Εάν έπρεπε να προβλέψει κανείς ποιες καταστάσεις θα ήταν δύσκολο για την ΕΕ να αντιμετωπίσει, οι δύο πιο εύκολες απαντήσεις θα ήταν μια δημοσιονομική κρίση και ενδεχόμενη στρατιωτική επιθετικότητα από τη Ρωσία.
Μπορεί να ήταν κακοτυχία, αλλά και τα δύο έγιναν και μάλιστα σχεδόν ταυτόχρονα. Δεν ευθύνεται όμως, η κακή τύχη για τα θεμελιώδη σχεδιαστικά ελαττώματα της ΕΕ που εκτέθηκαν τόσο με το δράμα της κρίσης χρέους των τελευταίων ετών όσο και τώρα, με το διπλωματικό αδιέξοδο με τη Ρωσία για την Ουκρανία.
Και οι δύο περιπτώσεις αποκαλύπτουν το ίδιο θεμελιώδες πρόβλημα: τα συμφέροντα των 28 κρατών- μελών δεν είναι ευθυγραμμισμένα. Καταβάλλονται πολλές προσπάθειες για να καμουφλαριστεί αυτό το πρόβλημα, εφευρίσκοντας συμφωνίες με εντυπωσιακά ονόματα. Όλοι όμως, μπορούμε να δούμε ευκρινώς τη μεγάλη αλήθεια.
Η συμφωνία του Δεκεμβρίου για ένα σύστημα εκκαθάρισης των τραπεζών ήταν τόσο αδύναμη που δεν θα μπορούσε να οδηγήσει στην εκκαθάριση ούτε ενός μικρομεσαίου καζίνο. Τώρα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζητά για «κυρώσεις» εναντίον της Μόσχας, ενώ το μόνο που μπορεί να ψιθυρίσει είναι το πάγωμα των συνομιλιών για την άρση των απαγορεύσεων στις βίζες. Άουτς!
Η ΕΕ είναι διχασμένη για τη Ρωσία επειδή τα κράτη μέλη εξαρτώνται από το φυσικό αέριο και τα χρήματα. Η Ρωσία παρέχει το 40% των γερμανικών εισαγωγών. Σχεδόν το 5% των βιομηχανικών εξαγωγών της Γερμανίας πηγαίνουν στη Ρωσία. Τα ρωσικά χρήματα, ορισμένα εκ των οποίων είναι και παράνομα, βρίσκουν τον τρόπο να μπουν στα χρηματοοικονομικά κέντρα και την αγορά ακινήτων του Λονδίνου και της Κύπρου.
Οι Γερμανοί χαρακτηρίζουν τη σχέση τους με τη Ρωσία στρατηγική συνεργασία. Ο Γκέρχαρντ Σρέντερ χαρακτήριζε τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν «άψογο δημοκράτη». Λίγο αφού έφυγε από την ηγεσία της χώρας, ο πρώην καγκελάριος έπιασε δουλειά στο έργο κατασκευής αγωγού στη Βαλτική Θάλασσα που ξεκίνησε η Ρωσία.
Η Άγκελα Μέρκελ δεν είναι τόσο ερωτευμένη με το Ρώσο πρόεδρο. Και εκείνη όμως, γνωρίζει ότι διακυβεύονται ουσιώδη εθνικά συμφέροντα. Δεν μπορώ να δω πως θα δεχθεί σκληρές κυρώσεις πέρα από αυτές τις οικτρές κινήσεις που συμφωνήθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα. Και δεν μπορώ να δω πως η βρετανική κυβέρνηση θα κατασχέσει ρωσικές χρηματοοικονομικές τοποθετήσεις στη Βρετανία.
Τα κράτη της ΕΕ έδειξαν οργή για όσα συνέβησαν στην Ουκρανία. Όμως, με την αποτυχία τους να συμφωνήσουν σε μία αποτελεσματική κοινή θέση, έγιναν άθελά τους οι πιο αποτελεσματικοί συνεργάτες του κ. Πούτιν.
Η μοναδική και μεγαλύτερη παράλειψή τους όλα αυτά τα χρόνια ήταν η αδυναμία τους να δημιουργήσουν μία ενιαία αγορά ενέργειας. Τα κράτη-μέλη έχουν συνάψει δικές τους ιδιωτικές μικρές συμφωνίες με την Gazprom.
