Η γαλάζια πολιτεία των νεκρών στην περιοχή της Κορινθίας ή καλύτερα το ρωμαϊκό νεκροταφείο των Κεγχρεών αποτελεί ένα από τα πιο επιβλητικά και εντυπωσιακά αρχαία μνημεία της Ελλάδας. Δυστυχώς όμως, παραμένει εγκαταλελειμμένο, δείχνοντας ότι εκείνη η περίφημη φράση: «Η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της», μάλλον ισχύει και για κάποια αρχαία μνημεία, που παραμένουν ανεκμετάλλευτα και στο έλεος του περάσματος του χρόνου.
Η γαλάζια πολιτεία των νεκρών, όπως την λένε στην Κορινθία ή το ρωμαϊκό νεκροταφείο Κεγχρεών, όπως είναι η επιστημονική του ονομασία, είναι ένα εντυπωσιακό μνημείο σε λόφο δίπλα στη θάλασσα με μια σειρά από απίστευτες κατακόμβες, τάφους και ρωμαϊκά λουτρά, στα οποία δεσπόζει ένα πανέμορφο ψηφιδωτό
Το ρωμαϊκό νεκροταφείο της Κορινθίας ήρθε στο φως στις ανασκαφικές έρευνες του 1962, που είχε κάνει στην περιοχή των Κεγχρεών από τον καθηγητή αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Σικάγου, Ρόμπερτ Λ. Σκράντον, υπό την επίβλεψη της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών των Αθηνών και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Ο χώρος είχε κηρυχθεί ως αρχαιολογικός. Δεν έγιναν όμως, κι άλλες ανασκαφές εκεί, ενώ είχε μείνει αφύλακτος με αποτέλεσμα να κλαπούν πολλά αντικείμενα από αρχαιοκάπηλους.
Οι τάφοι και τα μυστικά τους
Η περιήγηση στον χώρο και ειδικά στις κατακόμβες είναι μια αληθινή μυσταγωγία και από την άλλη προκαλεί λύπη το γεγονός ότι το μνημείο παραμένει εγκαταλελειμμένο και ανεκμετάλλευτο.
Το κυρίως νεκροταφείο βρισκόταν στη Ράχη Κουτσογκίλα, στα βόρεια του λιμανιού της περιοχής και εκτεινόταν προς βορρά περίπου 1 χιλιόμετρο. Το νεκροταφείο άρχισε να χρησιμοποιείται στα μέσα και προς το τέλος του 1ου αιώνα μ.Χ. και συνέχισε να χρησιμοποιείται μέχρι και τον 6ο αιώνα μ.Χ.
Οι δύο συχνότερα χρησιμοποιούμενοι τύποι ταφών είναι οι κιβωτιόσχημοι, διαμορφωμένοι στο επίπεδο του εδάφους τάφοι που φέρουν καλυπτήριες κεράμους ή πλάκες και οι υπόγειοι θαλαμοειδείς τάφοι, λαξευμένοι στο φυσικό βράχο.
Οι κιβωτιόσχημοι τάφοι χρησιμοποιούνταν καθ’ όλη τη διάρκεια λειτουργίας του χώρου ως νεκροταφείου.
Οι θαλαμοειδείς τάφοι κατασκευάστηκαν αρχικά στα μέσα και προς το τέλος του 1ου αιώνα μ.Χ. μέχρι και τα μέσα προς τα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ.. Εν συνεχεία, χρησιμοποιούνται σποραδικά για ταφές μέχρι και τον 5ο-6ο αιώνα μ.Χ. και αργότερα.
Οι θαλαμοειδείς τάφοι είναι οι εντυπωσιακότερες ταφικές κατασκευές στις Κεγχρεές. Καλύπτονταν συνήθως από κτίσματα που έφεραν επιτάφια επιγράμματα τα οποία κατονόμαζαν τον κάτοχο του τάφου και αφιέρωναν την κατασκευή σε αυτόν και την οικογένειά του, τους απογόνους και μερικές φορές στους απελεύθερους δούλους τους.
Γινόταν και καύση νεκρών
Οι ταφικοί θάλαμοι ήταν προσβάσιμοι από καθοδικές κλίμακες και στους τοίχους είχαν θέσεις για ταφές. Οι θέσεις αυτές ήταν άλλοτε επιμήκεις για ενταφιασμούς , ή είχαν τη μορφή μικρής κόγχης για την τοποθέτηση τεφροδόχων αγγείων σε περιπτώσεις καύσεων των νεκρών.
Οι τοίχοι των τάφων ήταν καλυμμένοι με κονίαμα που ήταν άχρωμο ή ζωγραφισμένο με αρχιτεκτονήματα, ανθοφόρα φυτά, γιρλάντες, ζώα (ερωδιούς, κύκνους, δελφίνια), και μυθικά πλάσματα.
Οι νεκροί ήταν κτερισμένοι με πλήθος προσφορών: νομίσματα στο στόμα ή πάνω από το στήθος, χρυσά δαχτυλίδια και ενώτια, οστέινες περόνες, ασημένιες σπάτουλες, πήλινα ειδώλια, μαρμάρινα αγαλματίδια, μολύβδινους ενεπίγραφους καταδέσμους με κατάρες ή ευχές, λύχνους, μυροδοχεία καθώς και αμφορείς και οικιακά σκεύη, κύπελλα, φιάλες, λοπάδες, πινάκια.
Μερικά από τα αντικείμενα χρησίμευαν αποκλειστικά για τον καλλωπισμό του νεκρού σώματος, ενώ άλλα είχαν αφεθεί ως δώρα, ενθύμια ή αναθήματα.
Η μελέτη των οστών από καύσεις απέδειξε ότι τα νεκρά σώματα τοποθετούνταν πάνω σε πυρά και καίγονταν ολοκληρωτικά για αρκετή ώρα σε μεγάλη θερμοκρασία (τουλάχιστον 700 βαθμούς Κελσίου).