Στα όρια της φαίνεται πως φτάνει η εμβληματικότερη -τουλάχιστον μεταψυχροπολεμικά – εθνική αύξηση δημοσίων δαπανών σε ευρωπαϊκό επίπεδο και μάλιστα πριν καν…εφαρμοστεί, υπό την πίεση της ταχύτερης και μεγαλύτερης αύξησης των αμυντικών δαπανών λόγω της επιδείνωσης του ουκρανικού μετώπου. Ο λόγος για τη χαλάρωση του συνταγματικού φρένου χρέους στη Γερμανία, η οποία ψηφίστηκε στις 19 Μαρτίου 2025 προκειμένου να αυξηθούν απεριόριστα οι εθνικές δαπάνες για την άμυνα…
Πριν καν εφαρμοστεί ο προϋπολογισμός του πρώτου έτους υλοποίησης του «χαλαρωμένου» φρένου χρέους για την απεριόριστη αύξηση των δαπανών άμυνας -δηλαδή του 2026 – έχει βγει ανοιχτά στη δημοσιότητα, χωρίς να διαψευσθεί επισήμως, πως ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ υπό τον Λαρς Κλίνγκμπεηλ (SPD) μαζί με τον Υπ. Άμυνας, Μπόρις Πιστόριους (επίσης SPD) σχεδιάζουν να εξαιρέσουν τους τόκους από τα βάρη του χρέους που λαμβάνονται υπόψιν στο συνταγματικό φρένο…
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Και αυτό προκειμένου να κλείσουν τρύπες στο μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πρόγραμμα της Γερμανία έως το 2029, αν και το εν λόγω πρόγραμμα -χωρίς τους σχεδιασμούς των Κλίνγκμπεηλ και Πιστόριους! – εγκρίθηκε στις… 6 Οκτωβρίου 2025 (δηλαδή επτά μέρες πριν το σχετικό δημοσίευμα) από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Είναι για αυτό που Γερμανοί οικονομολόγοι με τους οποίου ήλθε σε επαφή το newsit.gr τόνισαν χωρίς κανένα ενδοιασμό πως το σχέδιο Κλίνγκμπεηλ – Πιστόριους έρχεται σε αντίθεση με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες τόσο της Γερμανίας βάσει του «χαλαρωμένου» από φέτος την άνοιξη φρένου χρέους, όσο και της ΕΕ βάσει του ισχύοντος από φέτος τον Ιανουάριο Συμφώνου Σταθερότητας μαζί και της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες.
Πηγές του newsit.gr στο ΥΠΟΙΚ, πάντως ανέφεραν πως τέτοιο ζήτημα δεν έχει τεθεί από τους Γερμανούς στα ευρωπαϊκά όργανα, ενώ -με βάση τους ισχύοντες δημοσιονομικούς της ΕΕ – οι τόκοι εξαιρούνται από τις πρωτογενείς δαπάνες για το χρέος…
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Σε κάθε περίπτωση, το εν λόγω σχέδιο των δύο κορυφαίων Σοσιαλδημοκρατών Υπουργών στην κυβέρνηση CDU-CSU (με το SPD), το οποίο διέρρευσε στις 13 Οκτωβρίου μάλλον δεν έπεσε από τον…ουρανό.
Οι δηλώσεις Νάγκελ στην Αθήνα
Αξίζει να σημειωθεί πως μόλις πέντε μέρες πριν το σχετικό δημοσίευμα (7.10.25) ο επίσης Σοσιαλδημοκράτης (SPD) επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας (Βundesbank), Γιόακιμ Νάγκελ, μιλώντας μάλιστα στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην ετήσια γενική συνέλευση του ΣΕΒ ενώπιον της πολιτικής ηγεσίας της χώρας κ. ά. προέβη σε δύο εξαιρετικά σημαντικές δηλώσεις:
1. Τάχθηκε για πρώτη φορά δημοσίεω υπέρ ενός «κοινού αμυντικού προϋπολογισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο».
2. Έκανε δήλωση αμφισβήτησης της έως τώρα θεσπισμένης σχέσης με των αμυντικών δαπανών με τους δημοσιονομικούς κανόνες.
Ιδού η δήλωση του: «Χρειαζόμαστε δημοσιονομικούς κανόνες; (…) Πιστεύω ότι υπάρχει αρκετός δημοσιονομικός χώρος ακόμη και όταν εξαιρούμε τους ήδη υπάρχοντες δημοσιονομικούς κανόνες (…) πιστεύω ότι τα μέσα υπάρχουν – το ρυθμιστικό πλαίσιο μας δίνει αρκετό χώρο».
