Σοκ ενδέχεται να προκαλέσει το σχέδιο του νέου κοινοτικού προϋπολογισμού της ΕΕ, το οποίο είναι προγραμματισμένο να παρουσιαστεί σήμερα (16.7.2025).
Ενδεικτικό είναι το σχόλιο της Handelsblatt, σύμφωνα με την οποία τα στοιχεία του εν λόγω σχεδίου προϋπολογισμού κρατήθηκαν αυστηρά εμπιστευτικά μέχρι το τέλος, καθώς το περιεχόμενο είναι εκρηκτικό και είναι πιθανό να προκαλέσει μια έντονη διαμάχη μεταξύ της Επιτροπής, των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σ.σ. Κομισιόν), Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν (CDU), ανακοίνωσε μια εκτεταμένη μεταρρύθμιση του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ). Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, φαίνεται να έχουν κλειδώσει 3 μεγάλες αλλαγές, ενώ άλλες 2 παραμένουν εκκρεμείς.
Οι «κλειδωμένες» αλλαγές είναι η εισαγωγή οροσήμων ανά χώρα στην εκταμίευση των επιχορηγήσεων, οι περικοπές στις δαπάνες για τη γεωργία και τις περιφέρειες και η συγχώνευση μιας σειράς επιμέρους ταμείων σε ένα ενιαίο ταμείο ανταγωνιστικότητας.
Οι μη «κλειδωμένες» αλλαγές είναι το αν και πόσο θα αυξηθεί ο συνολικός κοινοτικός προϋπολογισμός, αλλά και το αν θα εκδοθούν νέα ευρωομόλογα…
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Οι προηγούμενες δημοσιονομικές πρακτικές είχαν σχεδιαστεί για έναν κόσμο «που δεν υπάρχει πια», δήλωσε σε πρόσφατη ομιλία της, η φον ντερ Λάιεν.
Στον τρέχοντα προϋπολογισμό, μόνο περίπου το 4% του συνολικού προϋπολογισμού ήταν διαθέσιμο για ευελιξία για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων γεγονότων, όπως η πανδημία του Covid19 ή ο πόλεμος στην Ουκρανία, αναφέρει η Handelsblatt.
Σχεδόν όλα τα κονδύλια δαπανών ήταν σταθερά για επτά χρόνια από την αρχή. Επομένως, η φον ντερ Λάιεν προτρέπει να καθοριστούν όσο το δυνατόν λιγότερα εκ των προτέρων αυτή τη φορά και αντ’ αυτού να διασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή ευελιξία. Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει κυρίως περικοπή των δύο μεγαλύτερων κονδυλίων του προϋπολογισμού: της γεωργίας και της περιφερειακής ανάπτυξης.
Αυτά αντιπροσωπεύουν το 1/3 του προϋπολογισμού. Ωστόσο, η αμφισβήτηση της παραδοσιακής κατανομής των κονδυλίων της ΕΕ συναντά τακτικά σημαντική αντίσταση.
Τα κράτη μέλη, οι περιφέρειες και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο άσκησαν τόσο μεγάλη πίεση ακόμη και πριν από τη δημοσίευση του σχεδίου, που ο Επίτροπος Προϋπολογισμού Piotr Serafin φέρεται να έχει ήδη αποδυναμώσει σημαντικά τα σχέδιά του.
1. Με βάση εθνικά ορόσημα η εκταμίευση των κοινοτικών κονδυλίων
Η Κομισιόν σχεδιάζει να διασπάσει τις προηγουμένως καθορισμένες κατηγορίες δαπανών και να κατανείμει το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων αποκεντρωμένα και όχι κεντρικά μέσω 27 «εθνικών και περιφερειακών συνεργασιών». Όπως και με το Ταμείο Ανάκαμψης από τον Κορονοϊό, οι μεμονωμένες κυβερνήσεις θα πρέπει να υποβάλουν τα δικά τους εθνικά σχέδια στις Βρυξέλλες, τα οποία θα περιέχουν συγκεκριμένα έργα και μεταρρυθμίσεις. Η εκταμίευση των κονδυλίων της ΕΕ θα συνδέεται με την επίτευξη «ορόσημων».
Από την οπτική γωνία της Επιτροπής, αυτό θα είχε το πλεονέκτημα ότι θα διευκόλυνε την προσαρμογή των εθνικών σχεδίων στις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις. Σύμφωνα με την παλιά δομή, ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα μπορούσε να αλλάξει μόνο με τη συγκατάθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των κρατών μελών – μια μακρά διαδικασία. Μια μεταρρύθμιση θα έδινε στην Επιτροπή μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών.
2. Συγχώνευση ταμείων σε ένα ενιαίο Ταμείο Ανταγωνιστικότητας
Η Κομισιόν θέλει να μειώσει σημαντικά τον αριθμό των προγραμμάτων δαπανών της για να αποφύγει τις επικαλύψεις και να κατανείμει τα κεφάλαια πιο αποτελεσματικά.
Αρκετά χρηματοδοτικά ταμεία πρόκειται να συγχωνευθούν σε ένα νέο «Ταμείο Ανταγωνιστικότητας». Αυτό αποσκοπεί στην πραγματοποίηση «στρατηγικών επενδύσεων» στην τεχνολογία και την καινοτομία.
