Σήμα της Handelsblatt στους Γερμανούς επενδυτές υπέρ του ΧΑ
Η Ελλάδα συχνά – πυκνά απασχολεί (θετικά) τη ναυαρχίδα του γερμανικού οικονομικού τύπου, την Handelsblatt. Ωστόσο, μετά την πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη στο Βερολίνο, το ενδιαφέρον της έγινε ακόμα μεγαλύτερο και πιο εξειδικευμένο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το δημοσίευμά του περασμένου Σαββάτου (24.5.2025) με επίκεντρο το ΧΑ. Τι έγραψε η Ηandelblatt; «Ο κορυφαίος δείκτης ATHEX Composite έχει αυξηθεί κατά 23% από την αρχή του έτους και έφτασε σε υψηλό ρεκόρ αυτή την εβδομάδα. Οι αναλυτές βλέπουν περαιτέρω περιθώρια ανόδου. Με έναν δείκτη τιμής-κερδών (P/E) 9,3 για το σύνολο της αγοράς, οι ελληνικές μετοχές εξακολουθούν να είναι ευνοϊκά αποτιμημένες. Οι Γερμανοί επενδυτές μπορούν επίσης να επωφεληθούν από αυτό». Επιπλέον ανέφερε πως «η κεφαλαιοποίηση της αγοράς έφτασε σε υψηλό 17 ετών, στα 113 δισ. ευρώ. Μετρούμενη σε όρους οικονομικής παραγωγής, περίπου στο 50% του ΑΕΠ, έχει επιστρέψει στο επίπεδο που βρισκόταν πριν από την κρίση δημόσιου χρέους που ξεκίνησε το 2010. (…) Το Χρηματιστήριο Αθηνών αναμένει την αναβάθμισή του από προηγμένη αναδυόμενη αγορά σε «ανεπτυγμένη αγορά από τον διαχειριστή του δείκτη FTSE Russell κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Αυτό θα καταστήσει τις ελληνικές μετοχές ενδιαφέρουσες και για τους θεσμικούς επενδυτές και τους διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, οι οποίοι μέχρι σήμερα δεν μπορούσαν να διαπραγματευτούν τους τίτλους αυτούς λόγω της αξιολόγησης. Οίκοι διαμεσολάβησης, όπως η Hellenic Asset Management, εκτιμούν ότι αυτή η αναβάθμιση από τους οίκους αξιολόγησης θα μπορούσε να φέρει από 250 εκατομμύρια έως ένα δισεκατομμύριο δολάρια επιπλέον στην αγορά».
Ελπίδες για πάνω από 150 δισ. ευρώ στο ευρωπαϊκό ταμείο για την άμυνα
Την ίδια ώρα, στην Αθήνα διαμορφώνονται προσδοκίες για περισσότερα κεφάλαια για την άμυνα μέσω του ευρωπαϊκού ταμείου και όχι μέσω εθνικού κρατικού δανεισμού. Και αυτό γιατί με πολύ, πολύ μεγάλη επιφύλαξη βλέπουν αναλυτές πολύ κοντά στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης το ευρωπαϊκό ταμείο για την άμυνα συνολικού ύψους 150 δισ. ευρώ με ορίζοντα το 2030. Το εν λόγω ταμείο προβλέπεται στη Λευκή Βίβλο για την άμυνα, ενώ πήρε ένα προκαταρκτικό πράσινο φως από αρμόδιο συμβούλιο της ΕΕ, την περασμένη εβδομάδα. Τα δε αιτήματα των χωρών – μελών θα μπορούν να ξεκινήσουν από τον ερχόμενο Ιούλιο. Ωστόσο, «όταν ο Ντράγκι, στην έκθεση που δημοσιοποίησε το φθινόπωρο του 2024, κάνει λόγο για επενδυτικό κενό 800 δισ. ευρώ ετησίως στην Ευρώπη, τι να σου κάνουν τα … 30 δισ. ευρώ ετησίως μόνο για την άμυνα;», αναφέρουν οι ίδιες πηγές στη στήλη. Και από αυτά τα 30 δισ. ευρώ ποια χώρα – μέλος θα πρωτοπάρει, ειδικά καθώς τα δάνεια από το εν λόγω ταμείο θα έχουν χαμηλότερο επιτόκιο από εκείνο που μπορεί να δανειστεί κάθε χώρα – μέλος χωριστά; Είναι για αυτό το λόγο που οι ίδιοι αναλυτές αναμένουν να αυξηθεί το εύρος των διαθέσιμων δανεικών από πλευράς ΕΕ, πέραν των 150 δισ. ευρώ και ελπίζουν να εκδοθεί ομόλογο της Κομισιόν για την άμυνα, έτσι ώστε οι επενδύσεις των 800 δισ. ευρώ στην άμυνα έως το 2028 που έχει εξαγγείλει η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν (λαμβάνοντας υπόψιν και 650 δισ. ευρώ μέσω της ρήτρας διαφυγής) να καλυφτούν κατά μεγαλύτερο μέρος (δηλαδή πάνω από τα 150 δισ. ευρώ) από το ταμείο για την άμυνα…
