Με την πλέον σύντομης διάρκειας Σύνοδο του ΝΑΤΟ πίσω μας μερικά 24ωρα και με το παρασκήνιο της Συνόδου Κορυφής που ακολούθησε, να έχει ήδη διαρρεύσει στους διαδρόμους του «κρυστάλλινου» κτηρίου του Συμβουλίου, μπορούμε με σχετική βεβαιότητα να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα, χωρίς τον κίνδυνο να κάνουμε λάθος.
Συμπέρασμα πρώτο.
Ναι, η απόφαση για αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών κατά 5% του ΑΕΠ για τους προϋπολογισμούς των ευρωπαϊκών κρατών μελών του ΝΑΤΟ, είναι μία «αλλαγή» που ανατρέπει τα δεδομένα για την Ευρωζώνη. Η απόφαση αυτή είναι μία εκτός ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου δράση, η οποία ανατρέπει το δημοσιονομικό θεσμικό και δημοσιονομικό πλαίσιο της Ενωμένης Ευρώπης (Σύμφωνο Σταθερότητας, διαδικασίες Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, κ.λ.π.).
Και δεν υπάρχουν νόμιμα θεσμικά εργαλεία για την εφαρμογή της παρά αφού κάποιος (Κομισιόν) το εισηγηθεί στο Ευρωκοινοβούλιο και αυτό συμφωνήσει με τις απαραίτητες πλειοψηφίες και στην συνέχεια ψηφισθεί και από τα εθνικά κοινοβούλια.
Εκτός και αν υπάρξει στο άμεσο μέλλον μία εκρηκτική άνοδος του ρυθμού ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα δημιουργήσει πλεόνασμα δημόσιων πόρων, η εφαρμογή της απόφασης αυτής οδηγεί μαθηματικά σε περικοπές των ήδη αποφασισμένων προγραμμάτων δημοσίων δαπανών (Υγεία, Παιδεία, Πρόνοια, Επενδύσεις, λειτουργικές, κ.λ.π.) και αύξηση του δανεισμού.
Αυτό θα πρέπει να συμβεί σε οικονομίες με πολύ μεγάλο βαθμό διαφορών στους διαθέσιμους δημοσιονομικούς χώρους, οι οποίες είτε βρίσκονται σε στασιμότητα, είτε πολύ κοντά σε κατάσταση ύφεσης και είναι ήδη επιβαρυμένες με μεγάλα ελλείμματα και χρέη. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως π.χ. η Ισπανία, όλες οι οικονομίες της ΕΕ θα πρέπει να υποστούν αυτή την δημοσιονομική στρέβλωση εν μέσω αυξημένων πιέσεων και από την διαρκή ενεργειακή κρίση.
Συμπέρασμα δεύτερο.
Ναι η απόφαση αυτή, που παρακάμπτει τον προβλεπόμενο τρόπο αποφάσεων της ΕΕ καθώς ελήφθη σε μία «οντότητα» που δεν έχει άμεση θεσμική σύνδεση και γεωγραφική ταύτιση με την ΕΕ, δηλαδή το ΝΑΤΟ, δημιουργεί ένα μείζον θεσμικό, πέρα από οικονομικό προηγούμενο. Δημιουργεί ένα ζήτημα λειτουργίας της ΕΕ, καθώς νομιμοποιεί την λήψη ζωτικών αποφάσεων για το μέλλον της ΕΕ εκτός των νομικών και θεσμικών ορίων της ΕΕ.
Συγκροτεί δηλαδή ένα μηχανισμό παράκαμψης και αποσταθεροποίησης της διαδικασίας ενοποίησης και σύγκλισης της ΕΕ, αλλά και των εθνικών κοινοβουλίων τα οποία αποφασίζουν τα όρια και την κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής.
Πολύ δε περισσότερο που η απόφαση αυτή έχει συμπεριλάβει την νομιμοποίηση της δυνατότητας εξαίρεσης από την εφαρμογή της, ήδη στο επίπεδο του ΝΑΤΟ, πριν καν δηλαδή ενεργοποιηθεί στο εσωτερικό της ΕΕ. Η εξαίρεση όπως είναι γνωστό αφορά στην Ισπανία.
Με απλά λόγια η απόφαση αυτή θέτει πλέον θέμα για το αν η δημοσιονομική – πέραν της εξωτερικής – πολιτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποφασίζεται από την ίδια και τα κοινοβούλια των χωρών που την συνθέτουν, ή από το… ΝΑΤΟ εκτός των πλαισίων που ορίζουν την ΕΕ.
Συμπέρασμα τρίτο.
Ναι η απόφαση αυτή, έχει αφήσει περιθώρια, αμφισβήτησης του πως και με ποιους τρόπους θα εφαρμοσθεί, καθώς μαζί με τον καθορισμό του ορίου αύξησης των δαπανών στο 5% του ΑΕΠ κατόπιν απαίτησης των ΗΠΑ, έχει ορίσει παράλληλα σαν το πρώτο χρονικό ορίζοντα για να γίνει έλεγχος της εφαρμογής της το 2029, δηλαδή μετά από 4 χρόνια…
Το χρονικό αυτό περιθώριο όχι τυχαία συμπεριλαμβάνει και ξεπερνά τον πολιτικό κύκλο χρονικής διάρκειας ζωής των κυβερνήσεων και των ηγετών που ήταν οι πρωταγωνιστές για την προώθησή της.
Με άλλα λόγια σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις που θα δοκιμάσουν να εφαρμόσουν στο μεταξύ την απόφαση αυτή μέχρι το 2029, δηλαδή να αυξήσουν τις εξοπλιστικές δαπάνες με τους ρυθμούς αυτούς εις βάρος των ήδη αποφασισμένων προϋπολογισμών τους και τους χρέους τους, θα πρέπει να περάσουν από την δοκιμασία των εκλογών. Και αυτό θα γίνει σε αντιπαράθεση με εκείνους τους πολιτικούς φορείς που θα αντιταχθούν στην εφαρμογή τους, με προφανείς συνέπειες στον ευρωπαϊκό πολιτικό χάρτη.
Συμπέρασμα τέταρτο.
Όχι, όπως φάνηκε από τις δηλώσεις Τραμπ, αλλά και των Αμερικανών αξιωματούχων που εμπλέκονται στις σχετικές διαπραγματεύσεις, η αποδοχή του όρου για αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών από τις χώρες μέλη της ΕΕ, δεν αλλάζει κάτι στις διαπραγματεύσεις για την αύξηση των αμερικανικών δασμών για την ΕΕ. Αυτό άλλωστε είναι το ερωτηματικό που είναι αμφίβολο αν θα απαντηθεί την μεθεπόμενη εβδομάδα στις 9 Ιούλη, που λήγει η προθεσμία αναβολής της εφαρμογής των υψηλών δασμών που είχαν αρχικά ανακοινωθεί από τις ΗΠΑ.
Συμπέρασμα πέμπτο.
Όχι, σε περίπτωση που υπάρξει θέληση για άμεση εφαρμογή της απόφασης για το 5% από της χώρες μέλη της ΕΕ δεν θα οδηγήσει σε ισχυρότερους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ. Και αυτό γιατί η «ωριμότητα» της αγοράς εξοπλιστικών συστημάτων, οδηγεί άμεσα σε δαπάνες προς το εξωτερικό και δει τις ΗΠΑ, καθώς η ευρωπαϊκή βιομηχανία οπλικών συστημάτων θα χρειασθεί τουλάχιστον μία πενταετία – εκτίμηση ΝΑΤΟ – για να ανταποκριθεί στον στόχο αύξησης της παραγωγής της.
Για τις μικρές χώρες μάλιστα που πρέπει – όπως η Ελλάδα – να χτίσουν εξ αρχής την υποδομή αυτή, απλά θα αυξήσει άμεσα το ήδη σταθερά προβληματικό έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών.
Συμπέρασμα έκτο.
Όχι η εφαρμογή αυτής της απόφασης δεν μπορεί να αλλάξει – δηλαδή να βελτιώσει – το στρατιωτικό ισοζύγιο ισχύος της Ελλάδας με την Τουρκία. Η διαφορά μεγέθους ΑΕΠ μεταξύ των δύο χωρών και κατά συνέπεια το απόλυτο μέγεθος του 5% του ΑΕΠ σαν δαπάνη για εξοπλισμούς, θα εκτινάξει σε αστρονομικά επίπεδα την διαφορά μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Σε απλά μαθηματικά η εφαρμογή αυτής της απόφασης θα οδηγήσει άμεσα σε τριπλάσιες ή και τετραπλάσιες ετήσιες εξοπλιστικές δαπάνες (σε απόλυτους αριθμούς) την Τουρκία από τις αντίστοιχες της Ελλάδας, εξαφανίζοντας κάθε νόημα συγκρισιμότητας μεταξύ των δύο εξοπλιστικών προγραμμάτων.
Αυτά είναι όσα μπορούμε να πούμε προς το παρόν με βεβαιότητα, για την απόφαση που πάρθηκε στις Βρυξέλες στην έδρα του ΝΑΤΟ την Τετάρτη (25.6.2025) και πανηγυρίστηκε (παραδόξως) την Πέμπτη πάλι στις Βρυξέλες στην έδρα του Συμβούλιο της ΕΕ.
