Τη «γέφυρα» ανάμεσα στο τέλος του Ταμείου Ανάκαμψης και στην έναρξη του νέου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου περιγράφει η φθινοπωρινή έκθεση της Κομισιόν για την ανάπτυξη στην ΕΕ.
Υπενθυμίζεται πως το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ τελειώνει την 31η Αυγούστου 2026, ενώ το το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο αρχίζει τυπικά την 1η Ιανουαρίου 2028.
Στο μεσοδιάστημα (Σεπτέμβριος 2026 – Δεκέμβριος 2027 αλλά και πέραν αυτού), η Κομισιόν επισημαίνει πως θα υπάρχει χρηματοδότηση για ιδιωτικές επενδύσεις και δαπάνες στα πλαίσια του Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα πάρα πολλά αδιάθετα κονδύλια του Ταμείου Συνοχής του τρέχοντος Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου αλλά και τις αυξημένες εθνικές δαπάνες για εξοπλισμούς.
Τι αναφέρει η έκθεση της Κομισιόν
Συνοπτικά, στην έκθεση της Κομισιόν, αναφέρεται πως καταβάλλονται προσπάθειες για την αναθεώρηση των εθνικών Σχεδίων Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ, RRP) ώστε να διευκολυνθεί η διάθεση των υπολοίπων κεφαλαίων έως την προθεσμία της 31ης Αυγούστου 2026.
Οι επιλογές περιλαμβάνουν κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις μέσω χρηματοοικονομικών μέσων (συμπεριλαμβανομένου του InvestEU), εισφορές μετοχικού κεφαλαίου σε εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες και μεταφορά κονδυλίων του ΣΑΑ στο μελλοντικό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP).
Παρόλο που το ΣΑΑ είναι ένα προσωρινό μέσο, ο μακροοικονομικός αντίκτυπός του αναμένεται να διαρκέσει και μετά την ολοκλήρωσή του. Ορισμένες δαπάνες που χρηματοδοτούνται από το ΣΑΑ ενδέχεται να πραγματοποιηθούν μετά το 2026, ιδίως στην περίπτωση χρηματοοικονομικών μέσων που παρέχουν χρηματοδότηση για επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα.
Επιπλέον, η φθίνουσα άμεση δημοσιονομική ώθηση που παρέχεται από το ΣΑΑ αναμένεται να μετριαστεί το 2027 με την αυξημένη αξιοποίηση άλλων κονδυλίων της ΕΕ.
Η πρόσφατα ολοκληρωμένη ενδιάμεση αξιολόγηση της πολιτικής συνοχής παρέχει στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία και κίνητρα για την ταχύτερη διάθεση των υφιστάμενων πόρων και την επιτάχυνση της εφαρμογής του προγράμματος.
Είναι σημαντικό ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του ΣΑΑ αναμένεται να βελτιώσουν την παραγωγικότητα και να αυξήσουν τα επίπεδα εισοδήματος μακροπρόθεσμα.
Εν μέρει θα καλυφτεί το «κενό» από το Ταμείο Ανάκαμψης
Στο ειδικό κομμάτι της έκθεσης της Κομισιόν για την αξιοποίηση των κονδυλίων της ΕΕ αναφέρεται αναλυτικά πως:
«Τα κονδύλια της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), έχουν καταστεί κρίσιμη πηγή χρηματοδότησης για επενδύσεις στα κράτη μέλη τα τελευταία χρόνια.
Το τέλος του RRF το 2026 αφήνει ένα κενό, το οποίο αναμένεται να καλυφθεί εν μέρει το 2027 από άλλα ταμεία της ΕΕ.
Το παρόν πλαίσιο παρουσιάζει τις πρόσφατες τάσεις και τις προοπτικές για τις δαπάνες που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ.
Οι κυβερνητικές δαπάνες (συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών δαπανών) που χρηματοδοτήθηκαν από επιχορηγήσεις του RRF στην ΕΕ ανήλθαν σε 160 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2024, ποσό που αντιστοιχεί σε περίπου ¼% του ΑΕΠ κάθε χρόνο από το 2021 έως το 2024.
Επιπλέον, 35 δισ. ευρώ δαπανών στα κράτη μέλη χρηματοδοτήθηκαν από δάνεια του RRF μέχρι το τέλος του 2024.