Τι δείχνει η δήλωση Σαρηγεωργίου για το έλλειμμα στις ασφαλιστικές
Γενικότερα, η εξασφάλιση χρηματοδότησης θα αποτελέσει ίσως το μέγιστο πρόβλημα από του χρόνου που τελειώνει το Ταμείο Ανάκαμψης. Στο πλαίσιο αυτό, με πολύ μεγάλο προβληματισμό -αν και όχι με έκπληξη – άκουσε η στήλη τον πρόεδρο της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδας (ΕΑΕΕ), Aλέξανδρο Σαρηγεωργίου, να κάνει λόγο στο 25ο Insurance & Reinsurance Meeting στην Ύδρα περί ελλείμματος 5 δισ. ευρώ στην ασφαλιστική αγορά. Το έλλειμμα αυτό προέκυψε μετά την πίεση της κυβέρνησης σε βάρος των ασφαλιστικών προκειμένου να μην αυξήσουν υπέρμετρα το κόστος των ασφαλίστρων υγείας. Η μη… έκπληξη μας από τη δήλωση του κ. Σαρηγεωργίου έχει να κάνει με το γεγονός ότι ως στήλη επισημάναμε πολύ πρόσφατα το βαθμό του επείγοντος με τον οποίο βλέπουν στην κυβέρνηση την αύξηση της ιδιωτικής αποταμίευσης -και- μέσω φοροκινήτρων στην ιδιωτική και επαγγελματική ασφάλιση, κάτι που (για λογαριασμό της ιδιωτικής επισήμανε και ο κος Σαρηγεωργίου). Ο προβληματισμός μας έχει να κάνει με τα 5 δισ. ευρώ που έκανε λόγο ο πρόεδρος της ΕΑΑΕ. Και αυτό γιατί πέρσι τέτοιον καιρό (και πριν ξεσπάσει η κόντρα μεταξύ κυβέρνησης – ασφαλιστικών) ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδα, Γιάννης Στουρνάρας, είχε αναφέρει πως «θα πρέπει να εφαρμόσει πολιτικές ενίσχυσης της εθνικής αποταμίευσης (κατά περίπου 9 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ), προκειμένου να διατηρήσει τόσο την εξωτερική όσο και τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και να καλύψει το σημαντικό επενδυτικό κενό». Ενδεχομένως η εκτίμηση αυτή θα πρέπει να αναθεωρηθεί επί τα χείρω, με ο,τι συναπέγεται αυτό για την δημοσιονομική βιωσιμότητα και το επενδυτικό κενό;
Η «εξίσωση» δημόσιου – ιδιωτικού τομέα και ο 13ος και 14ος μισθός
Και μια και αναφέραμε τη λέξη δημοσιονομική βιωσιμότητα, ας πάμε στο δημόσιο, το οποίο παίζει ψηλά η κυβέρνηση με αιχμή την αξιολόγηση και την εξαγγελθείσα «άρση της μονιμότητας». Η στήλη δεν θα επιμείνει στο αν και πώς θα μπορούσε εν τέλει να συμβεί αυτό (καθώς απαιτείται αυξημένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία στην υφιστάμενη βουλή και έπειτα να την ψηφίσει η επόμενη κλπ.), αλλά στο σκεπτικό της κυβέρνησης και τις λογικές συνέπειες που αυτό γεννά. Για παράδειγμα, χθες (25.5.2025) ο υπ. Ανάπτυξης, Τάκης Θεοδωρικάκος, ανέφερε πως «όπως όλοι αξιολογούμαστε στον ιδιωτικό τομέα, το ίδιο πρέπει να γίνεται και στο δημόσιο. Γιατί θα πρέπει κάποιος να αισθάνεται ότι δεν θα φύγει ποτέ από το δημόσιο; Όπως δουλεύει ο ιδιωτικός τομέας, πρέπει να ισχύει η ίδια λογική και στο δημόσιο προς όφελος της κοινωνίας». Η στήλη σημειώνει, όπως της τόνισαν διάφοροι συνδικαλιστικοί κύκλοι, πως αυτή η συσχέτιση μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού ίσως έχει και άλλες… αναγνώσεις, ειδικά αν το Συμβούλιο της Επικρατείας δικαιώσει (αίφνης, τον επόμενο μήνα!) την προσφυγή των δημοσίων υπαλλήλων με την οποία ζητούσαν επαναφορά του 13ου και 14ου μισθού. Όπως ισχύει και στον…ιδιωτικό τομέα, ας πούμε, αν θέλουμε το δημόσιο «να δουλεύει όπως ο ιδιωτικός τομέας»…
