλλιον, το Καινόν.
Επίσης η Ηλιαία ήταν το μεγαλύτερο δικαστήριο των Αθηνών με δικαστές 6000 πολίτες άνω των 30 ετών, που δεν χρωστούσαν στο δημόσιο και δεν ήταν άτιμοι. Η Ηλιαία δίκαζε κατά τμήματα. Το Ξενικόν δίκαζε υποθέσεις ανάμεσα σε πολίτες και ξένους, ενώ άλλο δικαστήριο με ξένους δικαστές δίκαζε υποθέσεις μεταξύ ξένων, όπου δεν εμπλέκονταν καθόλου Αθηναίοι πολίτες. Γενικώς την δικαστική εξουσία ασκούσε ο Άρειος Πάγος και οι Εφέτες, ενώ οι δικαστικές αρμοδιότητες είχαν διασπαρθεί και σε άλλα σώματα: Η αγορά των δήμων δίκαζε για την εγγραφή δημοτών και ευθύνες δημοτικών αρχόντων. Η Βουλή για αδικήματα σε βάρος του δημοσίου. Η εκκλησία για αδικήματα σε βάρος του δήμου, οι εννέα άρχοντες για αστικά θέματα και οι στρατηγοί για στρατιωτικά αδικήματα και οι επιμελητές νεωρίων για ναυτικές υποθέσεις.
Στην αρχαία Σπάρτη τα πράγματα ήταν πιο απλά. Οι Βασιλείς δίκαζαν οικογενειακές υποθέσεις και κτηματικές διαφορές. Τα εγκλήματα τα δίκαζε η Γερουσία και οι Έφοροι τα διάφορα αστικά αδικήματα. Σε γενικές γραμμές πάντως, οι πρόγονοι μας που ξημεροβραδιάζονταν στα δικαστήρια, είχαν την αντίληψη ότι η δικαιοσύνη προερχόταν κατ’ ευθείαν από τους θεούς, οι οποίοι θεωρούνταν υπέρτατοι κριτές και δικαστές, όχι μόνο στη ζωή των ανθρώπων αλλά και μετά την κάθοδο τους στον Άδη.
Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.