Σε επικοινωνία που είχε το newsit.gr με κορυφαία στελέχη της ΤτΕ, ερμήνευσαν την παραπάνω θέση του Νάγκελ ως στροφή προς ακόμα «μεγαλύτερη ευελιξία», κάτι που βλέπουν ως «πολύ θετική» εξέλιξη!
Μία εξέχουσα μελέτη εν μέσω θερινών διακοπών
Τι όμως σημαίνει αυτό; Σε μελέτη του συμβουλίου των οικονομικών εμπειρογνωμόνων του Γερμανού ΥΠΟΙΚ, Κλίνγκμπέηλ η οποία δημοσιεύτηκε σε πολιτικά…ανύποπτο χρόνο και συγκεκριμένα αρχές Αυγούστου 2025 συναντά κανείς ορισμένες θέσεις οι οποίες δείχνουν πως τόσο οι διαρροές στην Handelsblatt περί σχεδίου Κλίνγκμπεηλ – Πιστόριους για «εξαίρεση» των τόκων των δανείων για την άμυνα από το γερμανικό φρένο χρέους, όσο και οι δημόσιες δηλώσεις του επικεφαλής της Bundesbank, Νάγκελ στην Αθήνα, δεν αποτελούν παρά την κορυφή του παγόβουνου που… τίτλο έχει την ανάγκη μίας νέας μινι – μεταρρύθμισης όχι μόνο του πρόσφατα μεταρρυθμισμένου γερμανικού φρένου χρέους αλλά ακόμα και της ρήτρας διαφυγής από το ευρωπαϊκό Σύμφωνο Σταθερότητας…
Τι αναφέρεται στη μελέτη αυτή; Αξίζει να διαβαστεί προσεχτικά:
- «Στο μέλλον, θα ήταν απαραίτητο να εξεταστεί εάν ο δανεισμός που προβλέπεται στο φρένο χρέους συμμορφώνεται πράγματι με τους συνολικούς εθνικούς και ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες και, εάν είναι απαραίτητο, να προσδιοριστεί ο βαθμός στον οποίο οι ομοσπονδιακές και οι κρατικές κυβερνήσεις μπορούν να συσσωρεύσουν χρέη. Αυτό θα μπορούσε να συνδυαστεί με την κατανομή της εξουσίας δανεισμού που παρέχεται στα κρατίδια ως σύνολο μεταξύ των επιμέρους κρατιδίων, η οποία ήδη απαιτείται βάσει του νέου κανονισμού».
- «Η νομοθετική εξουσία (σ.σ. Bundestag) αντιμετωπίζει τώρα το καθήκον της καθιέρωσης αποτελεσματικής παρακολούθησης και συντονισμού του προϋπολογισμού με επαρκείς εξουσίες ώστε να διασφαλιστεί ότι η ομοσπονδιακή και οι πολιτειακές κυβερνήσεις τηρούν το ανώτατο όριο δαπανών. Ωστόσο, το “φρένο χρέους” θα πρέπει να οριστεί αυστηρότερα εάν πρόκειται να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις χωρίς αποτελεσματική παρακολούθηση του προϋπολογισμού».
Ευελιξία σε έκτακτη ανάγκη
Το συμβούλιο των εμπειρογνωμόνων του Σοσιαλδημοκράτη Γερμανού ΥΠΟΙΚ, Κλινγκμπέηλ δεν έμεινε μόνο στο τι πρέπει επιπλέον να θεσπιστεί προκειμένου να χαλαρώσει το συνταγματικό φρένο χρέους, αλλά και το τι πρέπει να γίνει μετά …τη χαλάρωση του φρένου χρέους.
Ακολούθως οι σχετικές σκέψεις της αφρόκρεμας των Γερμανών οικονομολόγων:
- «Ένα άλλο σημείο κριτικής αφορά την ικανότητα αντιμετώπισης νέων πολιτικών αναγκών για δράση που δεν έχουν αντιμετωπιστεί επαρκώς από τη δημοσιονομική πολιτική στο παρελθόν. Αυτό αφορά, για παράδειγμα, καθυστερήσεις στις υποδομές μεταφορών ή στις αμυντικές δυνατότητες. Εάν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι αυτές οι ανάγκες δεν μπορούν να καλυφθούν με την ιεράρχηση των δαπανών, οι κρατικές δαπάνες πρέπει να επεκταθούν. Ούτε το φρένο χρέους ούτε ο περιορισμός της πορείας δαπανών βάσει των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων αποκλείουν μια τέτοια επέκταση».
