Τα τελευταία χρόνια, αλλά πολύ περισσότερο τους τελευταίους μήνες, η τιμή του χρυσού φαίνεται να έχει «τρελαθεί».
Από τα 35 δολάρια η ουγκιά που ήταν η δεσμευτική/ανελαστική τιμή που ορίσθηκε στην Συμφωνία του Μπρέτον Γουντς το 1944 και στην βάση της οποίας άρχισε η μεταπολεμική ανοικοδόμηση, σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές έχει ξεπεράσει τα 4135 δολάρια.
Από τα 35 δολάρια στα… 4135 η διαφορά είναι αδιανόητη, γιατί ο χρυσός παραμένει με απόλυτο τρόπο ο «ίδιος» όλα αυτά τα χρόνια. Αυτό που αλλάζει και μάλιστα με δραματικό τρόπο είναι η δολαριακή έκφραση της τιμής του, δηλαδή η «αξία» του δολαρίου με την οποία μετριέται ο χρυσός.
Αυτή την θέση έχουμε «υπερασπίσει» στα Οικονοκλαστικά από την στιγμή που εμφανίσθηκαν στην ιστοσελίδα του newsit.gr, υποστηρίζοντας ότι αυτή είναι μία διαδικασία που θα συνεχισθεί. Αλλά ούτε και από αυτή την θέση μπορούσαμε να προβλέψουμε την ταχύτητα αυτής της μεταβολής, ήτοι την ταχύτητα διολίσθησης τις πραγματικής αξίας του δολαρίου και μαζί του όλων των νομισμάτων που το χρησιμοποιούν σαν συναλλαγματικό απόθεμα εγγύησης της αξίας τους.
Ένα τέτοιο νόμισμα είναι και το ευρώ. Και η απόδειξη είναι ότι σήμερα μία χρυσή λίρα Αγγλίας έχει φθάσει να πωλείται από την Τράπεζα της Ελλάδος 957 ευρώ (!) ενώ μία μπάρα χρυσού ενός κιλού έχει ξεπεράσει τα 113.000 ευρώ.
Την απλή αυτή αλήθεια ο JP Morgan ο ιδρυτής του ομώνυμου τραπεζικού κολοσσού την είναι συμπυκνώσει το 1912 σε ελάχιστες λέξεις : «Ο χρυσός είναι νόμισμα. Όλα τα υπόλοιπα είναι… πίστη». Είναι το μοναδικό νόμισμα που κουβαλάει την αξία του πάνω του και δεν χρειάζεται κάποιον άλλον για να την εγγυηθεί, όπως δηλαδή τα νομίσματα που εκδίδονται από τις Κεντρικές Τράπεζες.
Η τιμή του χρυσού δεν είναι και δεν πρέπει να εκλαμβάνεται σαν μία «αγοραία μεταβλητή». Το αντίθετο λειτουργεί ως «καθρέφτης» της εμπιστοσύνης προς το δολάριο και ακόμα βαθύτερα, σαν καθρέπτης προς το ίδιο το σύστημα του fiat χρήματος.
Ήδη από το 1944, με το σύστημα του Bretton Woods, η αξία του δολαρίου ήταν ρητά συνδεδεμένη με τον χρυσό και στην βάση εκείνη «το δολάριο ήταν τόσο καλό όσο και ο χρυσός» αφού η Fed εγγυούνταν ότι όποιος έχει δολάρια μπορεί να τα ανταλλάξει με χρυσό στην ισοτιμία αυτή. Η Ουάσιγκτον δεσμευόταν να μετατρέπει δολάρια σε χρυσό στην τιμή των 35 δολαρίων ανά ουγκιά.
Αλλά όταν αυτή η εγγύηση ίσχυε η κάλυψη του δολαρίου σε χρυσό εκείνη την εποχή από την Fed ήταν περίπου 75% της εσωτερικής νομισματικής κυκλοφορίας και πάνω από 50% αν συνυπολογιστεί το διεθνές αποτύπωμά του. Με απλά λόγια στα θησαυροφυλάκια της Fed και της αμερικανικής κυβέρνησης πάνω από 10 χιλιάδες τόνοι μπορούσαν να εγγυηθούν το κάθε δολάριο που κυκλοφορούσε μέσα και έξω από τα σύνορα των ΗΠΑ. Και στην βάση αυτή ξεκίνησε η παγκόσμια ανοικοδόμηση με δολαριακή χρηματοδότηση μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το ακόλουθο διάγραμμα έχει διαμορφωθεί από τα Οικονοκλαστικά για να δείξει πως εξελίχθηκε αυτή η «κάλυψη» του δολαρίου από τον χρυσό, με βάση τις σειρές στοιχείων που βρήκαμε στην Παγκόσμια Τράπεζα, στο ΔΝΤ και στην Fed. Φωτογραφίζει (χωρίς τις ενδιάμεσες μεταβολές και αποκλίσεις που σε ορισμένες φάσεις ήταν απότομες) την σχέση μεταξύ της ποσότητας χρυσού στις ΗΠΑ και της νομισματικής κυκλοφορίας του δολαρίου στο εσωτερικό (M2) αλλά και διεθνώς σε κάθε δυνατή μορφή.
Σημειώνουμε τα σημεία καμπής με βάση την Συμφωνία του Μπρέτον Γούντς το 1944, την κατάρρευση της Συμφωνία το 1971 και το σήμερα.