Το τελικό μέγεθος αυτού του ταμείου είναι ακόμη ασαφές. Αυτό εξαρτάται από το πόσο θα περικοπούν άλλες δαπάνες – και από το αν η Επιτροπή μπορεί να πείσει τις κυβερνήσεις να αυξήσουν τους συνολικούς προϋπολογισμούς τους.
3. Περικοπές σε επιδοτήσεις της γεωργίας
Ο αποφασιστικός παράγοντας θα είναι ο βαθμός στον οποίο η Κομισιόν θα καταφέρει να μειώσει τα δύο μεγαλύτερα κονδύλια δαπανών – τη γεωργία και την περιφερειακή βοήθεια – στον προϋπολογισμό.
Σύμφωνα με το σχέδιο, αυτά τα δύο κονδύλια δεν θα είναι πλέον ανεξάρτητα κονδύλια προϋπολογισμού, αλλά θα γίνουν μέρος των 27 «εθνικών και περιφερειακών εταιρικών σχέσεων». Ωστόσο, οι γεωργικές επιδοτήσεις θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν ειδικής προστασίας, ώστε οι κυβερνήσεις να μην μπορούν απλώς να εκτρέψουν τα κεφάλαια σε άλλους σκοπούς.
Τα πέντε μεγαλύτερα κράτη μέλη – Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία και Πολωνία – έχουν ήδη ταχθεί κατά των περικοπών στις γεωργικές δαπάνες και στις περιφερειακές ενισχύσεις. Ο υπουργός Γεωργίας Alois Rainer (CSU) επανέλαβε αυτή την εβδομάδα ότι η Κοινή Αγροτική Πολιτική αποτελεί «κεντρικό χρηματοδοτικό μέσο» για τη Γερμανία.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιμένει επίσης στην τρέχουσα δομή, στην οποία η γεωργία και η περιφερειακή βοήθεια παραμένουν ανεξάρτητα στοιχεία δαπανών. Οι ευρωπαϊκές περιφέρειες, συμπεριλαμβανομένων των γερμανικών ομοσπονδιακών κρατιδίων, έχουν ήδη καταστήσει σαφή τα αιτήματά τους και επιμένουν στο δικαίωμά τους να έχουν λόγο στην κατανομή των κονδυλίων.
4. Πιέσεις για κούρεμα του συνολικού προϋπολογισμού
Τα τελευταία χρόνια, τα κράτη μέλη της ΕΕ περιορίζουν πάντα τον προϋπολογισμό σε περίπου το 1% του συνδυασμένου οικονομικού τους προϊόντος. Για το τρέχον πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (2021 έως 2027), αυτό αντιστοιχεί σε συνολικά 1,2 τρισ. ευρώ.
Η Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητούν τώρα σημαντική αύξηση. Το δικαιολογούν αυτό με τα πολλά νέα καθήκοντα που αντιμετωπίζει η ΕΕ – από τους εξοπλισμούς έως τις υποδομές.
Η Επιτροπή πρέπει επίσης να αρχίσει να αποπληρώνει το χρέος του Covid19 από το 2028. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, αυτό θα μπορούσε να κοστίσει το ένα τέταρτο του προϋπολογισμού κάθε χρόνο. Συνεπώς, μια αύξηση είναι «αναπόφευκτη», λέει ο εισηγητής του Κοινοβουλίου, Siegfried Muresan, της συντηρητικής ομάδας του ΕΛΚ.
Ωστόσο, αυτό το ζήτημα θα επιλυθεί μόνο στο τέλος των διαπραγματεύσεων σε δύο χρόνια. Αρκετές μεγάλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Πολωνίας, υποστηρίζουν την έκκληση για μεγαλύτερο προϋπολογισμό.
Ο Ισπανός υπουργός Οικονομίας Carlos Cuerpo υπενθύμισε πρόσφατα ότι ο Ειδικός Εντεταλμένος της ΕΕ, Mario Draghi, στην έκθεσή του για την ανταγωνιστικότητα, εντόπισε επενδυτικές ανάγκες πέντε φορές μεγαλύτερες από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Αρκετοί καθαροί συνεισφέροντες, κυρίως η γερμανική κυβέρνηση, απορρίπτουν έναν μεγαλύτερο προϋπολογισμό. «Δεν υπάρχει βάση για την αύξηση του όγκου του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, μετρούμενου σε σχέση με την οικονομική ισχύ», αναφέρει ένα γερμανικό έγγραφο θέσης.
5. Στο τραπέζι έκδοση νέων ευρω-ομόλογων
Αρκετές κυβερνήσεις αναμένουν ότι η ΕΕ δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα χρηματοδότησής της χωρίς νέο χρέος.
Χώρες με υψηλό χρέος όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία ζητούν νέα ευρωομόλογα για τη χρηματοδότηση ευρωπαϊκών δημόσιων αγαθών όπως η άμυνα.
Η Γερμανία και η Ολλανδία, από την άλλη πλευρά, το απορρίπτουν κατηγορηματικά. Ο προϋπολογισμός πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα από τα κράτη μέλη και να εξασφαλίσει πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο.
Οι διαπραγματεύσεις είναι πιθανό να συνεχιστούν μέχρι το 2027 – τελικά, μπορεί να έχουν απομείνει ελάχιστα από τον ζήλο της Επιτροπής για μεταρρυθμίσεις.
