Οι δανειστές αφού είδαν και απόειδαν από την άρνηση των ελληνικών κυβερνήσεων να προβούν σε όλες εκείνες τις ενέργειες που θα άνοιγαν την αγορά και θα προωθούσαν συνθήκες πραγματικού και υγιούς ανταγωνισμού, πήραν την κατάσταση στα χέρια τους, αλλά οι τρόποι που επέλεξαν να συμβεί αυτό δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Η Ελλάδα αποφάσισε να ανοίξει την αγορά από τις αρχές του 20ου αιώνα, ωστόσο από τότε μέχρι σήμερα, 18 χρόνια σχεδόν μετά αυτό που πραγματικά έγινε ήταν αναβολές, μπρος πίσω και έλλειψη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για να απελευθερωθεί η αγορά.
Οι Βρυξέλλες που πάντοτε είχαν ψηλά στην ατζέντα το συγκεκριμένο θέμα, δεν έδειξαν ποτέ την πυγμή που απαιτούνταν με αποτέλεσμα οι παθογένειες που χρόνια είχε η χώρα, οι αγορές και οι κρατικές επιχειρήσεις να έχουν σήμερα συσσωρευτεί και η λύση της συγκεκριμένης άσκησης να είναι ένα ιδιαίτερα δύσκολο πράγμα.
Οι παλινωδίες αυτές και τα προσκόμματα αποτέλεσαν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο, των παρατηρήσεων που υπέβαλαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδόν όλοι οι ενεργοί στην ελληνική αγορά συμμετέχοντες στο περίφημο market test για την πώληση του 40% των λιγνιτών της ΔΕΗ. Για αυτό το λόγο άλλωστε οι περισσότεροι ενεργοί στην ελληνική αγορά συμμετέχοντες ζήτησαν ως προϋπόθεση σαφείς όρους αγοράς και ξεκαθάρισμα του τοπίου.
Μπορεί λοιπόν το 2018 να αποτελέσει την εξαίρεση στον κανόνα αυτών των 18 ετών και να οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο της λειτουργίας μιας αγοράς, που εν έτη 2018 συνεχίζει να βλέπει το δεσπόζοντα παίκτη να έχει μερίδιο 85% στη λιανική και 75% στην παραγωγή;
Με βάση τις διαδικασίες που έχουν δρομολογηθεί στην αγορά η απάντηση θα μπορούσε σίγουρα θα μπορούσε να είναι θετική, αν και με βάση τις εκτιμήσεις των παικτών που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά, όπως αυτές αποτυπώθηκαν στο market test, συνεχίζει να υπάρχει έντονος σκεπτικισμός.
Τα κλειδιά της άσκησης
Το κυριότερο γεγονός δεν είναι άλλο από την επιχειρούμενη πώληση των λιγνιτών. Οι τρεις εν λειτουργία μονάδες και η άδεια για μία τέταρτη, θα πρέπει να περάσουν στα χέρια άλλων επενδυτών, μέσω ενός διαγωνισμού που θεωρητικά θα ξεκινήσει στα τέλη του πρώτου εξαμήνου του έτους. Βεβαίως ο δρόμος που θα πρέπει να διανυθεί είναι μακρύς και θα πρέπει να προηγηθεί ένα δύσκολο και περίπλοκο σχέδιο προετοιμασίας από την πλευρά της ΔΕΗ, ενώ ακόμη δεν είναι σαφές ποιοι παίκτες θα δείξουν ενδιαφέρον καταθέτοντας προσφορές. Σε κάθε περίπτωση οι πρώτοι μήνες του έτους περιλαμβάνουν τις διαδικασίες απόσχισης των παγίων, τις Γ.Σ της ΔΕΗ αλλά και τις αποτιμήσεις και τα άλλα διαδικαστικά βήματα που θα οδηγήσουν στους διαγωνισμούς. Εάν το μέτρο σύγκρισης είναι η απόσχιση του ΑΔΜΗΕ εδώ έχουμε να κάνουμε με ακόμη πιο δύσκολη διαδικασία, που εκτός από τις νομικές και οικονομικές πτυχές, έχει και έντονη πολιτική φόρτιση, εξαιτίας των αντιδράσεων.
