Πάνε πολύ πίσω στο χρόνο οι φορές που η Αριστερά στην Ελλάδα έχει διασπαστεί. Ποιος ξεχνά το ’68 και τη γέννηση του ΚΚΕ Εσωτερικού. Ο ΣΥΡΙΖΑ, λοιπόν, δεν αποτελεί εξαίρεση. Δεν είναι, επίσης, η πρώτη φορά που «διασπάται». Και τώρα, όπως και το ’15, το κάνει με κρότο.
Μια δεύτερη διάσπαση, το 1986, αυτή του ΚΚΕ Εσωτερικού «γεννά» την ΕΑΡ (Ελληνική Αριστερά) του Λεωνίδα Κύρκου και το ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά, που μετέπειτα μετονομάστηκε σε ΑΚΟΑ και έγινε μια από τις πρώτες συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ. Ο οποίος, ΣΥΡΙΖΑ (Συνασπισμός τότε) από μια διάσπαση γεννήθηκε…
Όταν τον Δεκέμβριο του 1988 στελέχη του ΚΚΕ και της ΕΑΡ κατάφεραν να φέρουν… κοντά τον Χαρίλαο Φλωράκη και τον Λεωνίδα Κύρκο, δημιουργήθηκε ο Συνασπισμός της Αριστεράς, με πρόεδρο τον Φλωράκη και γραμματέα τον Κύρκο. Αλλά το εγχείρημα δεν κράτησε πολύ, συμμετείχε όμως στην οικουμενική κυβέρνηση. Το 1991 ο Φλωράκης αποχωρεί από την ηγεσία του ΚΚΕ και λίγους μήνες μετά, φεύγουν από το κόμμα πολλά στελέχη της Κεντρικής Επιτροπής, ανάμεσά τους Γιάννης Δραγασάκης, Παναγιώτης Λαφαζάνης και Μαρία Δαμανάκη. Και οι τρεις τους έγραψαν ιστορία με τον Συνασπισμό.
Κάπως έτσι ξεκινάει η ιστορία του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, που έγινε Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) και μετά ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία.
Η Μαρία Δαμανάκη αποχωρεί από την ηγεσία το 1993, τη διαδέχεται ο Νίκος Κωνσταντόπουλος κι εκείνον ο Αλέκος Αλαβάνος. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να εδραιωθεί. Μέχρι που ο Αλαβάνος αποφασίζει να δώσει το «δαχτυλίδι» σε έναν νέο άνθρωπο, σε έναν 34χρονο που είχε κάνει αίσθηση όταν διεκδίκησε το δήμο Αθηναίων: τον Αλέξη Τσίπρα.
Η πρώτη διάσπαση
Το 2010, στο συνέδριο του κόμματος, ο Φώτης Κουβέλης (σ.σ. είχε χάσει την ηγεσία από τον Αλέξη Τσίπρα) προτείνει την αποχώρηση του Συνασπισμού από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Φώτης Κουβέλης και άλλα στελέχη της Ανανεωτικής Πτέρυγας αποχωρούν, με τον ΣΥΡΙΖΑ, που είχε καταφέρει να μπει στη Βουλή στις εκλογές του 2009, να μένει με μόλις 9 βουλευτές.
«Ο αριστερισμός που αποπνέει ο ΣΥΡΙΖΑ δημιουργεί πλαίσιο πολιτικής ασφυξίας για τη σύγχρονη, ανανεωτική, δημοκρατική και ριζοσπαστική Αριστερά. Ζητήσαμε την απεμπλοκή του κόμματός μας, του Συνασπισμού από τον ΣΥΡΙΖΑ. Το θεωρήσαμε ζήτημα κορυφαίας σημασίας και σας δηλώσαμε με ειλικρίνεια και ευθύνη ότι για εμάς, για την Ανανεωτική Αριστερά, η απόφαση του συνεδρίου έχει οριακά χαρακτηριστικά. Δεν σας πείσαμε.
Σεβόμαστε τις επιλογές σας και σας καλούμε να σεβαστείτε κι εσείς τις δικές μας. Δεν θα πάρουμε μέρος στην ευθύνη υλοποίησης μιας απόφασης που δεν πιστεύουμε. Δεν θα θέσουμε υποψηφιότητα, δεν θα συμμετέχουμε σε νέα όργανα του κόμματος και προφανώς δεν θα πάρουμε μέρος στη σχετική ψηφοφορία». Αυτά ήταν τα λόγια αποχώρησης, τον Ιούνιο του 2010, του Φώτη Κουβέλη. Μετά, δημιούργησε την Δημοκρατική Αριστερά και τελικά, επέστρεψε στον ΣΥΡΙΖΑ το 2016.
Ήταν η πρώτη διάσπαση. Δεν ήταν η τελευταία.
Διάσπαση, μέρος ΙΙ
Η δεύτερη, ακόμη πιο ηχηρή, ήρθε όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν στην εξουσία και ο Αλέξης Τσίπρας πρωθυπουργός. Ήταν το 2015, μετά τη 17ωρη -και περήφανη κατά δήλωση του πρώην πρωθυπουργού- διαπραγμάτευση, μετά το τρίτο μνημόνιο. Ήταν η διάσπαση που δημιούργησε τη Λαϊκή Ενότητα του Παναγιώτη Λαφαζάνη και (σε δεύτερο χρόνο) την Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου.
