Καθημερινά πλημμυρίζει το διαδίκτυο από μικρές ενημερωτικές «εκπομπές» στις οποίες συμμετέχουν δυό τρεις δημοσιογράφοι που αποτελούν ένα πάνελ ετερόκλητων απόψεων επί της τρέχουσας επικαιρότητας. Οι οπτικές γωνίες ανάλυσης των γεγονότων διαφέρουν ουσιωδώς από ομιλητή σε ομιλητή, αναλόγως των προσωπικών δοξασιών και ιδεολογιών του καθενός. Αυτή η πολυφωνία είναι απαραίτητη προκειμένου να «φωτιστεί» το κάθε θέμα από όλες τις πλευρές του και να σχηματιστεί η πλήρης εικόνα της ενημέρωσης.
Βεβαίως, η «στεγνή» παρουσίαση των γεγονότων, το καθαρό ρεπορτάζ, είναι – και πρέπει να είναι – ο πρωταρχικός στόχος μιας ενημερωτικής εκπομπής. Αφού παρουσιαστούν τα γεγονότα, ακολουθεί η ανάλυση και ο σχολιασμός τους. Ο κάθε δημοσιογράφος που βρίσκεται στο πάνελ της εκπομπής βρίσκεται εκεί για να εκφράσει τη δική του άποψη, το προσωπικό του σχόλιο. Και είναι πολύ φυσικό οι απόψεις συχνά να διίστανται μεταξύ των παρισταμένων παρουσιαστών.
Μέχρις εδώ όλα καλά.
Όμως, αναμένεται ότι όλες οι αντιθέσεις βασίζονται σε μια αρχή, την αρχή της αντικειμενικότητας. Επίσης, η «τοποθέτηση» του καθενός πρέπει να διέπεται από ένα σημαντικό χαρακτηριστικό: τη λογική. Εάν κάποιο από αυτά τα δύο δεν υπάρχει, τότε η όποια προσωπική άποψη και ο όποιος σχολιασμός καταντά απλώς μία έωλη θέση χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο.
Το έχω ξαναγράψει. Δεν έχει καμμία απολύτως σημασία η επαγγελματική εμπειρία ενός δημοσιογράφου, τα δεκάδες χρόνια που βρίσκεται στο «κουρμπέτι», όταν σε μια συγκεκριμένη στιγμή της σταδιοδρομίας του αποφασίζει να κάνει το μαύρο άσπρο ή αντιστρόφως για καθαρά προσωπικούς του λόγους ή ίδιες σκοπιμότητες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι προφανές ότι η βασική αρχή της αντικειμενικότητας στην ενημέρωση εξαφανίζεται. Περαιτέρω, παραμορφώνεται και η λογική στην προβαλλόμενη επιχειρηματολογία, βάσει της οποίας τεκμηριώνεται η προσωπική άποψη του σχολιαστή.
Έτσι, μια «βαρειά» δημοσιογραφική υπογραφή μοιραία χάνει το κύρος της. Και ως γνωστόν, δημόσιος λόγος χωρίς κύρος απλώς δεν λαμβάνεται υπόψιν. Ο δε «άκυρος» εκφραστής του καταντά γραφικός έως αποδιοπομπαίος, τόσο από τις ενημερωτικές εκπομπές που σέβονται τον εαυτόν τους όσο και από τους ακροατές τους. Δεδομένου ότι σε μία «ζωντανή» εκπομπή δεν υπάρχει προληπτικός φραγμός ούτε και εκ των υστέρων λογοκρισία, η παραποίηση της πραγματικότητας καταγράφεται, αρχειοθετείται και «στολίζει» το βιογραφικό του δημοσιογράφου για πάντα.
Εάν κανείς ανατρέξει στο παρελθόν μιας εκπομπής, με τις σημερινές τεχνολογικές δυνατότητες μπορεί εύκολα να αλιεύσει το «ποιόν» ενός δημοσιογράφου. Επίσης, σε καθημερινή βάση, παρακολουθώντας συστηματικά μια συγκεκριμένη εκπομπή με ένα σταθερό δημοσιογραφικό πάνελ, μπορεί να βγάλει άμεσα τα συμπεράσματά του. Και βεβαίως να ξεχωρίσει την ήρα από το σιτάρι…
Προσωπικά, ούτε επαγγελματίας δημοσιογράφος είμαι ούτε ανάλογη εμπειρία έχω. Όμως, ως αναγνώστης, ακροατής ή τηλεθεατής, παρακολουθώ και ενημερώνομαι συστηματικά και θεωρώ ότι διαθέτω κάποιο κριτήριο και κάποια κρίση ώστε να είμαι σε θέση να διακρίνω – αν μη τι άλλο – το παράλογο. Βεβαίως, ο παραλογισμός είναι διάχυτος σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής και του κοινωνικώς γίγνεσθαι. Όταν όμως το παράλογο εκπέμπεται δημοσίως, μπροστά στα μάτια μας, μπροστά στις οθόνες μας, στις στήλες των εφημερίδων, τότε το πράγμα παίρνει άλλη διάσταση.
Το δημοσιογραφικό λειτούργημα έχει ευθύνες. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν σχολιαστές, οι οποίοι να λειτουργούν ως κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι ούτε ως εκπρόσωποι Τύπου κομματικών οργανισμών. Ο ρόλος του δημοσιογράφου είναι να ενημερώνει το κοινό του για την τρέχουσα επικαιρότητα και να την σχολιάζει χωρίς καμμία παραποίηση των πραγματικών γεγονότων. Και κυρίως χωρίς καμμία προσωπική σκοπιμότητα!
Δυστυχώς, είμαστε όλοι κοινωνοί των δημοσιογραφικών παρεκτροπών που λαμβάνουν χώρα καθημερινά σε πολλά μέσα ενημέρωσης. Βεβαίως, θαυμάσιες αρθρογραφίες και έξοχες ενημερωτικές εκπομπές υπήρχαν και θα υπάρχουν. Ευτυχώς! Μόνο που ανάμεσά τους παρεισφρέουν κάποιες πένες και κάποιες φωνές – συχνά υστερικές – που υποβαθμίζουν την ποιότητα της ενημέρωσης διαστρεβλώνοντας στοιχεία και παραποιώντας γεγονότα.
Ειδικά σε ό,τι αφορά τις ζωντανές ειδησεογραφικές εκπομπές, η επιλογή του δημοσιογραφικού πάνελ χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Αρκεί ένα και μόνο πρόσωπο στο πάνελ για να καταστραφεί μια κατά τα άλλα εξαιρετική και καθόλα άρτια ενημερωτική προσπάθεια, είτε πρόκειται για ένα τηλεοπτικό μέσο εθνικής εμβέλειας είτε για μια εκπομπή που προβάλλεται μέσω διαδικτύου.
Θέλω να κλείσω με μια διευκρίνιση. Προσωπικώς, είμαι υπέρ της πολυφωνικής ενημέρωσης και ως εκ τούτου θέλω να ακούγονται όλες οι απόψεις. Όμως, δεν μπορώ να ανεχθώ δημοσιογραφικές θέσεις και σχόλια που φέρουν την σφραγίδα ενός «εντεταλμένου» αγγελιοφόρου και εκτελούν συγκεκριμένη αποστολή με έξωθεν ή άνωθεν οδηγίες.
Για μένα, ο δημοσιογράφος δεν είναι αγγελιοφόρος.