Αυτό αφήνει περισσότερο από το ήμισυ των προϋπολογισμένων επιχορηγήσεων ύψους 359 δισ. ευρώ και ένα ακόμη μεγαλύτερο μερίδιο των δανειακών κεφαλαίων ύψους 291 δισ. ευρώ να δαπανηθούν κατά τον χρονικό ορίζοντα των προβλέψεων, γεγονός που υποδηλώνει σημαντική αύξηση των δαπανών έως το 2026, το τελευταίο έτος του RRF.
Με βάση τις οδηγίες που παρείχε η Επιτροπή σε ανακοίνωση της 12ης Ιουνίου 2025, τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν αναθεωρήσει ή βρίσκονται στη διαδικασία αναθεώρησης των Σχεδίων Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) τους, ώστε να τα απλοποιήσουν και να διευκολύνουν την επίτευξη όλων των ορόσημων και στόχων έως τις 31 Αυγούστου 2026, και την πλήρη εκταμίευση των υπόλοιπων επιχορηγήσεων του ΣΑΑ έως τις 31 Δεκεμβρίου 2026.
Τα αναθεωρημένα ΣΑΑ πρέπει να συνεχίσουν να συμμορφώνονται με όλα τα κριτήρια αξιολόγησης που ορίζονται στον κανονισμό ΣΑΑ και ορισμένες από τις επιλογές που παρουσιάζονται στην ανακοίνωση περιλαμβάνουν την κλιμάκωση των υφιστάμενων μέτρων, τη συνέχιση έργων μετά το 2026 με χρήση εθνικών ή άλλων ενωσιακών κονδυλίων, κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις μέσω χρηματοδοτικών μέσων (συμπεριλαμβανομένου του InvestEU) ή εισφορές μετοχικού κεφαλαίου σε εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες και συνεισφορές από το ΣΑΑ στο μελλοντικό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP) και στα δορυφορικά προγράμματα της ΕΕ.
Παρόλο που το RRF είναι ένα προσωρινό μέσο, ο μακροοικονομικός αντίκτυπός του αναμένεται να διαρκέσει και μετά την προθεσμία της 31ης Αυγούστου 2026 για την εφαρμογή των RRP.
- Πρώτον, ορισμένες από τις σχετικές δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του RRF και οι οποίες παρέχουν ώθηση στην αύξηση του ΑΕΠ, ενδέχεται να πραγματοποιηθούν μετά την προθεσμία αυτή.
- Δεύτερον, τα χρηματοοικονομικά μέσα που δημιουργούνται από επιχορηγήσεις ή δάνεια του RRF συνεχίζουν να παρέχουν χρηματοδότηση στον ιδιωτικό τομέα με ευνοϊκούς όρους και μετά το 2026.
- Τέλος, οι επενδύσεις και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιούνται από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του RRF μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητα και τα επίπεδα εισοδήματος μακροπρόθεσμα.
Η εξασθένηση της άμεσης δημοσιονομικής ώθησης που παρέχεται από το RRF αναμένεται επίσης να αντισταθμιστεί από την αυξημένη αξιοποίηση άλλων κονδυλίων της ΕΕ.
Οι δαπάνες της πολιτικής συνοχής στον κύκλο προγραμματισμού 2021-2027 ήταν μέχρι στιγμής μέτριες: μέχρι τον Αύγουστο του 2025, μόνο το 11% των προγραμματισμένων δαπανών είχε υλοποιηθεί από τα κράτη μέλη σύμφωνα με την πλατφόρμα δεδομένων Cohesion Open, και μόνο το 13,5% του κονδυλίου της πολιτικής συνοχής ύψους 378 δισ. ευρώ είχε εκταμιευτεί από τον προϋπολογισμό της ΕΕ έως την καταληκτική ημερομηνία αυτής της πρόβλεψης.
Αυτό υποδηλώνει βραδύτερη αξιοποίηση των κονδυλίων της πολιτικής συνοχής σε σχέση με τον προηγούμενο κύκλο του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, αφήνοντας σημαντικό περιθώριο για δαπάνες που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ για το υπόλοιπο του κύκλου προγραμματισμού.