Η δεύτερη (επί ημερών Τσίπρα) διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ έγινε με κρότο. Γιατί το κόμμα ήταν κυβέρνηση και εκείνοι που έφυγαν ήταν υπουργοί, βουλευτές και μεταξύ αυτών η τότε πρόεδρος της Βουλής, Ζωή Κωνσταντοπούλου και ο υπουργός Οικονομικών, Γιάνης Βαρουφάκης. Και το έκαναν με πάταγο.
Από τους 149 βουλευτές που είχε εκλέξει ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015, οι 25 ακολούθησαν τον Παναγιώτη Λαφαζάνη στη Λαϊκή Ενότητα, Κωνσταντοπούλου, Βαλαβάνη, Δερμιτζάκης το έκαναν σε δεύτερο χρόνο, η Σακοράφα ανεξαρτητοποιήθηκε, ενώ παραιτήθηκαν και αποχώρησαν από το κόμμα και 53 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής.
«Δεν θα υπερασπιστώ άλλο σήμερα τον πρωθυπουργό γιατί με έπεισε ο ίδιος ότι πρέπει να πάψω το κάνω όταν δημόσια δήλωσε ότι είναι σουρεαλιστικό, δηλαδή ενός είδους φαντασίωση, μια τρέλα, να λέω τον στηρίζω αλλά να μην ψηφίζω όσα ο ίδιος εκβιάστηκε για να υπογράψει. (…)
Με πληγώνει και στενοχωρεί η επιλογή του Αλέξη Τσίπρα να προστεθεί στους πρωθυπουργούς των Μνημονίων, η επιλογή του να αφήσει να πεταχτούν στα σκυλιά οι σύντροφοί του που διαφώνησαν μαζί του, η επιλογή του να μην ανέχεται να τον υπερασπίζεται η πρόεδρος της Βουλής που ο ίδιος εμπιστεύτηκε και να ανέχεται, να τον υπερασπίζονται -δήθεν- οι εκπρόσωποι του πιο παλιού και διεφθαρμένου κατεστημένου». Με αυτά τα λόγια αποχώρησε επί της ουσίας η Ζωή Κωνσταντοπούλου. Ήταν ξημερώματα 14ης Αυγούστου 2015, κατά τη διάρκεια της συζήτησης και ψήφισης του τρίτου μνημονίου. Είχε μιλήσει επίσης για απόπειρα κοινοβουλευτικού πραξικοπήματος και κοινοβουλευτικής εκτροπής.
Δείτε το απόσπασμα από το 15:43 του βίντεο
Από τη διάσπαση, στη διάλυση;
Παρά τις αποχωρήσεις, παρά το μνημόνιο, ο ΣΥΡΙΖΑ, με το άστρο του Τσίπρα να τον οδηγεί, όχι μόνο κέρδισε τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 και συνέχισε να είναι κυβέρνηση αλλά ακόμη κι όταν το 2019 έχασε, το ποσοστό του (31,53%) θεωρήθηκε μεγάλο για τα δεδομένα: είχε φέρει τρίτο μνημόνιο, είχε βάλει αβάσταχτους φόρους στη μεσαία τάξη και είχε κάνει τη Συμφωνία των Πρεσπών που πολλοί δεν του «συγχώρεσαν», μεταξύ τους ο Πάνος Καμμένος και οι ΑΝΕΛ που αποχώρησαν από την κυβέρνηση.
Ο Αλέξης Τσίπρας έμοιαζε άτρωτος και ανίκητος. Μέχρι που ήρθαν οι απανωτές ήττες στις πρώτες και τις δεύτερες εκλογές του 2023. Από το 31,53% ο ΣΥΡΙΖΑ έπεσε στο 20,07% στις 21 Μαΐου και στο 17,83% τις 25 Ιουνίου.
Όταν ο Αλέξης Τσίπρας πήγαινε στο Ζάππειο για να παραιτηθεί, λίγοι περίμεναν τι θα ακολουθούσε. Μέχρι που από το… πουθενά, μπήκε στις ζωές μας ο Στέφανος Κασσελάκης. Ένας νέος της ομογένειας που είχε επιλέξει ο Τσίπρας για το ψηφοδέλτιο Επικρατείας.
Και ενώ κανείς δεν το έβλεπε να έρχεται (στον ΣΥΡΙΖΑ, γιατί εκτός μάλλον φαινόταν) ο Κασσελάκης έβαλε υποψηφιότητα, κέρδισε σχεδόν δια περιπάτου και όσο οι μέρες περνούσαν, τόσο η λέξη «διάλυση» άρχισε να ακούγεται όλο και περισσότερο.
Αυτό που κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί πως θα γινόταν επί Τσίπρα, έγινε καθημερινότητα: κορυφαία στελέχη όχι απλά διαφωνούσαν, αλλά εξαπέλυσαν δριμύτατες επιθέσεις δημόσια στον νέο πρόεδρο του κόμματος. Κι εκείνος αποφάσισε διαγραφές (Βίτσας, Σκουρλέτης, Φίλης, Τζουμάκας), όπως -βέβαια- είχε κάνει και ο προκάτοχός του.
Και φτάσαμε στο πρωτοφανές: ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ να ανεβαίνει να μιλήσει στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος του και άλλοι να τον γιουχάρουν, άλλοι να του φωνάζουν να γυρίσει στην ομογένεια, άλλοι να του φωνάζουν «αίσχος» κι εκείνος να κατεβαίνει εξοργισμένος από το βήμα όταν τελείωσε την ομιλία του.
Το τι θα γίνει, μένει ακόμη να το δούμε. Όμως όλα δείχνουν ότι 32 χρόνια μετά, ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου, που έγινε Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς και μετά ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, δεν οδεύει προς διάσπαση. Μάλλον προς διάλυση δείχνει.