αλλά αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο και στα δυο φύλα στην Ευρώπη και την Αμερική. ετησίως. Για το 2006 αναμένονται 174.470 νέες περιπτώσεις και 162.460 θάνατοι επειδή είναι πολύ συχνά ανίατος. Σήμερα, περισσότεροι άνδρες παρά γυναίκες, παθαίνουν καρκίνο του πνεύμονα. Όμως, η διαφορά στη συχνότητα μικραίνει και θα εξακολουθήσει να μικραίνει, επειδή ο αριθμός των γυναικών που καπνίζουν συνεχώς ανεβαίνει. Οι περισσότερες περιπτώσεις συμβαίνουν στις ηλικίες 35 με 75, με τη μεγαλύτερη συχνότητα ανάμεσα στα 55 και 65.
Ο καρκίνος του πνεύμονα θεωρείται από πολλούς ως μια πάθηση που πλήττει κυρίως τους άνδρες. Η πεποίθηση αυτή είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη μεταξύ των γυναικών.
Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Σήμερα ο καρκίνος του πνεύμονα παρουσιάζει σημαντική αύξηση στις γυναίκες. Σε ορισμένες χώρες είναι η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες.
Στατιστικά δεδομένα δείχνουν ότι οι θάνατοι λόγω καρκίνου του πνεύμονα στις γυναίκες ξεπερνούν τους θανάτους λόγω καρκίνου του μαστού. Σήμερα οι απώλειες λόγω καρκίνου του πνεύμονα στις γυναίκες είναι περισσότερες από τις απώλειες που προκαλούν μαζί, ο καρκίνος του μαστού και των ωοθηκών.
Ο καρκίνος του πνεύμονα στις γυναίκες έχει πολλά διαφορετικά χαρακτηριστικά ανάπτυξης, αλλά και μορφολογίας, από ότι στους άνδρες.
Η ευαισθησία των γυναικών στον καπνό του τσιγάρου, οι επιδράσεις των οιστρογόνων και ορισμένες διαφορές στα γονίδια, επηρεάζουν τη φυσιολογική ανάπτυξη και εξέλιξη του καρκίνου του πνεύμονα στις γυναίκες.
Μεταξύ των γυναικών που δεν καπνίζουν ο καρκίνος του πνεύμονα είναι πολύ πιο συχνός παρά στους άνδρες που δεν καπνίζουν.
Οι γυναίκες καπνίζουν, πλέον, περισσότερο Το γεγονός αυτό έχει συμβάλει στη δραματική αύξηση του αριθμού καρκίνων του πνεύμονα στις γυναίκες. Από το 1930 μέχρι σήμερα έχει παρατηρηθεί μια αύξηση της τάξης του 720% στον αριθμό των γυναικών που χάνουν τη ζωή τους από τον καρκίνου του πνεύμονα.
Ο τρόπος με τον οποίο καπνίζουν οι γυναίκες είναι πολύ διαφορετικός, απ’ ότι στους άνδρες. Συχνά το κάπνισμα είναι για αυτές μια διέξοδος όταν υπάρχει συναισθηματική φόρτιση ή στρες. Καπνίζουν γρήγορα και εισπνέουν πιο βαθιά σε σύγκριση με τους άνδρες που έχουν ένα πιο παρατεταμένο τρόπο καπνίσματος. Τα βαθιά εισπνεόμενα καρκινογόνα, επηρεάζουν περισσότερο την περιφέρεια των πνευμόνων παρά τις κεντρικές διόδους του αέρα. Έτσι, οι γυναίκες παρουσιάζουν συχνότερα αδενοκαρκίνωμα που εκδηλώνεται στην περιφέρεια των πνευμόνων. Οι άνδρες προσβάλλονται περισσότερο από πλακώδες επιθηλιακό νεόπλασμα των κεντρικών βρόγχων.
Οι γυναικείες σεξουαλικές ορμόνες, τα οιστρογόνα επηρεάζουν την ανάπτυξη και την πορεία όλων των ειδών καρκίνων του πνεύμονα. Τα κύτταρα καρκίνου του πνεύμονα διαθέτουν υποδοχείς για τα οιστρογόνα. Οι ορμόνες αυτές υποβοηθούν και προωθούν την ανάπτυξη του καρκίνου του πνεύμονα δρώντας συνεργιστικά με άλλα γονίδια που επίσης υποβοηθούν στην ανάπτυξη καρκινογεννέσεων.
