Με το πώς η Ρωσία προσπαθεί σιωπηλά να επηρεάσει αλλά και να κερδίσει την εύνοια του κόσμου εκτός Δύσης μέσω της προπαγάνδας στα ρωσικά ΜΜΕ, καταπιάνεται άρθρο του BBC.
Ο Χαβιέρ Γκαγιάρδο από τη Χιλή ξεκινούσε τις μέρες του με κλασική μουσική στην τηλεόραση. Ένα πρωινό, όμως, αντί για τις γνώριμες μελωδίες, είδε εικόνες πολέμου και το λογότυπο «RT», γράφει το βρετανικό μέσο. Πρόκειται για το ρωσικό κρατικό δίκτυο Russia Today, που στη Χιλή εκπέμπει μέσω ιδιωτικού καναλιού, αποκαλύπτοντας πώς η διεθνής στρατηγική της Ρωσίας διεισδύει σε τηλεοπτικά δίκτυα σε όλο τον κόσμο.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η περίπτωση αυτή, που παρουσιάζει σε άρθρο του το BBC, είναι ενδεικτική της διεθνούς στρατηγικής του ρωσικού RT. Τα τελευταία τρία χρόνια, το RT και το Sputnik έχουν επεκταθεί σε Αφρική, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Νοτιοανατολική Ασία και Λατινική Αμερική. Την ίδια ώρα, στη Δύση βρίσκονται αντιμέτωπα με αυστηρούς περιορισμούς.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, επιβλήθηκαν εκτεταμένοι περιορισμοί στη μετάδοση του RT στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και σε όλη την ΕΕ – καθώς και από μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας – για τη διάδοση παραπληροφόρησης σχετικά με τον πόλεμο. Το 2024 οι αμερικανικές αρχές επέβαλαν κυρώσεις σε στελέχη του RT, ανάμεσά τους και στην αρχισυντάκτρια, Μαργκαρίτα Σιμονιάν.
Η εξέλιξη αυτή συνέβη εν μέσω κατηγοριών ότι το Κρεμλίνο οργάνωσε εκτεταμένη εκστρατεία παρέμβασης στις προεδρικές εκλογές. Το RT αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Παρά τις πιέσεις, η διεθνής παρουσία των ρωσικών μέσων μεγαλώνει. Το RT άνοιξε γραφείο στην Αλγερία (το 2023), εγκαινίασε τηλεοπτική υπηρεσία στα σερβικά και ξεκίνησε εκπαιδευτικά προγράμματα για δημοσιογράφους από Αφρική, Ινδία και Κίνα.
Από την πλευρά του το Sputnik, εγκαινίασε αίθουσα σύνταξης στην Αιθιοπία, ενώ το RT ανακοίνωσε σχέδια για γραφείο στην Ινδία. Όλα αυτά γίνονται σε μια περίοδο, που δυτικά μέσα περιορίζουν την παρουσία τους. Το BBC Arabic, για παράδειγμα, διέκοψε το ραδιόφωνο το 2022 και στη θέση της εμφανίστηκε 24ωρη εκπομπή του Sputnik στον Λίβανο.
Δύο χρόνια πριν, το BBC έκλεισε την αραβική του ραδιοφωνική υπηρεσία υπέρ της ψηφιακής. Έκτοτε λάνσαρε υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης για τη Γάζα και το Σουδάν. Την ίδια χρονιά, το Sputnik ξεκίνησε 24ωρη υπηρεσία στον Λίβανο, καταλαμβάνοντας τον αέρα που άφησε το BBC Arabic. Παράλληλα, η αμερικανική διεθνής υπηρεσία Voice of America με χρηματοδότηση από την κυβέρνηση μείωσε το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού της.
Το ερώτημα που παραμένει, ωστόσο, είναι ποιο είναι το τελικό σχέδιο της Ρωσίας; Και τι σημαίνει αυτή η φαινομενική επέκταση της επιρροής των μέσων σε μια εποχή που η παγκόσμια τάξη αλλάζει;
Αναλυτές επισημαίνουν ότι η Ρωσία προσαρμόζει το περιεχόμενο στα εκάστοτε κοινά. «Η Ρωσία είναι σαν το νερό: όπου υπάρχουν ρωγμές, βρίσκει τρόπο να τρυπώσει» σημειώνει η πολιτική επιστήμονας του Στάνφορντ, Κάθριν Στόνερ.
Ο καθηγητής Ρωσικών Σπουδών Στίβεν Χάτσινγκς από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ εξηγεί ότι οι χώρες εκτός Δύσης αποτελούν γόνιμο έδαφος, λόγω αντιαμερικανικών και αντιδυτικών αισθημάτων, τα οποία το RT αξιοποιεί. Στη Δύση θεωρείται όργανο προπαγάνδας, ενώ αλλού εμφανίζεται ως «νόμιμος διεθνής σταθμός».
Η ρωσική προπαγάνδα, υποστηρίζει, διαδίδεται επίσης με στρατηγική: το περιεχόμενο προσαρμόζεται για να απευθύνεται σε συγκεκριμένα κοινά, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει διαφορετικές ιδεολογικές θέσεις σε διάφορες περιοχές.
