Σαν σήμερα στις 5 Φεβρουαρίου 1994 το μακελειό στην υπαίθρια αγορά του Σαράγεβο θα συγκλονίσει τον πλανήτη. Γροθιά στο στομάχι τα πλάνα στις τηλεοράσεις που έδειχναν ακρωτηριασμένα πτώματα και νεκρούς αμάχους στους δρόμους και στα πεζοδρόμια.
Η επίθεση με όλμο στην αγορά στο Σαράγεβο, μέρα μεσημέρι, ήταν η πιο θανατηφόρα επίθεση μετά από σχεδόν 10 μήνες πολιορκίας της πόλης κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας.
Συνολικά, 68 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 142 τραυματίστηκαν. Η φρικαλεότητα ώθησε τη διεθνή κοινότητα να απειλήσει τους Σέρβους με αεροπορικές επιδρομές του ΝΑΤΟ, εκτός αν απέσυραν τον οπλισμό τους από την περιοχή.
Οι Σέρβοι επέτρεψαν απρόθυμα να τεθούν τα όπλα τους υπό την εποπτεία του ΟΗΕ, αλλά δεν τα παρέδωσαν.
Ένα χρόνο μετά, στις 28 Αυγούστου του 1995, ένας όλμος σκάει στην περιοχή Μαρκάλε του πολιορκημένου Σαράγεβο. Ακόμη 43 άτομα σκοτώθηκαν και 84 τραυματίστηκαν.
Ήταν η δεύτερη σφαγή που έγινε μέσα σε έναν χρόνο.
Το μακελειό στην αγορά του Σαράγεβο
Το ημερολόγιο έγραφε 5 Φεβρουαρίου 1994. Στις 12:10-12:15 το μεσημέρι, ένα βλήμα όλμου 120 χιλιοστών έπεσε στο κέντρο της πολυσύχναστης αγοράς και σκότωσε 68 άτομα ενώ τραυμάτισε 142.
Η αγορά Μαρκάλε βομβαρδίστηκε την ώρα που εκατοντάδες άμαχοι έκαναν αμέριμνοι τα ψώνια τους.
Οι σερβόβοσνιοι αρνήθηκαν την ευθύνη για την σφαγή, κατηγορώντας την βοσνιακή κυβέρνηση ότι σκοτώνει τους κατοίκους του Σαράγεβο για να κερδίσει την συμπάθεια της διεθνούς κοινότητας.
Ο πρώην πολιτικός ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας, Ράντοβαν Κάρατζιτς, υποστήριζε ότι «το πιθανότερο είναι να επρόκειτο για τρομοκρατική ενέργεια δυνάμεων από περιοχή υπό τον έλεγχο του στρατού των Μουσουλμάνων της Βοσνίας».
Πρόσθετε μάλιστα πως «οι οβίδες δεν θα μπορούσαν να είχαν εκτοξευθεί από τις σερβικές θέσεις».
Ειδικότερα, ο Ράντοβαν Κάρατζιτς, ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) του ΟΗΕ για τα Εγκλήματα Πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία αρνήθηκε την κατηγορία πως είναι «εγκληματίας πολέμου» κι επέμεινε πως και οι δύο δολοφονικές επιθέσεις στην αγορά του Σαράγεβο που κόστισαν τη ζωή σε 68 και 37 ανθρώπους αντίστοιχα, ήταν «προβοκάτσια εκ μέρους της βοσνιακής κυβέρνησης».
Φωτογραφία αρχείου ΑΠΕ-ΜΠΕ
«[Ο βομβαρδισμός] ήταν μια ξεδιάντροπη επιχείρηση και κάθε βόμβα που έπεφτε [στην αγορά Μαρκάλε] πλήγωνε κι εμένα προσωπικά», τόνισε ο Κάρατζιτς, επικαλούμενος και την κατάθεση του πρώτου μάρτυρα υπεράσπισης, του πρώην επικεφαλής του επιτελείου της Δύναμης Προστασίας του ΟΗΕ (UNPROFOR) στο Σαράγεβο, Ρώσου συνταγματάρχη, Αντρέι Ντεμουρένκο.
«Έκανα ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν για να αποτρέψω τον πόλεμο και να περιορίσω τον ανθρώπινο πόνο και θα έπρεπε να επαινούμαι για τις προσπάθειές μου στην προώθηση της ειρήνης», τόνισε στη συνέχεια ο 67χρονος για να προσθέσει: «Ουδείς σκέφθηκε ότι γινόταν μια γενοκτονία στη Βοσνία».
Ακόμα χαρακτήρισε τον εαυτό του ως έναν «ήπιο κι ανεκτικό, με μεγάλη ικανότητα κατανόησης των συνανθρώπων του» άνθρωπο.
«Προχώρησα αρκετές φορές σε μονομερή παύση πυρός, σταμάτησα πολλές φορές τον στρατό μας ενώ ήταν κοντά στη νίκη», υποστήριξε ο Κάρατζιτς, κατηγορούμενος για γενοκτονία, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και παραβίαση των κανόνων πολεμικής εμπλοκής στη Βοσνία από το 1992 έως το 1995.