Η πρόσφατα ολοκληρωμένη ενδιάμεση αναθεώρηση της πολιτικής συνοχής παρέχει στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία και κίνητρα για την ταχύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων πόρων και την επιτάχυνση της υλοποίησης του προγράμματος.
Επίσης, ευθυγραμμίζει τις επενδύσεις στην πολιτική συνοχής με νέες προτεραιότητες, ιδίως την άμυνα και την ασφάλεια, την ανταγωνιστικότητα και την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, την οικονομικά προσιτή στέγαση, την πρόσβαση στο νερό, τη διαχείριση των υδάτων, την ενεργειακή μετάβαση και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ανατολικές παραμεθόριες περιοχές.
Επιπλέον, η αναθεώρηση παρατείνει επίσης την περίοδο επιλεξιμότητας των δαπανών από το 2029 έως το 2030 υπό ορισμένες προϋποθέσεις.
Το νεοσύστατο Ταμείο Κοινωνικού Κλίματος αναμένεται επίσης να εκταμιεύσει 65 δισεκατομμύρια ευρώ στα κράτη μέλη μεταξύ 2026-2032 από τα έσοδα του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών ETS και της επέκτασής του ETS2.
Συνολικά, η αύξηση των επιχορηγήσεων της ΕΕ συνέβαλε σε σημαντική αύξηση των κυβερνητικών κεφαλαιουχικών δαπανών (συμπεριλαμβανομένων των ακαθάριστων επενδύσεων κεφαλαίου, των επενδυτικών επιχορηγήσεων και άλλων κεφαλαιακών μεταβιβάσεων) από 3,4% το 2019 σε προβλεπόμενο 4,6% το 2026.
Το τέλος του RRF αναμένεται να οδηγήσει σε μικρή μείωση των δαπανών που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις της ΕΕ το 2027.
Καθώς οι διοικητικοί πόροι απελευθερώνονται μετά το τέλος του RRF, αναμένεται αύξηση της χρήσης των υπόλοιπων κονδυλίων της πολιτικής συνοχής, αν και η αύξηση των δαπανών μπορεί να επεκταθεί τα επόμενα δύο έως τρία χρόνια.
Παρά την περιορισμένη αυτή μείωση, οι κεφαλαιουχικές δαπάνες προβλέπεται να παραμείνουν σχετικά υψηλές στο 4,4% του ΑΕΠ σε σύγκριση με τα ιστορικά επίπεδα.
Επιπλέον, οι κεφαλαιουχικές δαπάνες της κυβέρνησης το 2027 είναι πιθανό να υποστηριχθούν από εθνικά χρηματοδοτούμενες δαπάνες, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών για την άμυνα.
Τέλος, οι επιχορηγήσεις και τα δάνεια της ΕΕ αναμένεται να συνεχίσουν να υποστηρίζουν τις ιδιωτικές επενδύσεις μέσω ευνοϊκών συνθηκών χρηματοδότησης το 2027.
Ο αντίκτυπος των κονδυλίων της ΕΕ κατά την περίοδο πρόβλεψης αναμένεται να διαφέρει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών.
Στο σύνολο της ΕΕ, οι κρατικές δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις της ΕΕ προβλέπεται να αυξηθούν κατά 0,2% του ΑΕΠ από το 2024 έως το 2026.
Ωστόσο, προβλέπεται να αυξηθούν κατά περισσότερο από 1% του ΑΕΠ στη Βουλγαρία, την Ελλάδα, τη Λετονία, την Πολωνία, την Πορτογαλία και τη Σλοβακία. Η μείωση από το 2026 έως το 2027 επηρεάζεται από το σχετικό μέγεθος των αντίστοιχων κονδυλίων του RRF και της πολιτικής συνοχής των κρατών μελών.
Ορισμένα κράτη μέλη με μεγαλύτερες χορηγήσεις RRF (όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ισπανία) προβλέπεται να παρουσιάσουν μεγαλύτερες μειώσεις στις δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις της ΕΕ το 2027, ενώ η μείωση προβλέπεται να είναι λιγότερο έντονη μεταξύ των κρατών μελών με μεγάλα κονδύλια πολιτικής συνοχής (όπως η Κροατία ή η Ρουμανία)».