Στο δυτικό κόσμο, το RT συχνά θεωρείται «κρατικός ρωσικός φορέας και διακινητής παραπληροφόρησης», λέει. Σε άλλες περιοχές του κόσμου, ωστόσο, θεωρείται συχνά ως νόμιμος ραδιοτηλεοπτικός φορέας με δική του γραμμή. Αυτό καθιστά το κοινό πιο ευάλωτο να το πιστέψει – «όχι μόνο τρελοί συνωμοσιολόγοι που πέφτουν αφελώς θύματα παραπληροφόρησης», όπως το θέτει ο Δρ Ρις Κρίλι, λέκτορας διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Γλασκώβης.
Μελέτες έχουν δείξει ότι το RT επιλέγει θεματολογία, ώστε να ενισχύει συγκεκριμένα αφηγήματα.
Προβάλλει κοινωνικές αναταραχές σε ευρωπαϊκές χώρες, ενώ στη ρωσική επικαιρότητα δίνει έμφαση σε στρατιωτικές ασκήσεις.
Επιπλέον, έχει προωθήσει αβάσιμους ισχυρισμούς, όπως ότι η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ήταν «ειρηνική επανένωση» ή ότι οι σφαγές στην Μπούτσα το 2022 ήταν «στημένες». Παρ’ όλα αυτά, έρευνες έδειξαν ότι θεατές θεωρούσαν μεν το RT μεροληπτικό, αλλά πίστευαν ότι μπορούσαν να ξεχωρίσουν τι είναι αληθινό.
Αφρική και Λατινική Αμερική στο στόχαστρο
Η μεγαλύτερη πρόσφατη επέκταση καταγράφεται στην Αφρική. Το RT προσανατολίζει τον γαλλόφωνο δίαυλό του σε αφρικανικές χώρες, ενώ το Sputnik μεταδίδει σε αγγλικά, γαλλικά και αμαρικά, την επίσημη γλώσσα της Αιθιοπίας. Η Μόσχα αξιοποιεί αντιαποικιακά αισθήματα και τη σοβιετική κληρονομιά υποστήριξης σε απελευθερωτικά κινήματα, ελπίζοντας να κερδίσει πολιτική και οικονομική επιρροή.
Παράλληλα, στη Λατινική Αμερική το RT μεταδίδεται δωρεάν σε δέκα χώρες, ανάμεσά τους η Αργεντινή, το Μεξικό και η Βενεζουέλα, ενώ είναι διαθέσιμο μέσω καλωδιακής σε άλλες τόσες. Αν και απαγορευμένο στο YouTube, βρίσκει τρόπο να ανεβαίνει μέσω ιδιωτικών καναλιών.
Στο Μπουένος Άιρες, ένας 52χρονος ξυλουργός ανεβάζει αποσπάσματα του RT με δικά του σχόλια, λέγοντας ότι «δίνει συνολική εικόνα για τη Λατινική Αμερική και τον κόσμο».
Το RT ισχυρίζεται ότι φτάνει σε πάνω από 900 εκατομμύρια τηλεθεατές σε περισσότερες από 100 χώρες και ότι συγκέντρωσε 23 δισεκατομμύρια διαδικτυακές προβολές το 2024. Ωστόσο, ειδικοί θεωρούν αυτούς τους αριθμούς υπερβολικούς και δύσκολα επαληθεύσιμους.
Το τελικό σχέδιο της Ρωσίας
Ο Δρ Ράσμους Κλέις Νίλσεν, καθηγητής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης εκτιμά ότι το Κρεμλίνο προσπαθεί «να μειώσει την σχετική απομόνωση της Ρωσίας στη διεθνή σκηνή παρουσιάζοντας τη Ρωσία ως θύμα δυτικής επιθετικότητας και υπερασπιστή του Παγκόσμιου Νότου».
Ο κίνδυνος, προειδοποιεί, είναι ότι το RT και άλλες ρωσικές προσπάθειες παραπληροφόρησης εκμεταλλεύονται αδυναμίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ενώ ταυτόχρονα νομιμοποιούν την επιθετικότητα της Ρωσίας στην Ουκρανία, παρουσιάζοντας τη Ρωσία όχι ως αυταρχικό κράτος, αλλά ως μια «καλοήθη» δύναμη στην παγκόσμια πολιτική.
Το RT δήλωσε: «Πράγματι, επεκτεινόμαστε σε όλο τον κόσμο», αλλά δεν σχολίασε περαιτέρω. Το Sputnik δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλιο.
Τελικά, καταλήγει το BBC, ο Χάτσινγκς πιστεύει ότι πρέπει να ανησυχούμε όλοι για τις δραστηριότητες των ρωσικών κρατικών μέσων – ειδικά στο πλαίσιο του μέλλοντος της παγκόσμιας τάξης και της δημοκρατίας. Η Δύση, σημειώνει, «παρακολουθεί αλλού» μειώνοντας τη χρηματοδότηση των μέσων και αφήνοντας «το πεδίο ανοιχτό σε παρόμοιους με το Russia Today».
«Υπάρχει πολύ που παίζεται και πολύ που χάνεται… Και η Ρωσία κερδίζει έδαφος – αλλά η μάχη δεν έχει χαθεί».