Τι έλεγε το κατηγορητήριο
Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ο Κάρατζιτς επιχείρησε να εκδιώξει για πάντα τους Μουσουλμάνους και τους Κροάτες της Βοσνίας από εδάφη που διεκδικούσαν οι Σέρβοι της Βοσνίας.
Η αγριότητα της επίθεσης κατάφερε να στρέψει τα μάτια της κοινής γνώμης προς το Σαράγεβο και το ΝΑΤΟ απείλησε για πρώτη φορά τις σερβικές δυνάμεις με επίθεση.
Οι Σέρβοι δέχτηκαν να επιτηρούνται από τον ΟΗΕ, όχι όμως και να παραδώσουν τον οπλισμό τους.
Στις 28 Αυγούστου 1995, στην περιοχή Μάρκαλε του πολιορκημένου Σαράγεβο, έκρηξη σκότωσε 37 και τραυμάτισε 90 άτομα, σε μία δεύτερη σφαγή μέσα σε ένα χρόνο!
Παρόλο που ήταν πολύ αμφιλεγόμενο για το ποιος προκάλεσε την έκρηξη, ο ΟΗΕ απέδωσε ευθύνες στον σερβοβοσνιακό στρατό που πολιορκούσε την πόλη.
Έτσι ξεκίνησε ένας σφοδρός βομβαρδισμός, τριών εβδομάδων, των σερβοβοσνιακών θέσεων απο τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, που θα καταστρέψει το σύστημα ενδοεπικοινωνίων του σερβοβοσνιακού στρατού κι ένα μεγάλο μέρος του οπλισμού αλλά και των οχημάτων του.
Οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για τη λήξη του πολέμου της Βοσνίας έγιναν στο Ντέιτον του Οχάιο, στις ΗΠΑ, όπου συμμετείχαν ο Άλια Ιζετμπέγκοβιτς ως πρόεδρος της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης και αντιπρόσωπος της πλευράς των Βόσνιων Μουσουλμάνων, ο Φράνιο Τούτζμαν ως πρόεδρος της Κροατίας και αντιπρόσωπος της κροατικής και κροατοβοσνιακής πλευράς και ο Σλομπόνταν Μιλόσεβιτς, ως πρόεδρος της Σερβίας και εκπρόσωπος των σερβο-βοσνιακών συμφερόντων λόγω απουσίας του Ράντοβαν Κάρατζιτς πού κατηγορούνταν για εγκλήματα πολέμου.
Από την πλευρά των ΗΠΑ, οι Ουόρεν Κρίστοφερ και Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ ήταν παρόντες, από την πλευρά της Ε.Ε. ο Σουηδός Καρλ Μπιλντ και από την πλευρά της Ρωσίας ο υπουργός Εξωτερικών, Ιγκόρ Ιβάνοφ.
Στις διαπραγματεύσεις συμφωνήθηκε ο διαχωρισμός της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης: το 51% ως Κροατο-Μουσουλμανικός τομέας υπό την ονομασία Ομοσπονδία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης που είχε δημιουργηθεί τον Ιανουάριο του 1994, και στον τομέα της Σερβικής Δημοκρατίας το υπόλοιπο 49% της χώρας.
Μετά τον πόλεμο, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία καταδίκασε τέσσερις Σέρβους αξιωματούχους για πολυάριθμες κατηγορίες εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας που διέπραξαν στη διάρκεια της πολιορκίας, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας.
Ο διοικητής του σερβοβοσνιακού στρατού, ταγματάρχης Στάνισλαβ Γκάλιτς, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη από το Δικαστήριο της Χάγης για την τρομοκράτηση του πληθυσμού του Σαράγεβο κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης.
Ο διάδοχός του Ντράγκομιρ Μιλόσεβιτς καταδικάστηκε σε 29 χρόνια κάθειρξη.
Ο πρώην πολιτικός ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας Ράντοβαν Κάρατζιτς καταδικάστηκε επίσης για την τρομοκράτηση του πληθυσμού του Σαράγεβο μέσω χρόνιων βομβαρδισμών και πυρών από ελεύθερους σκοπευτές κατά τη διάρκεια της πολιορκίας.
Ο Κάρατζιτς φυλακίστηκε ισόβια για αυτά και άλλα εγκλήματα.
Ο πρώην στρατιωτικός αρχηγός των Σέρβων της Βοσνίας Ράτκο Μλάντιτς καταδικάστηκε για την ίδια κατηγορία.
Ο πόλεμος της Βοσνίας ήταν ένας από τους σκληρότερους που διεξήχθησαν, με φρικιαστικά εγκλήματα, μαζικές εκκαθαρίσεις και δολοφονίες αμάχων.
Το μακελειό και γενικότερα ο εμφύλιος στη Γιουγκοσλαβία ενέπνευσε τους Magic De Spell.
Το ελληνικό ροκ συγκρότημα, το οποίο ιδρύθηκε το 1980, εγκαινίασε την ελληνόφωνη διαδρομή του με το άλμπουμ «Διακοπές Στο Sarajevo», το οποίο κυκλοφόρησε το 1993.