Μια σημαντική προειδοποίηση περιλαμβάνει η νέα τριμηνιαία έκθεση του ΙΟΒΕ για την ελληνική οικονομία καθώς η αυξημένη γεωπολιτική ένταση και η παγίωση υψηλών αμυντικών δαπανών παγκοσμίως, ενδέχεται να υπονομεύσουν σε βάθος χρόνου τη δυνατότητα αλλαγής παραγωγικού προτύπου.
Στην ανάλυση για το δεύτερο τρίμηνο του 2025, το ΙΟΒΕ θέτει στο επίκεντρο τον προβληματισμό για το πώς οι εξελίξεις στο γεωπολιτικό και εμπορικό περιβάλλον μπορούν να επηρεάσουν τις προοπτικές παραγωγικού μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας. Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, αν ο κόσμος μπει σε μια νέα «κανονικότητα» όπου κυριαρχούν ο στρατιωτικός ανταγωνισμός, οι υψηλές αμυντικές δαπάνες και οι εμπορικοί φραγμοί, η δυνατότητα ενσωμάτωσης τεχνολογιών και πραγματοποίησης μακροπρόθεσμων επενδύσεων μπορεί να περιοριστεί σημαντικά.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Το ΙΟΒΕ υπογραμμίζει πως αν παγιωθεί ένα διεθνές περιβάλλον στο οποίο «απαιτούνται συστηματικά υψηλότερες αμυντικές δαπάνες», τότε αυτό θα λειτουργήσει ανασταλτικά για την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και επενδύσεων.
Στο ευρύτερο πλαίσιο του γεωπολιτικού κινδύνου, αναφέρεται ότι η συνεχής ένταση σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή και η Ουκρανία ανατροφοδοτεί τη συζήτηση περί αυξημένων αμυντικών προϋπολογισμών σε κράτη-μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Ας θυμίσουμε εδώ πως η Βορειοατλαντική Συμμαχία ήδη δρομολογεί την αύξηση του ετήσιου ορίου αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ των κρατών – μελών, με την Ελλάδα (η οποία διαχρονικά ξοδεύει πολλά για την Άμυνα της, περίπου 3%) να πρέπει να αυξήσει κατά 2% επιπλέον το κόστος για εξοπλισμούς κ.α.
Η ανάλυση δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, αλλά και αυτήν, στο πλαίσιο των παγκόσμιων αλλαγών που συντελούνται γύρω μας, με το ΙΟΒΕ να παρατηρεί την ευρύτερη διεθνή τάση: «Η παγίωση ενός νέου κόσμου με συστηματική ανάγκη υψηλότερων αμυντικών δαπανών και μεγαλύτερη έμφαση στο στρατιωτικό πεδίο θα αποτελέσει επιπλέον επιβάρυνση για οικονομίες που χρειάζονται σταθερότητα κανόνων για την ομαλή ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών μέσω επενδύσεων».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Με άλλα λόγια, όταν ο επιχειρηματικός και επενδυτικός ορίζοντας κυριαρχείται από αβεβαιότητα, λόγω πολέμων, κρίσεων ή απότομων μεταβολών στους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου, τότε ο σχεδιασμός παραγωγικών επενδύσεων «παγώνει», και οι επιχειρήσεις αναβάλλουν εκείνες τις αναγκαίες κινήσεις που θα ενίσχυαν την ανταγωνιστικότητά τους, περιμένοντας να ξεκαθαρίσει το τοπίο. Ως αποτέλεσμα, η επιβράδυνση αυτή έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο επίπεδο τεχνολογίας και παραγωγικότητας.
Ποιος ο ρόλος των δασμών
Ιδιαίτερη μνεία γίνεται και στην επαναφορά του εμπορικού προστατευτισμού, με επίκεντρο τις ΗΠΑ. Οι νέοι δασμοί και οι διμερείς εντάσεις που παρατηρούνται σε πολλαπλά μέτωπα δημιουργούν δεύτερο κύμα πληθωριστικών πιέσεων, αποσταθεροποιούν τον κλάδο των logistics και λειτουργούν αποτρεπτικά για νέες παραγωγικές επενδύσεις, ειδικά σε εξαρτημένες ή μικρότερες οικονομίες όπως η ελληνική.
Η αβεβαιότητα γύρω από τις μελλοντικές εμπορικές σχέσεις ΗΠΑ – ΕΕ, οι ενδεχόμενες αναταράξεις στον ενεργειακό εφοδιασμό λόγω των συγκρούσεων σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή και η αργή αποκλιμάκωση του δομικού πληθωρισμού συνθέτουν ένα περιβάλλον που αποθαρρύνει μακρόπνοο σχεδιασμό.
Η Ελλάδα έχει ιδιαίτερο λόγο να ανησυχεί για αυτές τις διεθνείς εξελίξεις. Ο μετασχηματισμός του παραγωγικού της μοντέλου βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην ενίσχυση παραγωγικών επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας οι οποίες απαιτούν οικονομική και πολιτική σταθερότητα, αλλά και πρόσβαση στις απαραίτητες σύγχρονες τεχνολογίες.
Όπως τονίζει το ΙΟΒΕ, η διατήρηση της αναπτυξιακής πορείας της χώρας προϋποθέτει περαιτέρω στρατηγική τοποθέτηση σε αγορές υψηλής αξίας και πρόσβαση σε διεθνείς αγορές χωρίς εμπόδια. Ο προστατευτισμός και η πολεμική αστάθεια λειτουργούν ως «νάρκες» σε αυτή την πορεία.
Στο ίδιο πνεύμα, το ΙΟΒΕ υπογραμμίζει ότι οι παραγωγικές επενδύσεις είναι ο βασικός προσδιοριστικός παράγοντας του μελλοντικού επιπέδου εισοδημάτων. Η αύξησή τους τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα (δηλαδή σε κλάδους με υψηλή παραγωγικότητα και καινοτομία) αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική προοπτική για διατηρήσιμη ανάπτυξη.
Το ελληνικό επενδυτικό κενό παραμένει μεγάλο, παρά την πρόοδο των τελευταίων ετών. Το ΙΟΒΕ τονίζει πως η επιτυχής υλοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά, αλλά μόνο αν συνοδευτεί από μεταρρυθμίσεις που απλοποιούν τις διαδικασίες και ενισχύουν τη αξιοπιστία της ελληνικής δημόσιας διοίκησης και οικονομίας.