Το δεύτερο μεγάλο στοίχημα της χρονιάς είναι η διαδικασία μείωσης του μεριδίου της ΔΕΗ στη λιανική. Εδώ το 2017 αποδείχθηκε έτος πισωγυρίσματος, υπό την έννοια ότι η αγορά έμεινε στάσιμη και η αρχική δυναμική των ιδιωτών χάθηκε. Ωστόσο, το γεγονός ότι από φέτος ανοίγει ταυτόχρονα και η αγορά του αερίου, δημιουργεί νέες συνθήκες που θα μπορούσαν να φέρουν ανατροπές. Νέοι παίκτες με δυναμισμό κάνουν την εμφάνισή τους, ενώ και ως προς τα μνημονιακά, φαίνεται ότι θα οδηγηθούμε σε δημοπράτηση μέσω των περίφημων ΝΟΜΕ, μεγαλύτερων ποσοτήτων, που θα κατευθυνθούν προς ιδιώτες προμηθευτές. Ωστόσο εκείνο που κατέστη φανερό το 2017 είναι ότι για να ανοίξει η αγορά θα πρέπει η ΡΑΕ να επιτελέσει έναν αντίστοιχο ρόλο με εκείνον της ΕΕΕΤ στις τηλεπικοινωνίες, τουλάχιστον για το διάστημα εκείνο που η ΔΕΗ συνεχίζει να έχει δεσπόζουσα θέση στην αγορά.
Το τρίτο μεγάλο στοίχημα είναι η αλλαγή του μοντέλου λειτουργίας της αγοράς και η εισαγωγή του περίφημου target model (μοντέλο στόχος της ΕΕ). Εδώ το περίπλοκο σχήμα περιλαμβάνει τη λειτουργία του λεγόμενου ενεργειακού χρηματιστηρίου, το μετασχηματισμό του ΛΑΓΗΕ (λειτουργός αγοράς) αλλά και του ρόλου του ΑΔΜΗΕ (διαχειριστής συστήματος μεταφοράς), την καθιέρωση νέων αγορών αλλά και τη συνολική αλλαγή του τρόπου με τον οποίο συμμετέχουν όλοι οι παίκτες στην αγορά (παραγωγοί, προμηθευτές, καταναλωτές). Αν και θεωρητικά από φέτος το καλοκαίρι θα έχει τεθεί σε εφαρμογή το target model και θα λειτουργεί το ενεργειακό χρηματιστήριο, στην πραγματικότητα θα πρόκειται για μερική λειτουργία του target model, το οποίο με βάση το πλέον αισιόδοξο σενάριο, θα τεθεί σε πλήρη εφαρμογή την άνοιξη του 2019. Για τα θεσμικά πάντως υπάρχει ακόμη σε εκκρεμότητα το κρίσιμο για τους ανεξάρτητους ηλεκτροπαραγωγούς θέμα του μηχανισμού ευελιξίας, το οποίο “σέρνεται” για σχεδόν δύο χρόνια. Θέμα χρόνου εξάλλου είναι και η διενέργεια των νέων διαγωνισμών για την υπηρεσία της διακοψιμότητας, που ως γνωστόν επεκτάθηκε για 2 ακόμη έτη.
Επίσης, σε σχέση με τον ηλεκτρισμό, το 2018 θεωρείται κρίσιμο για το μετασχηματισμό της αγοράς των ΑΠΕ και την επανέναρξη της κατασκευής νέων έργων που θα ενσωματωθούν στην αγορά με νέους πιο ανταγωνιστικούς όρους. Στο πλαίσιο αυτό από φέτος αναμένεται να ξεκινήσουν οι νέοι διαγωνισμοί μέσω των οποίων θα επιχειρηθεί το ξεπάγωμα της αγοράς και η αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος των φωτοβολταϊκών και το αιολικών στη χώρα μας.
Τέλος, για την τρέχουσα χρονιά η κυβέρνηση και το υπουργείο ενέργειας έχουν προαναγγείλει την έναρξη των διαδικασιών για την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου μακροπρόθεσμου ενεργειακού σχεδιασμού, κάτι που είχε επιχειρηθεί ξανά προ δεκαετίας, με το περίφημο Συμβούλιο Εθνικής Ενεργειακής Στρατηγικής.