Ευθυγράμμιση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης και επιτάχυνση της ψηφιοποίησης
Ολοκληρωμένες αλλαγές για τις επιχειρήσεις σε ό,τι αφορά στο καθεστώς ΦΠΑ φέρνει το νέο νομοσχέδιο για τον Τελωνειακό Κώδικα που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση έως τις 8 Ιουλίου 2025.
Οι σχετικές διατάξεις του νομοσχεδίου έχουν ως βασικό στόχο την ευθυγράμμιση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες αναφορικά με τον ΦΠΑ, την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης των επιχειρήσεων και την επιτάχυνση της ψηφιοποίησης των διαδικασιών.
Οι ρυθμίσεις αφορούν τόσο τις εγχώριες επιχειρήσεις όσο και όσες δραστηριοποιούνται διασυνοριακά, σηματοδοτώντας ένα νέο πλαίσιο εφαρμογής του ΦΠΑ με πολλές πρακτικές επιπτώσεις.
Αλλαγές στη μετάταξη καθεστώτων ΦΠΑ και στα αποθέματα
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του νομοσχεδίου, οι επιχειρήσεις που μεταπίπτουν από το κανονικό σε απαλλασσόμενο καθεστώς ΦΠΑ (ή το αντίστροφο) θα υποχρεούνται να διενεργούν απογραφή των αποθεμάτων τους την τελευταία ημέρα πριν τη μετάταξη. Η απογραφή αυτή αφορά εμπορεύματα, πρώτες ύλες, ημιτελή προϊόντα και επενδυτικά αγαθά, ενώ θα πρέπει να δηλωθεί εντός δύο μηνών. Η απογραφή αυτή δεν είναι τυπική, καθώς συνεπάγεται είτε την επιστροφή ΦΠΑ (για εκείνους που εντάσσονται στο κανονικό καθεστώς) είτε την απόδοσή του (για όσους εξέρχονται).
Νέοι χρόνοι απόδοσης ή έκπτωσης του φόρου
Η απόδοση ή η έκπτωση του ΦΠΑ που σχετίζεται με τα αποθέματα θα πραγματοποιείται με συγκεκριμένες προθεσμίες. Όσοι μετατάσσονται σε κανονικό καθεστώς δικαιούνται την έκπτωση του σχετικού ΦΠΑ στην αμέσως επόμενη δήλωση. Αντίθετα, όσοι μεταπίπτουν σε απαλλασσόμενο καθεστώς, θα πρέπει να αποδώσουν τον αναλογούντα ΦΠΑ έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του επόμενου μήνα μετά την υποβολή της απογραφής.
Απαλλαγή ΦΠΑ για επιχειρήσεις εγκατεστημένες σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ
Σημαντική προσθήκη αποτελεί η ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο του άρθρου 44β, που προβλέπει την απαλλαγή ΦΠΑ για επιχειρήσεις εγκατεστημένες σε άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ρύθμιση αυτή, σε συμμόρφωση με την Οδηγία 2020/285, αποσκοπεί στη διευκόλυνση του διασυνοριακού εμπορίου, επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να αποφεύγουν την άμεση επιβάρυνση με ΦΠΑ όταν πληρούν τις προβλεπόμενες προϋποθέσεις.
Ηλεκτρονική τιμολόγηση και ψηφιακή υποβολή στοιχείων συναλλαγών
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ψηφιοποίηση του συστήματος ΦΠΑ, με την εισαγωγή υποχρεωτικής ηλεκτρονικής τιμολόγησης (e-invoicing) και real-time υποβολής δεδομένων τιμολογίων (Digital Reporting Requirements – DRR). Οι σχετικές ρυθμίσεις ευθυγραμμίζονται με την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία ViDA (VAT in the Digital Age) και προβλέπουν ότι από την 1η Ιουλίου 2030 οι διασυνοριακές και ενδοκοινοτικές συναλλαγές θα τιμολογούνται αποκλειστικά ηλεκτρονικά, με τήρηση ευρωπαϊκού προτύπου. Επιπλέον, από τις 14 Απριλίου 2025 κάθε κράτος-μέλος έχει τη δυνατότητα να επιβάλει e-invoicing και σε εγχώριες Β2Β συναλλαγές χωρίς την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παράλληλα, θεσμοθετείται η υποχρέωση υποβολής στοιχείων τιμολογίων στις φορολογικές αρχές εντός 2–5 ημερών από την έκδοσή τους.
Υποχρεωτική μηνιαία υποβολή δηλώσεων ΦΠΑ για περισσότερες επιχειρήσεις
Αλλαγές έχουν συντελεστεί και στις περιοδικές δηλώσεις ΦΠΑ και περιλαμβάνονται ως νομοθετήματα στις εν λόγω διατάξεις. Από την 1η Απριλίου 2025, επιχειρήσεις που τηρούν απλογραφικά βιβλία και πραγματοποιούν πράξεις που υπάγονται στον ΦΠΑ (είτε εκπιπτόμενες είτε επιβαλλόμενες), υποχρεούνται να υποβάλλουν τις δηλώσεις τους σε μηνιαία βάση και όχι τριμηνιαία, όπως ίσχυε για την πλειονότητα μέχρι σήμερα. Η διάταξη αποσκοπεί στη βελτίωση της παρακολούθησης των φορολογικών υποχρεώσεων και στην ταχύτερη αποτύπωση των ταμειακών ροών του κράτους.
Συνολικά, οι αλλαγές στο ΦΠΑ αποσκοπούν σε μία μια στροφή προς μεγαλύτερη διαφάνεια, συμμόρφωση με τις κοινοτικές επιταγές και εκσυγχρονισμό της φορολογικής διοίκησης. Οι επιχειρήσεις θα χρειαστεί να προετοιμαστούν για προσαρμογές τόσο στις λογιστικές διαδικασίες όσο και στα πληροφοριακά τους συστήματα, καθώς πολλές από τις αλλαγές έχουν πρακτικό και καθημερινό αντίκτυπο στη λειτουργία τους.