Θα σώσουν τελικά τα data centers τον κλάδο του ηλεκτρισμού;
Δεν επαληθεύονται προσώρας οι μεγαλόστομες προβλέψεις για άνοδο της ζήτησης ηλεκτρισμού εξαιτίας της ανάπτυξης των data center και της Τεχνητής Νοημοσύνης. Πρόκειται για σημαντικό θέμα διότι πολλές εταιρείες βασίζουν πλέον εκεί τα επιχειρηματικά τους σχέδια και προγραμματίζουν νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που θα καλύψουν τις παραπάνω ανάγκες. Τα στοιχεία από τις ΗΠΑ φανερώνουν ότι πέρυσι τα κέντρα δεδομένων αύξησαν το μερίδιό τους στη ζήτηση μόλις κατά 0,1%. Ακόμα και στην Καλιφόρνια, η άνοδος της συνολικής ζήτησης για ηλεκτρικό ρεύμα υπήρξε σχετικά χαμηλή τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα, μελέτες που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα δείχνουν ότι ο κλάδος του ηλεκτρισμού κινδυνεύει να πέσει έξω και να βάλει «αυτογκόλ» λόγω της υπερβολικής αισιοδοξίας. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι οι παίκτες που δραστηριοποιήθηκαν πρώτοι θα απολαύσουν τα οφέλη, αλλά ενδεχομένως να μην υπάρχει χώρος για πολλούς.
Πολλαπλά μέτωπα αστικής ανάπλασης στον Πειραιά
Σε φάση έντονης κινητικότητας βρίσκεται ο Πειραιάς, καθώς συγκλίνουν δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις που προδιαγράφουν σταδιακές αλλά ουσιαστικές αλλαγές στο αστικό τοπίο της πόλης. Με αιχμή το εμβληματικό project «Piraeus Gate» της DKG Development, το οποίο έχει ήδη ξεκινήσει να υλοποιείται, διαφαίνεται ότι ο μεγαλύτερος λιμένας της χώρας επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τη θέση του στον χάρτη των επενδύσεων και των αστικών αναπλάσεων. Συγκεκριμένα, ο Δήμος Πειραιά ενεργοποιεί μια σειρά από έργα που φιλοδοξούν να αναβαθμίσουν τη λειτουργικότητα και την εικόνα της πόλης. Ένα από τα σημαντικότερα είναι το νέο δημαρχείο, που προγραμματίζεται να στεγαστεί στο ιστορικό κτίριο της Ραλλείου Σχολής, απέναντι από το Δημοτικό Θέατρο. Το έργο, μετά την ομόφωνη έγκριση του δημοτικού συμβουλίου, αναμένεται να δημοπρατηθεί τον Σεπτέμβριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο η Ράλλειος όσο και το κτίριο του σημερινού δημαρχείου στην οδό Δραγάτση ανήκουν στην κυριότητα του Δήμου, γεγονός που διευκολύνει τη μεταφορά των υπηρεσιών χωρίς ιδιοκτησιακά εμπόδια. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, το υφιστάμενο δημαρχείο πρόκειται να παραχωρηθεί προς αξιοποίηση σε ιδιώτη, μετά την ολοκλήρωση της μεταστέγασης. Ταυτόχρονα, στο Νέο Φάληρο o Δήμος προχώρησε στη συγκρότηση Ειδικού Χωρικού Σχεδίου με αντικείμενο τη δημιουργία πάρκου 33 στρεμμάτων σε παλιά οικόπεδα της ΧΡΩΠΕΙ και σε γειτονικά οικόπεδα. Το σχέδιο αυτό εντάσσεται στη στρατηγική για την περιβαλλοντική και πολεοδομική ανάταξη μιας υποβαθμισμένης περιοχής με μεγάλο αναξιοποίητο δυναμικό.