- «Ωστόσο, η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να συνδυάσει την απόφαση για τις δαπάνες με αύξηση των φόρων για την κάλυψη των πρόσθετων δαπανών».
- «Εάν υπάρχει αναπόφευκτη έκτακτη ανάγκη που απαιτεί ταχεία παρέμβαση, μπορεί να εκδοθεί έκτακτη απόφαση, η οποία θα επιτρέπει μια προσωρινή αύξηση του χρέους».
- «Αυτή η επιλογή εξακολουθεί να υπάρχει. Η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση απέτυχε στην προσπάθειά της να ανακατανείμει τα αχρησιμοποίητα δάνεια έκτακτης ανάγκης του οικονομικού έτους 2022 σε άλλη χρήση μετά το τέλος του έτους μέσω συμπληρωματικής απόφασης για τον προϋπολογισμό. Το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο θεώρησε αυτό ως παραβίαση της αρχής της ετήσιας διάρκειας. Ωστόσο, έκρινε επίσης ότι η νομοθετική εξουσία έχει διακριτική ευχέρεια όταν καθορίζει εάν υπάρχει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπισή της».
- «Μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για αρκετά χρόνια. Η μόνη απαίτηση είναι ότι η κατάσταση έκτακτης ανάγκης πρέπει να προσδιορίζεται και να δικαιολογείται ξεχωριστά για κάθε έτος συνεχιζόμενης ύπαρξής της και ότι πρέπει να παρουσιάζονται τα απαραίτητα μέτρα. Μετά το τέλος της εξαιρετικής κατάστασης, ο καθαρός δανεισμός πρέπει και πάλι να συμμορφώνεται με τα τυπικά όρια».
Τι προτείνουν οι «Σοφοί»
«Το Γερμανικό Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (σ.σ. υπό τον Καγκελάριο Μερτς) προτείνει τη συμπλήρωση των διατάξεων περί φρένου χρέους με μια μεταβατική φάση κατά τα έτη αμέσως μετά την εφαρμογή της ρήτρας εξαίρεσης», σύμφωνα με την ίδια μελέτη.
«Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, το επιτρεπόμενο διαρθρωτικό έλλειμμα είναι πιθανό να υπερβεί το κανονικό όριο, αλλά θα πρέπει να μειώνεται σταθερά.
Για να το δικαιολογήσει αυτό, το Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων επισημαίνει την ανάγκη για μακροοικονομική οικονομική διαχείριση μετά από ένα γεγονός κρίσης.
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι το φρένο χρέους, παρέχοντας διευρυμένο περιθώριο δανεισμού, λαμβάνει ήδη υπόψη την απαίτηση οι δημόσιοι προϋπολογισμοί να έχουν οικονομικό σταθεροποιητικό αποτέλεσμα.
Επομένως, εάν η οικονομική υποαξιοποίηση εξακολουθεί να υπάρχει μετά το τέλος μιας κατάστασης κρίσης, οι διευρυμένες επιλογές δανεισμού καθίστανται αυτόματα διαθέσιμες στο πλαίσιο του φρένου χρέους.
Το Σύνταγμα συνδέει τη χρήση διευρυμένων επιλογών δανεισμού σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης με την υποχρέωση αποπληρωμής οποιουδήποτε χρέους υπερβαίνει το κανονικό όριο.
Η Deutsche Bundesbank (2024) προτείνει την ακύρωση των υποχρεώσεων αποπληρωμής από προηγούμενες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης εάν ο δείκτης χρέους παραμένει κάτω από το όριο του 60%, τόσο σε τελική ανάλυση όσο και στον μελλοντικό οικονομικό σχεδιασμό.
Επιπλέον, τα υπόλοιπα στον λογαριασμό ελέγχου ορίου χρέους που προκύπτουν από την υποτίμηση του ορίου δανεισμού θα μπορούσαν να συμψηφιστούν με δάνεια έκτακτης ανάγκης. Δεδομένου του στόχου της διασφάλισης της συμμόρφωσης με τα ευρωπαϊκά πιστωτικά όρια, αυτές οι προτάσεις φαίνονται μη προβληματικές.
Μια εναλλακτική πρόταση προτείνει την πραγματοποίηση αποπληρωμών ως ποσοστό του ΑΕΠ και όχι σε απόλυτες δόσεις. Αυτό θα επέτρεπε κυκλικά προσανατολισμένες αποπληρωμές και θα αποφευγόταν η προκαταβολική φόρτιση των αποπληρωμών» καταλήγει η ίδια μελέτη.