Τα οιστρογόνα επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τα ένζυμα του οργανισμού τα οποία αδρανοποιούν τοξικές και καρκινογόνες ουσίες που προέρχονται από την αέρια φάση του τσιγάρου. Οι μεταλλάξεις σε γονίδια είναι περισσότερες στις γυναίκες παρά στους άνδρες.
Εκτός από τον αρνητικό ρόλο των οιστρογόνων στις γυναίκες σχετικά με τον καρκίνο των πνευμόνων, είναι πιθανό, οι ορμόνες να επηρεάζουν το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών. Οι γυναίκες με καρκίνο του πνεύμονα, ζουν περισσότερο από τους άνδρες. Υπάρχει η υποψία ότι τα οιστρογόνα παίζουν ένα θετικό ρόλο σε αυτό. Όμως δεν έχει ακόμη τεκμηριωθεί η εν λόγω επιστημονική υπόθεση.
Μία πληθώρα ερευνητών του συγκεκριμένου είδους καρκίνου ερευνούν το κατά πόσο είναι δυνατόν, φαρμακευτικές ουσίες που καταστέλλουν τη δράση των οιστρογόνων, να βοηθούν ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα. Επίσης στις γυναίκες η νέα θεραπεία με το γονιδιακό φάρμακο Iressa που επιδρά στο γονίδιο EGFR (ελέγχει την πρωτείνη που είναι υποδοχέας του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα), απ’ ότι έχει φανεί, έως σήμερα πετυχαίνει πολύ πιο ενθαρρυντικά αποτελέσματα απ’ ότι στους άνδρες.
Το EGFR μπορεί να επηρεάζεται από τα οιστρογόνα και να συμβάλλει στην ανάπτυξη καρκίνων. Για το λόγο αυτό σχεδιάζονται συνδυασμένες θεραπείες με τη συμμετοχή αντιοιστρογόνων και γονιδιακών φαρμάκων για την θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα στις γυναίκες.
Μια άλλη σημαντική διαφορά του καρκίνου του πνεύμονα στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες, είναι ότι η ασθένεια είναι πολύ συχνότερη στις γυναίκες που δεν κάπνισαν ποτέ σε σύγκριση με τους άνδρες με τα ίδια χαρακτηριστικά. Μεταξύ των ασθενών που δεν κάπνισαν ποτέ και έχουν καρκίνο του πνεύμονα, το 90% είναι γυναίκες.
Ο κίνδυνος για καρκίνο του πνεύμονα στις γυναίκες που κάπνιζαν αλλά σταμάτησαν, ενώ μειώνεται με την πάροδο των ετών από τη διακοπή του καπνίσματος, εντούτοις ουδέποτε επιστρέφει στα επίπεδα αυτών που δεν κάπνισαν καθόλου. Είναι λοιπόν σημαντικό για μια γυναίκα να μην αρχίζει ποτέ να καπνίζει και εάν καπνίζει να σταματήσει αμέσως.
Συμπερασματικά θέλουμε να τονίσουμε το γεγονός ότι οι γυναίκες πρέπει να γνωρίζουν ότι, για αυτές, ο καρκίνος του πνεύμονα αναδεικνύεται δυστυχώς ως ο κυριότερος λόγος θανάτου (από καρκίνο).
Ο καρκίνος του πνεύμονα στις γυναίκες απ’ ότι έχει, έως σήμερα φανεί, έχει, σχετικά, διαφορετικά χαρακτηριστικά απ’ ότι στους άνδρες. Η δράση των οιστρογόνων, η υψηλότερη ευαισθησία στις τοξικές ουσίες του καπνού του τσιγάρου, ιδίως στις ουσίες της αέριας του φάσης, οι ιδιαιτερότητες στο DNA, η διαφορετική ανταπόκριση σε όλες τις θεραπείες, το προσδόκιμο επιβίωσης, ο κίνδυνος της ασθένειας στις μη καπνίστριες, καθιστούν τον καρκίνο του πνεύμονα, για τις γυναίκες, ίσως μια πολύ διαφορετική μορφή της συγκεκριμένης ασθένειας.