Από τη δεκαετία του 1950 κι έπειτα, η παγκόσμια οικονομία αναπτυσσόταν πολύ ταχύτερα από τα αποθέματα χρυσού. Οι ΗΠΑ αύξαναν συνεχώς την νομισματική κυκλοφορία και τα ελλείμματα στο ισοζύγιο πληρωμών τους, με αποτέλεσμα η αναλογία χρυσού προς δολάρια (που είχαν εκδοθεί) να μειώνεται. Ο πόλεμος στο Βιετ Νάμ οδήγησε αυτή την σχέση σε ακραία σημεία από τα μέσα της δεκαετίας του ‘60 στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Το 1971, το δολάριο αποσυνδέθηκε επισήμως από τον χρυσό, μετατρέποντάς το σε πλήρως fiat νόμισμα. Από την στιγμή εκείνη στις 15 Αυγούστου του 1971 άρχισε να φαίνεται η αλήθεια της φράσης του JP Morgan «Ο χρυσός είναι νόμισμα. Όλα τα υπόλοιπα είναι πίστη».
Η ανατροπή του 1971
Από το 1971 και μετά, το δολάριο έγινε πλήρως fiat νόμισμα – δηλαδή ένα νόμισμα που στηρίζεται αποκλειστικά στην εμπιστοσύνη προς την αμερικανική κυβέρνηση και οικονομία. Η νομισματική βάση και το Μ2 αυξήθηκαν εκθετικά, ενώ τα αποθέματα χρυσού της Fed παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητα ή και μειώθηκαν. Αυτό σημαίνει πως κάθε δολάριο αντιπροσωπεύει σήμερα απείρως μικρότερο μερίδιο χρυσού σε σχέση με το 1944 ή το 1971. Ο πληθωρισμός εμφανίσθηκε βίαια στο προσκήνιο και καθόρισε εξελίξεις στο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο.
Η ραγδαία άνοδος της τιμής του χρυσού σε δολάρια τις τελευταίες δεκαετίες δεν σημαίνει ότι «ο χρυσός ισχυροποιείται»· σημαίνει ότι το δολάριο αποδυναμώνεται. Καθώς το δολάριο στηρίζεται αποκλειστικά στην πίστη και στην παγκόσμια «ζήτησή» του, πολύ περισσότερο που από την δεκαετία του 80 το αμερικανικό χρέος έγινε το κυρίαρχο επενδυτικό χρηματοπιστωτικό εργαλείο σ’ ολόκληρο τον πλανήτη.
Με άλλα λόγια η αξία του δεν ήταν πλέον «εμπράγματη αξία» με εγγύηση χρυσού αλλά μόνο αποτέλεσμα της εμπιστοσύνης που στηρίζεται στην ζήτησή του σαν νόμισμα, που αφ’ ενός αποτελεί το μοναδικό μέσο αγοράς ενέργειας (στην βάση της 50ετούς συμφωνίας με την Σαουδική Αραβία) και αφ’ ετέρου δημιουργεί «ζήτηση» όντας η βάση του χρηματοπιστωτικού και νομισματικού συστήματος διεθνώς.
Η κρίση του 2008 και η πανδημία αποσυντόνισαν αυτή την ασταθή ισορροπία και η συνακόλουθη κρίση της παγκοσμιοποίησης εμπορίου και υπηρεσιών με τις γεωπολιτικές συγκρούσεις – ιδιαίτερα με τις κυβερνήσεις Τραμπ – αντέστρεψαν την τάση εμπιστοσύνης και κάλεσαν από τον …παρελθόν στην επιφάνεια την τάση αυξανόμενης ζήτησης χρυσού από κεντρικές τράπεζες. Μια διαδικασία που λειτουργεί ως μηχανισμός αντιστάθμισης κινδύνου έναντι του δολαρίου, καθώς η προσπάθεια μείωσης του κινδύνου έγινε το μείζον ζήτημα.
Πολλές χώρες αντικαθιστούν μέρος των συναλλαγματικών τους διαθεσίμων σε δολάρια με φυσικό χρυσό, καθώς αμφισβητούν την ικανότητα του δολαρίου να λειτουργεί ως αξιόπιστο αποθεματικό νόμισμα μακροπρόθεσμα. Αυτή η μετατόπιση ενισχύει περαιτέρω την ανατιμητική δυναμική του πολύτιμου μετάλλου.
Η άνοδος της τιμής του χρυσού, λοιπόν, δεν είναι «φούσκα». Είναι η αντανάκλαση μιας θεμελιώδους νομισματικής μετατόπισης, της σταδιακής υποχώρησης της εμπιστοσύνης στο δολάριο και της επιστροφής στο διαχρονικό μέτρο αξίας, τον χρυσό όπως και σε κάθε τι άλλο που ενσωματώνει πραγματική «αξία».
Γι΄ αυτό και η τάση αυτή της αύξησης της δολαριακής τιμή του χρυσού θα συνεχίσει με διαλλείματα ή όχι δεν έχει σημασία σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα, τροφοδοτούμενη από τον νομισματικό πόλεμο που πάντα ακολουθεί τον εμπορικό πόλεμο. Αυτό όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σημαίνει επιστροφή του πληθωρισμού ότι και αν κάνουν ή σκέπτονται να κάνουν οι κεντρικές τράπεζες. Αυτής της λογικής είναι και οι προβλέψεις της Goldman Sachs για τιμή χρυσού στα 4900 δολάρια στα τέλη του 2026, ή της Jefferies για 6684 δολάρια…
