Η μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας την περίοδο των έντονων πιέσεων στο μέτωπο του πληθωρισμού κατά το 2022-2023 λειτούργησε ως ένας «σιωπηλός» φόρος για τους φορολογουμένους, αυξάνοντας αισθητά τη φορολογική τους επιβάρυνση, σύμφωνα με μελέτη της Μονάδας Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας της Eurobank.
Το φαινόμενο της «ολίσθησης κλιμακίου», δηλαδή η αυτόματη μετακίνηση φορολογουμένων σε υψηλότερα φορολογικά κλιμάκια λόγω αύξησης των ονομαστικών εισοδημάτων από τον πληθωρισμό, χωρίς αντίστοιχη αναπροσαρμογή των ορίων, επιβάρυνε δυσανάλογα μισθωτούς και συνταξιούχους, ενώ ενίσχυσε τα έσοδα του Δημοσίου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η ανάλυση δείχνει ότι το 37% της αύξησης της συνολικής φορολογικής επιβάρυνσης στα εισοδήματα από μισθούς, συντάξεις και επιχειρηματική δραστηριότητα μεταξύ 2021 και 2023 οφείλεται στη μη τιμαριθμοποίηση. Αν η κλίμακα είχε προσαρμοστεί πλήρως στον πληθωρισμό, τα φορολογικά έσοδα από τις συγκεκριμένες κατηγορίες θα ήταν 9,2% χαμηλότερα το 2023. Ακόμη και έτσι, όμως, το πρωτογενές πλεόνασμα θα διατηρούνταν άνω του στόχου του 2% του ΑΕΠ. Σενάρια μερικής προσαρμογής, όπως το πορτογαλικό, θα μείωναν την απώλεια εσόδων στο μισό, προσφέροντας μεγαλύτερη ισορροπία ανάμεσα στην ανακούφιση των φορολογουμένων και τη διατήρηση της δημοσιονομικής σταθερότητας.
Η μελέτη εντοπίζει μεγάλες διαφορές στις επιπτώσεις ανά πηγή εισοδήματος. Για τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους, σχεδόν η μισή αύξηση του φόρου μεταξύ 2021 και 2023 προήλθε από τη μη τιμαριθμοποίηση, ενώ στους ελεύθερους επαγγελματίες το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 16%. Ιδιαίτερα τα μεσαία και ανώτερα μεσαία στρώματα των μισθωτών υπέστησαν τη μεγαλύτερη αναλογικά επιβάρυνση. Για το χαμηλότερο 40% των εισοδημάτων δεν θα υπήρχε κανένα όφελος από την τιμαριθμοποίηση, καθώς ήδη δεν καταβάλλεται φόρος.
Σημαντικό ρόλο στο τελικό φορολογικό βάρος έπαιξε και η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης για μισθωτούς και συνταξιούχους. Η Eurobank υπολογίζει ότι η ελάφρυνση από την κατάργηση αντισταθμίζει πλήρως την επιβάρυνση που προκάλεσε η μη τιμαριθμοποίηση στους μισθούς, αλλά με διαφορετικές αναδιανεμητικές συνέπειες: τα μεσαία στρώματα θα ωφελούνταν περισσότερο αν είχε επιλεγεί η τιμαριθμοποίηση αντί της κατάργησης.
Η σύγκριση με τις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου δείχνει ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο μέσο όρο όσον αφορά τη φορολογική επιβάρυνση του μέσου άγαμου μισθωτού, αλλά σε χειρότερη θέση για ένα έγγαμο ζευγάρι με δύο παιδιά, καθώς οι παροχές και οι εκπτώσεις είναι μικρότερες. Παράλληλα, το όριο εισοδήματος για την εφαρμογή του ανώτατου φορολογικού συντελεστή είναι το χαμηλότερο μεταξύ των χωρών αυτών.
Η Eurobank προτείνει τη θέσπιση μόνιμου, αλλά ευέλικτου πλαισίου τιμαριθμοποίησης της φορολογικής κλίμακας, είτε καθολικά είτε στοχευμένα, ως δομική λύση για την αντιμετώπιση της ολίσθησης κλιμακίου. Εναλλακτικά, εισηγείται παρεμβάσεις όπως η μείωση συντελεστών ή η ενίσχυση εκπτώσεων για συγκεκριμένες κατηγορίες φορολογουμένων. Σε κάθε περίπτωση, θεωρεί τις παρεμβάσεις στην άμεση φορολογία πιο συμβατές με τους στόχους της ελληνικής οικονομίας από αλλαγές στην έμμεση φορολογία, καθώς μπορούν να ενισχύσουν τη μισθωτή εργασία, την αποταμίευση και την προσέλκυση εργατικού δυναμικού υψηλής παραγωγικότητας.