Αιτίες, παράγοντες κινδύνου
Τουλάχιστον το 85% όλων των καρκίνων του πνεύμονα αποδίδονται στο κάπνισμα. Όσο περισσότερο χρόνο και αριθμό τσιγάρων την ημέρα καπνίζει κανείς, τόσο πιο μεγάλος είναι ο κίνδυνος. Οι άνθρωποι που καπνίζουν τσιγάρα με φίλτρο και λίγη πίσσα μπορεί να διατρέχουν ελαφρώς μικρότερο κίνδυνο, αλλά πολύ μεγαλύτερο από εκείνον των μη καπνιστών. Ακούσια ή «παθητική» εισπνοή καπνού από τσιγάρα άλλων ανθρώπων μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο. Ο κίνδυνος αρχίζει να μικραίνει, από τη στιγμή που κόβει κανείς το κάπνισμα. Μετά 10 περίπου χρόνια, ο βαθμός κινδύνου πέφτει σχεδόν στα επίπεδα των μη καπνιστών. ’λλοι παράγοντες κινδύνου, που ενεργούν σε συνδυασμό με το κάπνισμα τσιγάρου, είναι η έκθεση σε ορισμένες ουσίες, όπως ο αμίαντος, το ραδόνιο, ο μόλυβδος, το χρώμιο και το κάδμιο. Οι άνθρωποι που ζουν σε πόλεις έχουν μεγαλύτερη συχνότητα καρκίνου του πνεύμονα από εκείνους που ζουν στην εξοχή.
Τύποι και εξέλιξη
Υπάρχουν 4 τύποι καρκίνου του πνεύμονα. Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα ευθύνεται για το 20% όλων των καρκίνων του πνεύμονα. Οι άλλοι τρεις τύποι είναι γνωστοί σαν μη μικροκυτταρικά καρκινώματα και οι διαφορές τους αντισταθμίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις ομοιότητές τους. Οι τρεις αυτοί τύποι είναι: το καρκίνωμα των πλακωδών κυττάρων, που ευθύνεται για το 30% περίπου των καρκίνων του πνεύμονα και παρουσιάζεται κοντά στην πύλη του πνεύμονα, το αδενοκαρκίνωμα που ευθύνεται για το 40% περίπου και έχει την τάση να παρουσιάζεται προς την εξωτερική άκρη των πνευμόνων (δυο φορές πιο συνηθισμένο στις γυναίκες) και το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα, που ευθύνεται για το 15% περίπου. Η αιτία που ο καρκίνος του πνεύμονα είναι τόσο συχνά θανατηφόρος είναι ότι, συνήθως, όταν διαγιγνώσκεται, έχει εξαπλωθεί πέρα από τους πνεύμονες.
Σημάδια και συμπτώματα
Συνήθως δεν εμφανίζονται μέχρι να φτάσει η ασθένεια σε προχωρημένο στάδιο. Τα προειδοποιητικά σημάδια περιλαμβάνουν έναν επίμονο βήχα που καμιά φορά βγάζει πτύελα με αίμα, κοντανάσεμα, βραχνάδα, πόνο στον πνεύμονα ή επίμονη λοίμωξη.
Διάγνωση
Τα διαγνωστικά τεστ περιλαμβάνουν ανάλυση ακτινογραφιών θώρακα και πτυέλων, αξονική τομογραφία, βιοψία ενός οζίδιου που λαμβάνεται με πολύ λεπτή βελόνα μέσω των τοιχωμάτων του θώρακα και βρογχοσκόπηση (μ’ ένα πολύ στενό ινοοππκό όργανο). Στη διάρκεια της βρογχοσκόπησης, μπορεί να γίνει βιοψία ή απόξεση του ενδοθηλίου του αεραγωγού, για λήψη κυττάρων.
Θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο και το στάδιο του καρκίνου. Στον μικροκυτταρικό καρκίνο, η κύρια θεραπεία είναι η χημειοθεραπεία, είτε μόνη της είτε με ραδιοθεραπεία. Στους άλλους τύπους καρκίνων, η χειρουργική, η ραδιοθεραπεία ή η χημειοθεραπεία είναι επιλογές. Η χειρουργική συνήθως χρησιμοποιείται για τη θεραπεία καρκίνου που δεν έχει εξαπλωθεί. Μετά, μπορεί να χορηγηθεί συμπληρωματική χημειοθεραπεία. Στην τοπικά εκτε ταμένη νόσο, βάση της θεραπείας είναι η χημειοθεραπεία, σε συνδυασμό με ακτινοθεραπεία. Στην μεταστατική νόσο, χορηγείται χημειοθεραπεία.
Προοπτική
Μόνο το 13% όλων των ασθενών στους οποίους διαγιγνώσκεται καρκίνος του πνεύμονα ζουν 5 χρόνια ή περισσότερο. Όμως το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης κυμαίνεται από 33% μέχρι 80%, για περιπτώσεις που ανιχνεύονται πριν εξαπλωθεί. Νέες μέθοδοι, που συνδυάζουν χημειοθεραπεία με ακτινοβολίες και χειρουργική, μπορεί να βελτιώσουν την επιβίωση πολλών ασθενών με χει-ρουργήσιμο καρκίνο. Η χρήση βιολογικών παραγόντων μπορεί να βελτιώσει την επιβίωση ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. Το κόψιμο του καπνίσματος έχει την πιο μεγάλη επίπτωση στη μείωση του βαθμού κινδύνου καρκίνου του πνεύμονα.
Τα καλά Νέα: H Γονιδιακή Πρόγνωση και Πρόληψη
Έλληνες και Γερμανοί Μοριακοί Βιολόγοι επεσήμαναν ένα γονίδιο το οποίο προστατεύει από τον καρκίνο του πνεύμονα, το LIMD1, ο ρόλος του οποίου είναι η συρρίκνωση και η καταστολή όγκου. Η ανακάλυψη αυτή είναι ιδιαιτέρως ελπιδοφόρα καθώς μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη νέων θεραπευτικών αγωγών και τεχνικών ώστε η ασθένεια να εντοπίζεται νωρίτερα. Η τοποθεσία του γονιδίου βρίσκεται σε ένα τμήμα του Χρωμοσώματος 3, το οποίο ονομάζεται 3p21. Μάλιστα το μέρος αυτό του χρωμοσώματος πολύ συχνά διαγράφεται όταν ξεκινά η ανάπτυξη του καρκίνου του πνεύμονα, λόγω των τοξικών και άκρως καρκινογόνων ουσιών που βρίσκονται στην αέρια φάση του τσιγάρου, κάτι το οποίο οδηγεί στο συμπέρασμα πως η αδρανοποίηση του γονιδίου LIMD1, μπορεί να αποτελεί πολύ σημαντικό γεγονός για τα αρχικά στάδια της ανάπτυξης του καρκίνου του πνεύμονα.
Εκτός, όμως, του προαναφερθέτος γονιδίου, υπάρχει και μία άλλη σειρά γονιδίων, τα οποία ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα. Αν κάποιος υποβληθεί στον έλεγχο προδιάθεσης για καρκίνο και βρεθεί θετικός, τότε υπάρχουν πολλοί τρόποι για να εμποδιστεί η εμφάνισή του καρκίνου, αν γνωρίζουμε μπορούμε να αντισταθούμε. Αν όχι, τότε απλά ηρεμούμε προσωρινά, ίσως, μέσα στην άγνοια, αναμένοντας την καταιγίδα, όταν αυτή έρθει.
Στην Ελλάδα οι γονιδιακές εξετάσεις προδιάθεσης καρκίνου, αλά και άλλων ασθενειών, διενεργούνται από ένα εκ των κορυφαίων πανευρωπαϊκά εργαστηρίων Μοριακής Γενετικής και το μοναδικό στην Ελλάδα, το Geno-Type biotechnology. Στο εγγύς μέλλον, η γονιδιακή πρόγνωση και η γονιδιακή θεραπεία θα αποτελούν τα ισχυρότερα όπλά στη μάχη κατά του καρκίνου και όχι μόνο.