Για τη Γερμανία, η διαθεσιμότητα ρωσικού αερίου ήταν ιδιαιτέρως σημαντική επειδή τροφοδότησε το μεγαλύτερο εγχώριο σχέδιο της κυβέρνησης Μέρκελ: την κατάργηση της χρήσης πυρηνικής ενέργειας (μία ακόμη πολιτική που δεν ήταν συντονισμένη σε επίπεδο ΕΕ).
Το συλλογικό πρόβλημα της ΕΕ δεν είναι νέο. Ο βαθμός στον οποίο έχει ενταθεί όμως, είναι. Το 2007, η ΕΕ και οι θεσμοί της δεν είδαν την χρηματοοικονομική κρίση που πλησίαζε. Το 2008 υποτίμησαν τις επιπτώσεις από την πτώχευση της Lehman Brothers. Το 2009 δεν είδαν την κρατική κρίση χρέους της Ελλάδας και από το 2010 υποτιμούν τον αντίκτυπό της.
Ένα από τα μαθήματα αυτού του επεισοδίου είναι ότι δεν πρέπει να αφήνουμε μία μικρή χρηματοοικονομική κρίση να γιγαντώνεται. Σειρά αποτυχιών οδήγησε στην απώλεια της αξιοπιστίας. Οι Ευρωπαίοι δεν έχουν πλέον τη δυνατότητα να φοβίσουν κάποιον. Και ο κ. Πούτιν είναι από τους ηγέτες που μπορούν να το δουν αυτό.
Η ΕΕ δεν είναι απολύτως δυσλειτουργική. Εξακολουθεί να λειτουργεί σε συγκεκριμένους τομείς, όπου έχει σαφώς καθορισμένες αρμοδιότητες, όπως στο εμπόριο ή την πολιτική ανταγωνισμού και εκεί που τα συμφέροντα των κρατών μελών ευθυγραμμίζονται με φυσικό τρόπο. Ένα παράδειγμα είναι η τελευταία πυρηνική συμφωνία με το Ιράν.
Η ΕΕ έχει υποβαθμιστεί σε τεχνικό διαμεσολαβητή. Είναι ακόμη χρήσιμη – αλλά κυρίως υπό την έννοια που και ένας μπάτλερ είναι χρήσιμος. Οι εξουσίες δεν ανατίθενται προς τα πάνω, αλλά προς τα κάτω. Κι αν μάλιστα διορίσεις έναν αδύναμο βοηθό μπάτλερ – όπως έκαναν με τον Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόσο, τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – τότε ακολουθεί αναταραχή.
Δεν υπάρχει εύκολος δρόμος επιστροφής. Η μεταφορά της κυριαρχίας επί του ενεργειακού τομέα στις Βρυξέλλες θα συναντήσει τόσες ενστάσεις όσες συνάντησε και η απόπειρα δημιουργίας ενός κοινού πλαισίου εκκαθάρισης για το τραπεζικό σύστημα. Θα απαιτήσει να ξαναγραφτούν οι ευρωπαϊκές συνθήκες. Δεν μπορώ να δω πως τα εκλογικά σώματα στις χώρες που υποφέρουν από τη λιτότητα θα δεχθούν περισσότερη ολοκλήρωση – ενόσω ο κ. Πούτιν δεν κινεί τα τανκ του στο έδαφος της ΕΕ.
Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για την ευρωζώνη. Δυο ομάδες Γάλλων και Γερμανών διανοούμενων σχεδίασαν ένα σχέδιο για να σχηματιστεί μία πολιτική διάσταση της νομισματικής ένωσης. Περιέλαβαν ορισμένες καλές ιδέες. Το πρόβλημα είναι πως οι ηγέτες της ευρωζώνης έχουν ήδη λάβει όλες τις σημαντικές αποφάσεις – από το ταμείο στήριξης, μέχρι τη δημοσιονομική συνθήκη και τη συμφωνία για την εκκαθάριση των τραπεζών.
Οι προτάσεις εξακολουθούν να είναι χρήσιμες, αλλά για την επόμενη κρίση. Το ίδιο ισχύει και για την αντίδραση που θα επιφυλάξει η ΕΕ σε όποιον δείχνει επιθετική στάση στην άμεση γειτονιά μας. Ο κ. Πούτιν έδωσε άθελά του στους φιλοευρωπαίους το πιο ισχυρό προεκλογικό επιχείρημα για τις επερχόμενες ευρωεκλογές.
Το τίμημα που πληρώνουμε για τη λαϊκιστική υπόθαλψη των εθνικών μας συμφερόντων είναι να αφήνουμε τον κ. Πούτιν και τους ομοίους του να μας παίζουν.
Διαβάστε επίσης:
Πηγή Euro2day