Το ταξίδι αυτό τους έφερε αντιμέτωπους και με το “δίλημμα του Τειρεσία” ή “το δίλημμα του γενετιστή”, “γιατί θα θέλεις να ξέρεις κάτι όταν δεν μπορείς να κάνεις κάτι γι αυτό;”. Όλα αυτά έγιναν στο πλαίσιο εκδηλώσεων που διοργανώνει το Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα DNA (25η Απριλίου).
“Αν είχατε 1000 ευρώ και μπορούσατε να κάνετε μια ανάλυση του DNA σας για να ξέρετε τι έχετε και τι δεν έχετε, πχ αν έχετε κάποιο γονίδιο που προκαλεί κάποια σοβαρή ασθένεια θα το κάνατε;” ρώτησε τους μαθητές η καθηγήτρια γενετικής του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ, Πηνελόπη Μαυραγάνη Τσιπίδου φέροντάς τους αντιμέτωπους με ένα δίλημμα που προβληματίζει στις μέρες μας όλους τους ανθρώπους.
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την Παγκόσμια Ημέρα DNA μαθητές από 11 σχολεία της Θεσσαλονίκης παρακολουθούν σήμερα και αύριο εργαστήρια για την οργάνωση και κληρονόμηση του DNA, για τη ζωή σε μια σταγόνα νερό, για την ταυτοποίηση του DNA και τον πολυμορφισμό και για το DNA και το περιβάλλον.
Λίγο απορρυπαντικό, υγρά φακών ή χυμός ανανά, καθαρό οινόπνευμα, κάτι που να περιέχει DNA και το διασκεδαστικό μέρος ξεκινά. Βάζουν σε ένα μπλέντερ την πηγή του DNA, μια πρέζα αλάτι και μία ποσότητα νερού. Σουρώνουν αυτή τη λεπτόρρευστη “σούπα” και ακολουθώντας τις οδηγίες προσθέτουν το απορρυπαντικό, ανακατεύουν κυκλικά και βάζουν το μείγμα σε δοκιμαστικούς σωλήνες. Προσθέτουν μερικές σταγόνες υγρό φακών ή χυμό ανανά, ανακατεύουν ελαφρά, προθέτουν αργά αργά το οινόπνευμα ώστε να σχηματιστεί ένα στρώμα πάνω από το μείγμα.
Το DNA ανεβαίνει στο στρώμα του οινοπνεύματος από το στρώμα του λεπτόρρευστου μείγματος. Τώρα με ένα καλαμάκι μπορούν να τραβήξουν το DNA στο οινόπνευμα. Μόλις έχουν ολοκληρώσει την εκχύλιση του DNA. Η συνέχεια έχει πειραματισμούς με άλλες πηγές DNA με χρήση διαφορετικών απορρυπαντικών.
“Οι εντυπώσεις των μαθητών από τα εργαστήρια που παρακολουθούν είναι πάρα πολύ καλές. Τα παιδιά ενθουσιάζονται με διάφορα πράγματα, που όταν γίνονται στο σχολείο περιορίζονται σε τεχνικές και δεν πιάνουν το νόημα του πώς το περιβάλλον επιδρά στην υγεία μας, στον εαυτό μας, στο DNA. Στα εργαστήρια μαθαίνουν πράγματα που θα έπρεπε να τα ξέρουμε αλλά κανένας δεν δίνει σημασία. Από την άλλη έρχονται αντιμέτωπα με διλήμματα. Το δίλημμα είναι τεράστιο μετά την αποκωδικοποίηση του DNA το 2003. Πρέπει να τα ξέρουμε όλα; Είναι σωστό να τα ξέρουμε όλα; Να έχεις να αποφασίσεις αν θα πρέπει ή δεν πρέπει να κάνεις παιδιά γιατί πχ δεν θέλεις να τους μεταβιβάσεις μια ασθένεια που έχεις. Αλλά από την άλλη το να ζει κάποιος με άγχος είναι τρομερό. Αυτό είναι το “δίλημμα του γενετιστή” ή το “δίλημμα του Τειρεσία” που προβληματίζει και τα παιδιά” ανέφερε στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων η κ. Μαυραγάνη-Τσιπίδου.
Στο ερώτημα “αν οι μεταλλάξεις είναι πάντα κάτι κακό ή αν είναι μέρος της εξέλιξης του ανθρώπου που εξασφαλίζει την επιβίωσή του”; η καθηγήτρια δίνει την εξής απάντηση:
“Οι μεταλλάξεις στον οργανισμό γίνονται συνεχώς. Υπάρχουν όμως οι επιδιορθωτικοί μηχανισμοί στον οργανισμό. Διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όλα αυτά που έχουν μπει στη ζωή μας, πχ τα ζιζανιοκτόνα κλπ προκαλούν μεταλλάξεις. Τι σημαίνει μετάλλαξη; Σημαίνει ότι έχω ένα γονίδιο το σωστό, γίνεται μία μετάλλαξη και μπορώ να πάρω κάτι “άλλο”, άλλο φαινότυπο. Τι σημαίνει αυτό το “άλλο”; Από μια μετάλλαξη από το καστανό έγινε το γαλανό μάτι. Μα το γαλανό είναι μια ωραιότατη μετάλλαξη. Τα χρώματα στα τριαντάφυλλα είναι μια εξαιρετική μετάλλαξη, μπορούμε να τα πουλήσουμε πιο εύκολα. Αλλά και η ασθένεια είναι μετάλλαξη. Αυτή η ποικιλομορφία που δίνει το DNA μέσω των μεταλλάξεων μας βοήθησε και μας βοηθάει να επιβιώνουμε.
Από τον homo sapiens μέχρι σήμερα έχει αλλάξει η μορφή του ανθρώπου μέσω των μεταλλάξεων. Αυτές οι αλλαγές ή όπως λέγεται η ποικιλομορφία στον πληθυσμό προκαλείται από μεταλλάξεις. Με αυτή την έννοια σαφέστατα η ποικιλομορφία είναι σωστή. Μπορεί μερικές φορές να μην είναι καλή για το άτομο που την έχει αλλά είναι πάρα πολύ καλή για τον πληθυσμό γιατί δίνει τη δυνατότητα να υπάρξουν κάποια άτομα, που όταν τα υπόλοιπα μπορεί να πεθάνουν για κάποιο λόγο, να μπορούν να επιβιώσουν”.
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρει τις λευκές πεταλούδες που υπήρχαν στην Αγγλία πριν την βιομηχανική περίοδο, οι οποίες επιβίωναν γιατί κάθονταν πάνω στους τοίχους που τότε ήταν άσπροι και έτσι δεν τις έβλεπαν να πουλιά για να τις φάνε. Κάποια στιγμή λόγω μετάλλαξης εμφανίστηκαν κάποιες γκρίζες πεταλούδες που μόλις πήγαιναν στο άσπρο τις έβλεπαν τα πουλιά και τις έτρωγαν. Όμως όταν κατά τη βιομηχανική περίοδο άρχισαν να γίνονται όλα γκρίζα, οι λευκές φαίνονταν πάνω στους γκρίζους τοίχους. Τελικά επέζησαν κάποιες γκρίζες οι οποίες πολλαπλασιάστηκαν γιατί είχαν ένα λόγο επιλογής και ενώ λευκές χάθηκαν.
ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ
