Ο Άρης Λάσκος, γενικός γραμματέας του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών, μιλάει στο newsit.gr για το άνοιγμα του ασκού του Αιόλου στο ελληνικό θέατρο, για όσα θα δουν το φως της δημοσιότητας, για τον μεγάλο πόνο των θυμάτων αλλά και για τους λόγους που ο χώρος σιωπούσε όλα αυτά τα χρόνια.
Η Σοφία Μπεκατώρου με τη σπουδαία της, γενναία αποκάλυψη ήταν το πρόσωπο που έβαλε τη φωτιά του ελληνικού #meetoo όμως για τη μεγάλη της εξάπλωση και για αυτό το ευρύ μέτωπο, που γεννά συνεχώς νέες εστίες και αποκαλύψεις, υπεύθυνο είναι το ΣΕΗ, το πρώην αποδυναμωμένο σωματείο των ηθοποιών που μέσα σε ελάχιστο χρόνο αναγεννήθηκε από τις στάχτες του και λειτουργεί σαν ασπίδα προστασίας για τα θύματα που προχωρούν αδιάκοπα σε καταγγελίες.
«Καμία υπόθεση που έχει δει το φως της δημοσιότητας, δεν έχει κλείσει. Έχουν πάρει όλες, είτε την πειθαρχική, είτε τη νομική οδό» μας λέει ευθύς εξ’ αρχής ο Άρης Λάσκος, γενικός γραμματέας του ΣΕΗ, o οποίος τονίζει ότι δημοσιεύματα που κάνουν λόγο για υποθέσεις που έπαιξαν δυνατά στη αρχή και τώρα δεν ακούγονται, άρα κατέπεσαν/αποσύρθηκαν, είναι ψευδή.
«Οι διαδικασίες απλώς παίρνουν χρόνο, όπως είχαμε πει από την αρχή» συνεχίζει να μας εξηγεί ο Άρης και προσθέτει: «το Πειθαρχικό οφείλει να καλεί μάρτυρες και των δύο πλευρών, εννοείται και τους μάρτυρες που θα καλέσουν και οι καταγγελόμενοι – συνεργάτες ή όποιον άλλον προτείνουν οι ίδιοι, ακόμα και τους συντρόφους τους. Έρχονται και αυτοί να καταθέσουν. Ακούω και εγώ καταγγελίες συναδέλφων και έχω δυσκολευτεί πολλές φορές. Έχω δυσκολευτεί με τη θρασύτητα που περιγράφουν τα θύματα. Το:”κλειδώνω την πόρτα και σε απειλώ ότι αν δεν σε δω γυμνή δεν θα βρεις δουλειά”, με λυγίζει.
Αυτοί που καταγγέλλουν είναι γενναίοι και την ίδια στιγμή καταβεβλημένοι. Είναι άντρες και γυναίκες, όλων των ηλικιών, αλλά κατά βάση νέοι. Το κοινό τους είναι ότι όλοι όσοι μιλάνε λυτρώνονται. Και καταλαβαίνουν ότι πια ο συλλογικός τρόπος είναι ο μόνος τρόπος επίλυσης του προβλήματος.
Υπάρχουν και άλλες καταγγελίες που θα δουν το φως της δημοσιότητας και αυτές είναι αρκετές. Κάποιες συγκεντρώνουν πολλούς καταγγελόμενους. Συνεχίζουμε να παίρνουμε νέες. Μάλιστα, τώρα έχει αρχίσει να υπάρχει και κινητοποίηση από το σωματείο της Κύπρου όπου ηθοποιοί καταγγέλλουν Ελλαδίτες σκηνοθέτες. Ο δίαυλος μας με τις εισαγγελικές αρχές είναι αυτή τη στιγμή πλήρως ανοιχτός και διευκολύνει στην ταχύτητα δρομολόγησης των υποθέσεων. Θα πάρει χρόνο όλο αυτό».
To άνοιγμα του ασκού και τα τηλεφωνήματα των καλοθελητών
«Λίγο πριν κάνει μπαμ το θέμα του τέως καλλιτεχνικού διευθυντή, υπήρχε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα και φήμες που φούντωναν. Κανείς μας όμως ποτέ δεν είχε ακούσει για βιασμούς. Μουδιάσαμε όλοι. Όταν άρχισε πια η λαίλαπα, αρχικά, υπήρξαν και τηλέφωνα καλοθελητών στο ΣΕΗ. Για να ενημερωθούν όπως μας έλεγαν, ενώ στη ουσία ήθελαν να μάθουν τι άλλο θα ακολουθήσει. Από τον τρόπο όμως που αρχίσαμε να χειριζόμαστε τις υποθέσεις, αλλά και από την τεράστια υποστήριξη που είχαμε πολύ γρήγορα από όλο τον κόσμο, κατάλαβαν ότι δεν μπορεί να γίνει παρέμβαση». Όπως εξηγεί, οι καταγγελίες πηγαίνουν σε βάθος 20ετίας τουλάχιστον, αφού ξεκινούν από τα μέσα των ‘90’s και φτάνουν μέχρι το 2018.
«Η πλειονότητα είναι σοβαρές καταγγελίες αλλά κάποιες έχουν το ζήτημα της παραγραφής και θα καταλήξουν στο πειθαρχικό του ΣΕΗ. Από εκεί και έπειτα και ανάλογα με τη βαρύτητα του περιστατικού, υπάρχει η σύσταση, η επίπληξη, η διαγραφή».
Ο ίδιος μιλάει για τις δύσκολες στιγμές της αφήγησης των περιστατικών όχι μόνο για αυτούς που τις εξιστορούν αλλά και για τους συνάδελφους που τις ακούνε στο ΣΕΗ.
«Nιώθω πολύ πόνο με όσα ακούω να μας λένε. Και ταυτόχρονα αντιλαμβάνομαι πόσος πολύς κόσμος έχει πονέσει όλα αυτά τα χρόνια. Άνθρωπος εδώ στο σωματείο άκουσε αρχικά μια καταγγελία από το τηλέφωνο και άρχισε να κλαίει με αυτά που άκουγε να περιγράφονται.
Την ίδια στιγμή, είναι και αυτά τα ενδυναμωτικά και ελπιδοφόρα μηνύματα που μας στέλνει ο απλός κόσμος- «επιτέλους!», «λίγο φως», «συνεχίστε παιδιά» ή αυτό το συγκινητικό που μας είπε μια κυρία: «Και η Μάγδα Φύσσα μόνη της το ξεκίνησε».
Όσο για το πειθαρχικό του ΣΕΗ, δημιουργήθηκε πέρυσι το καλοκαίρι αλλά με το σκεπτικό να μην γίνει ένα όπλο ‘αδελφοκτόνο’ στα χέρια μας, αποφασίσαμε ότι θα πατήσουμε το on, μόνο αν υπάρχει σοβαρό ζήτημα. Μόλις άρχισαν οι πρώτες καταγγελίες, ενεργοποιήθηκε μέσα σε μια εβδομάδα.
Επισημαίνω πως και οι καταγγελόμενοι εκπροσωπούνται από τους δικηγόρους τους. Και σύμφωνα με το καταστατικό μπορούν να βλέπουν τους φακέλους για τους εντολείς τους.
Η κατάσταση πάντως μέσα στα γραφεία μας είναι απερίγραπτη. Είμαστε σε μια ασταμάτητη, έντονη υποδοχή κόσμου. Κόσμος που καταγγέλλει, οι δικηγόροι τους, οι δικηγόροι της άλλης πλευράς, μάρτυρες υποστήριξης…»
Το συγκεκριμένο προφίλ των καταγγελλόμενων
«Αν υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό των υποθέσεων που παίρνουμε είναι ότι πρόκειται για αυτό που λέμε ‘high profile cases’» μας εξηγεί ο Άρης και συνεχίζει να δίνει το προφίλ των καταγγελλόμενων: «Είχαν ευρεία κοινωνική αποδοχή, ήταν πρωταγωνιστές, άνθρωποι σε διευθυντικά πόστα, με λαμπρές καριέρες, με μεγάλη διαδρομή στο χώρο, άνθρωποι που χαίρουν πολιτικής εκτίμησης. Αντιμετωπίζονταν επί μακρόν ως οι καλύτεροι της γενιάς τους και αναρριχώνταν σε θέσεις. Κι αυτό είναι το πρόβλημα. Το ότι βρίσκονταν στο απυρόβλητο. Το μέγεθος των καταγγελόμενων πράξεων είναι ευθέως ανάλογο με το μέγεθος της εξουσίας..
Δεν πρέπει πάντως να μας ενδιαφέρουν μόνο τα περιστατικά που έχουν προσβάλλει την γενετήσια αξιοπρέπεια. Και το να βρίζεις κάποιον την ώρα που είναι πάνω στη σκηνή ή να του στερείς το ποτήρι με το νερό ενώ είναι άρρωστος, για χάριν της καλής συνέχειας της πρόβας ή της παράστασης είναι επίσης κακοποιητικό.
Συνάδελφος μου γυναίκα, μου είχε εκμυστηρευτεί ότι σκηνοθέτιδα σε μια έντονη στιγμή τσακωμού, πέταξε στον αέρα πράγματα και μεσολάβησε ο θίασος για να προστατέψει σωματικά τη συνάδελφο. Αυτή η κακοποιητική συμπεριφορά ξεκινά από τις δραματικές σχολές. Υπήρξε σκηνοθέτης που πέταξε τασάκι σε σπουδαστή και δεν άνοιξε ρουθούνι. Ήταν αυτή η λογική της σκληραγώγησης που επικρατούσε για χρόνια στο ελληνικό θέατρο».
H πολύχρονη επισφάλεια των ηθοποιών και ο πόλεμος που δέχεται το ΣΕΗ
«Nιώθω τυχερός που δεν βίωσα τέτοιες κακοποιητικές συμπεριφορές, όμως στα 10 χρόνια που είμαι στο θέατρο, βίωσα άλλου είδους κακοποίηση- την εργασιακή» μας λέει ο Άρης και για τη δική του εμπειρία στην «αρένα» του ελληνικού θεάτρου. «Έχω συνεργαστεί με κορυφαίο θεατροπαραγωγό σε ακριβές παραγωγές που τον κυνηγούσαμε επί μήνες για να πάρουμε τα λεφτά μας.
Τώρα, στο βάθος των καταγγελιών βλέπω λίγο φως. Μετά από ένα χρόνο που είμαστε κλειστοί, η κοινωνία κατάλαβε πως εργαζόμασταν οι ηθοποιοί όλον αυτό τον καιρό. Ότι ήμασταν έρμαια της τύχης. Η πρωτοβουλία που ξεκίνησε από τον περασμένο Μάιο με τίτλο ‘Support Art Workers’ έβαλε τον καλλιτέχνη ως εργαζόμενο στο λεξιλόγιο μας, στο δημόσιο λόγο».
«Οι συγγνώμες πρέπει να είναι έμπρακτες»
O γενικός γραμματέας του ΣΕΗ είναι αισιόδοξος για όσα θα ακολουθήσουν. Όπως λέει ο ίδιος: « Θα είναι κώδικας δεοντολογίας αυτό που θα κερδίσουμε; Θα ναι συλλογικές συμβάσεις; Θα ναι ενθάρρυνση της χειραφέτησης των ηθοποιών, όταν βλέπουν κάτι, να μην κολώνουν να μιλήσουν; Θα είναι μια έμπρακτη συγγνώμη; Και ρωτάμε: Μετά από όλα αυτά, θα ακούσουμε τελικά μια έμπρακτη συγγνώμη;
Αυτή του κου Λιβαθινού μου φάνηκε πολύ τυπική και με προβλημάτισε και το: ‘δεν επιθυμώ να μπω σε διάλογο’. Είναι μια γραπτή συγγνώμη. Από την άλλη, δεν έχουμε ακούσει και πολλές και είναι μια λέξη που τη χρειαζόμαστε, όμως πρέπει να συνοδεύεται και από μια πράξη.
Κι όλα αυτά, όταν την ίδια ώρα από συγκεκριμένους ανθρώπους έχει ξεκινήσει αυτή η επίθεση για ‘επαγγελματίες ομοφυλόφιλους’, ‘μάγειρους’ , ενώ και στο υπόμνημα απολογίας τους τέως διευθυντή, δεν γράφουν από την απαξίωση που νιώθουν για εμάς καν σωστά το όνομά μας- δε λένε Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών αλλά Ένωση.
Ο λόγος του τέως καλλιτεχνικού διευθυντή για το ΣΕΗ είναι βαθιά αντισωματειακός. Μας κατηγόρησαν ότι δήθεν νομικοί σύμβουλοι του ΣΕΗ κατασκευάζουν τις καταγγελίες. Την ώρα που εμείς έχουμε μια νομική σύμβουλο και όλοι είμαστε στα όρια της αντοχής μας από τον όγκο της δουλειάς. Προς ώρας, η παραπάνω συμπεριφορά τρομοκράτησε κόσμο που ήθελε να προχωρήσει σε καταγγελία αλλά τελικά η προσπάθεια τους δεν ευοδώθηκε».
Η αυτοκριτική του χώρου
«Και γιατί δεν μιλούσαμε φωναχτά για όλα αυτά, τα προηγούμενα χρόνια; » ξεκινάει να κάνει την αυτοκριτική του, αλλά και αυτή για λογαριασμό των συναδέλφων του, ο Άρης Λάσκος. «Για πολλούς λόγους» απαντά και συνεχίζει: «Είναι ένα προνόμιο μέσα στην κακή μας τύχη της εποχιακής δουλειάς ότι μπορούσαμε να μετακινηθούμε. Πολλοί έσφιγγαν τα δόντια και έφευγαν στο τέλος μιας παραγωγής χωρίς να ξανακοιτάξουν ποτέ πίσω, όμως ναι, όντως αυτό μπορεί να κράτησε κρυμμένα τα γεγονότα. Παρόλα αυτά, το πρόβλημα της κλειστής πόρτας, όπως άλλωστε το περιγράφουν και οι εισαγγελείς, είναι αντικειμενικό πρόβλημα.
Την ίδια στιγμή και για πολλά χρόνια, το σωματείο ήταν αποδυναμωμένο. Και πως να μην είναι όταν το 2012 καταργήθηκαν τελείως οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας; Τι να κάνει και ένα σωματείο μπροστά σε αυτή τη λαίλαπα; Μοιραία ο κόσμος, με δική του συνευθύνη εγκατέλειψε τα σωματεία. Η πανδημία όμως μας έκανε να ξαναβρεθούμε όλοι μαζί και να συσπειρωθούμε.
Υπάρχει λοιπόν μια γενιά- η δική μου και όλες οι επόμενες, που με βίαιο τρόπο συνειδητοποίησαν ότι τα πράγματα δεν θα πηγαίνουν πάντα καλύτερα. Αυτό όμως την ίδια στιγμή μας έκανε να πατάμε γερά στα πόδια μας και να νιώθουμε πως δεν θέλουμε πια να έχουμε εξαρτήσεις. Μας έκανε έτοιμους να πούμε ‘θα αλλάξω και καριέρα, δεν με ορίζει η δουλειά μου’. Βλέπουμε ότι για τον πολιτισμό, εδώ και καιρό, οι κυβερνώντες δεν κάνουν τίποτα. Αν είσαι καλλιτέχνης περνάς άπραγος όλο αυτό τον καιρό κλεισμένος στο σπίτι. Συνειδητοποιείς την ίδια στιγμή ότι και πριν δούλευες 15 ώρες την ημέρα για ένα μισθό, αν τον έπαιρνες κι αυτόν. Και σκέφτεσαι: ‘που θα επιστρέψω; εκεί όπου μου μίλαγαν χάλια; εκεί που δεν είχα σύμβαση;’ Και κάπως έτσι λύθηκαν τα στόματα».
Το κλικ που έχει συμβεί στην κοινωνία
«Αυτό που ζούμε είναι σαν τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Η μάχη του κακού με το καλό, του παλιού με το νέο ή μάλλον με το τώρα». Έτσι παραλληλίζει ο Άρης την πρωτοφανή κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή γύρω από το μεγάλο θέμα της κακοποίησης που συνταράσσει όλη τη χώρα.
«Το σίγουρο είναι ότι στην κοινωνία έχει γίνει ένα κλικ. Αν σκεφτούμε ότι πέρυσι σταμάτησε εκπομπή χάρις στο άκρως προσβλητικό της χιούμορ για φοιτήτρια που κατήγγειλε σεξουαλική παρενόχληση και τώρα οι τηλεοπτικές εκπομπές βγαίνουν μπροστά στο #metoo, αντιλαμβανόμαστε την τεράστια πρόοδο που έχει συμβεί μέσα σε ένα χρόνο.
Η αλλαγή που έρχεται θα έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα. Πρέπει όμως να επεκταθεί και σε άλλους χώρους. Εμείς είμαστε γνωστοί και ‘πουλάμε’. Θα ανοίξει όμως ο ασκός και για τους άλλους χώρους; Αυτό είναι τώρα το κομβικό σημείο στο οποίο βρισκόμαστε».
Ρεπορτάζ: Δήμητρα Τριανταφύλλου