Η επικοινωνία με τον έφηβο. Γιατί είναι δύσκολη; Συχνά ακούμε παράπονα για τις ιδιαίτερες δυσκολίες στην επικοινωνία, και από τις δύο πλευρές: γονείς και εφήβους. ΓΙΑΤΙ, άραγε υπάρχει αυτή η δυσκολία;
Η εφηβεία, εκτός από «έντονες εσωτερικές συγκρούσεις και καταιγίδες», φέρνει στον έφηβο και διάφορες ιδιόρρυθμες στάσεις και συμπεριφορές – ιδιογνωμίες. Από αυτές, οι δύο κυριότερες που δυσκολεύουν την επικοινωνία των εφήβων με τους μεγάλους, είναι ο «εφηβικός προσωπικός μύθος» και η «ιδεαλιστική θεώρηση της ζωής».
Ειδικότερα, ο εφηβικός προσωπικός μύθος», ως αναπτυξιακό φαινόμενο, εκδηλώνεται με δύο βασικούς τρόπους:
Τη μοναδικότητα των προσωπικών βιωμάτων, όπου ο έφηβος νομίζει ότι τα προσωπικά του βιώματα είναι ανεπανάληπτα και μοναδικά. Πιστεύει πως κανείς άλλος δεν έχει νιώσει τέτοια έντονη αγάπη, τέτοια συγκίνηση, τέτοια απογοήτευση. Πιστεύει πώς κανείς άλλος δεν έχει ζήσει τόσο τραγικές στιγμές, με αποτέλεσμα, συχνά να παραπονιούνται ότι «κανείς δεν μπορεί να τους καταλάβει!».
Την αίσθηση της παντοδυναμίας – της μη τρωτότητας. Ο έφηβος, αφελώς, πιστεύει ότι αν κάτι κακό ή ανεπιθύμητο συμβαίνει σε κάποιον συνομήλικό του, αποκλείεται να συμβεί και στον ίδιο.
Επιπρόσθετα, η «ιδεαλιστική θεώρηση της ζωής» εκδηλώνεται στους εφήβους μέσω της σύγκρισης που κάνουν ανάμεσα στο πώς είναι τα πράγματα τώρα και στο πώς θα μπορούσαν να είναι. Μια σύγκριση που τροφοδοτεί την έντονη κριτική διάθεση και την εναντίωση προς κάθε μορφή αυθεντίας.
Πώς μπορώ να βελτιώσω την επικοινωνία με τον έφηβο;
Ο γονέας θα μπορούσε να ακολουθήσει κάποιες από τις ακόλουθες προτάσεις, οι οποίες με τη σωστή εφαρμογή τους, θα δημιουργήσουν σημαντικά καλύτερες προϋποθέσεις επικοινωνίας με τους εφήβους.
Δείχνουμε συμπαθητική κατανόηση στις ιδιόγνωμες προτιμήσεις και εκκεντρικότητες της «εφηβικής κουλτούρας», η «ιδιαίτερη» εμφάνιση, το «άτυπο» γλωσσικό ιδίωμα, οι μουσικές προτιμήσεις κ.ά.
Θέτουμε όρια και ασκούμε έλεγχο (όρια σαφή και λογικά και έλεγχος προληπτικός και ελευθερόφρον).
Προσέχουμε το ΤΙ και το ΠΩΣ της συμπεριφοράς μας. Πιο σημαντικό δεν είναι το ΤΙ κάνουμε (ή δεν κάνουμε), αλλά το ΠΩΣ το κάνουμε (ή δεν το κάνουμε)-το συναισθηματικό περίβλημα της συμπεριφοράς μας.
Δεν αντιμετωπίζουμε όλα τα προβλήματα σας να είναι εξίσου σοβαρά. Ιεραρχούμε και βάζουμε προτεραιότητες. Μερικά θέματα είναι απλώς ανεπιθύμητα, άλλα μάλλον ανησυχητικά, άλλα σαφώς επικίνδυνα. Ασχολούμαστε με τα σοβαρά και επικίνδυνα, χωρίς να τα «τρομεροποιούμε» όλα.
Δείχνουμε κατανόηση και συγχωρητική αποδοχή, με πηγαία έκδηλη στοργή σε κάθε ευκαιρία.
Δίνουμε προσοχή στα «διάμεσα», σε ότι δηλαδή μεσολαβεί κατά το χρονικό διάστημα ανάμεσα στην αντίδραση του εφήβου και στη δική μας. Δεν αντιδρούμε αμέσως, αλλά βρίσκουμε κάτι να κάνουμε για να κερδίσουμε χρόνο. Σκεφτόμαστε ΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να κάνουμε και βρίσκουμε πολλές εναλλακτικές λύσεις.
Δεν είμαστε απόλυτοι στις απόψεις μας. Χρησιμοποιούμε φράσεις που επιτρέπουν «δεύτερες» λύσεις-σκέψεις, όπως: «Μια πιθανή λύση θα μπορούσε να είναι…», «Ίσως καλό θα ήταν…».
Αποφεύγουμε το γνωστό καταγγελτικό τροπάριο εναντίον των νέων. Ας θυμηθούμε και τα δικά μας εφηβικά χρόνια και τα δικά μας νεανικά «παραστρατήματα».
Καλοδεχόμαστε την εφηβική ανακαινιστική, ριζοσπαστική διάθεση. Η εφηβεία είναι πηγή «αναγέννησης» και τη διάθεση αυτή πρέπει να την ενθαρρύνουμε και να την επαινούμε.
Επιστρατεύουμε το ΧΙΟΥΜΟΡ μας. Αν βλέπουμε ότι οδηγούμαστε σε αδιέξοδο, ας μην συνεχίσουμε γιατί θα ηττηθούμε. Για να απεμπλακούμε επιλέγουμε να βάλουμε λίγο χιούμορ στην επικοινωνία μας με τον έφηβο.
Ας μην ξεχνάμε πως η εφηβεία αποτελεί και αυτή ένα αναπτυξιακό στάδιο. «Μπόρα είναι και θα περάσει», με βασική επιδίωξη να περάσει με τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις κα τις λιγότερες «απώλειες».
Ξένια Ι. Παρασκευοπούλου
Ψυχολόγος, MSc Σχολικής Ψυχολογίας