Η «εύκολη ανάπτυξη» και η ανάγκη μεγάλων αλλαγών
Επιστρέφοντας στα μάκρο, η στήλη είδε με ενδιαφέρον το νέο βιβλίο του πρώην υπουργού Τάσου Γιαννίτση («Ελλάδα 1953 – 2024: Χρόνος και πολιτική οικονομία»), με το οποίο επιχειρεί μια συνολική αποτίμηση της οικονομικής πορείας της Ελλάδας στη μεταπολεμική περίοδο. Ένα από τα κεντρικά επιχειρήματα του βιβλίου, που παρουσιάζεται περιληπτικά στη χθεσινή «Καθημερινή», είναι η έννοια της «εύκολης ανάπτυξης». Ο Γιαννίτσης υποστηρίζει ότι το ελληνικό οικονομικό μοντέλο έχει βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στην άνθηση του τομέα των ακινήτων, σε συνδυασμό με την παραοικονομία και τη φοροδιαφυγή. Αυτή η μορφή ανάπτυξης, αν και μπορεί να δημιουργήσει βραχυπρόθεσμα μια αίσθηση ευημερίας, είναι στην πραγματικότητα προβληματική και μη βιώσιμη. Ο Τ. Γιαννίτσης τονίζει ότι η «εύκολη ανάπτυξη» έχει οδηγήσει σε μια σειρά από αρνητικές συνέπειες για την ελληνική οικονομία. Μεταξύ αυτών είναι η χαμηλή παραγωγικότητα, η αδυναμία μετάβασης σε πιο εξελιγμένες μορφές παραγωγής, οι ελλειμματικές υποδομές, το αδύναμο θεσμικό περιβάλλον και η υστέρηση στην ανταγωνιστικότητα. Επιπλέον, αναφέρεται στην καταστροφή του φυσικού τοπίου (στα νησιά) και στην προβληματική ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας ως παραδείγματα των παρενεργειών της «εύκολης ανάπτυξης». Σε αντιδιαστολή με την «εύκολη ανάπτυξη», ο Τ. Γιαννίτσης προτείνει την ανάγκη για μια «δύσκολη ανάπτυξη». Αυτή θα πρέπει να βασίζεται στην ενίσχυση της παραγωγής, στην προώθηση της ανταγωνιστικότητας, στην επένδυση στην τεχνολογία και στην εκπαίδευση, καθώς και στη δημιουργία μιας ισχυρής παραγωγικής βάσης. Ο συγγραφέας υπογραμμίζει ότι η μετάβαση σε ένα τέτοιο μοντέλο ανάπτυξης απαιτεί πολιτική βούληση, μεταρρυθμίσεις και αλλαγή νοοτροπίας. Τέλος, εκφράζει σκεπτικισμό σχετικά με το κατά πόσο η πρόσφατη οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας αποτελεί πραγματική τομή με το παρελθόν. Προειδοποιεί για τον κίνδυνο της επανάληψης των ίδιων λαθών και τονίζει την ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση και προσήλωση σε μια βιώσιμη αναπτυξιακή στρατηγική.
Το νέο παραγωγικό μοντέλο
Τον Τ. Γιαννίτση έρχεται να συμπληρώσει, σε χθεσινή του συνέντευξη, ο πρόεδρος του ΣΕΒ Σπύρος Θεοδωρόπουλος που αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου στην Ελλάδα. Ο Σπ. Θεοδωρόπουλος τονίζει ότι η χώρα μας, παρά το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι δουλεύουν περισσότερες ώρες από κάθε άλλο Ευρωπαίο, υστερεί σε παραγωγικότητα. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως η γραφειοκρατία, οι καθυστερήσεις στις αδειοδοτήσεις, το χαμηλό επίπεδο αυτοματισμού στις επιχειρήσεις και η περιορισμένη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Η αλλαγή νοοτροπίας είναι, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΕΒ, το πρώτο και καθοριστικό βήμα. Χρειάζεται να υπάρξει συντονισμένη προσπάθεια από το κράτος, τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Το κράτος πρέπει να απλοποιήσει τις διαδικασίες, να δημιουργήσει ένα σταθερό και φιλικό προς τις επενδύσεις περιβάλλον και να επιταχύνει την απονομή δικαιοσύνης. Οι επιχειρήσεις πρέπει να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες, να αυξήσουν τον βαθμό αυτοματισμού και να επιδιώξουν τις συνέργειες και τις συγχωνεύσεις για να δημιουργήσουν μεγαλύτερες και πιο ανταγωνιστικές μονάδες. Οι εργαζόμενοι, από την πλευρά τους, πρέπει να επιδείξουν μεγαλύτερη ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις νέες συνθήκες. Πόσες φορές πρέπει να τα ακούσουμε;
