Η αιφνιδιαστική στήριξη των ΗΠΑ στο αίτημα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για άρση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί των εμβολίων κατά του κορονοϊού προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή τους γιορτάστηκε από τους υποστηρικτές της πρωτοβουλίας ως «ιστορική στιγμή». Αναμφισβήτητα όμως θα χρειαστούν μήνες διαπραγματεύσεων προτού υπάρξει ομοφωνία για το θέμα.
Η πρόταση για κατάργηση των πατεντών στην παραγωγή των εμβολίων, που κατατέθηκε στις 2 Οκτωβρίου από τη Νότια Αφρική και την Ινδία, στηρίχθηκε από περίπου 100 χώρες και μεγάλες μη κυβερνητικές οργανώσεις, ενώ «απέναντι» σε μια τέτοια εξέλιξη στέκονται σθεναρά οι φαρμακευτικές βιομηχανίες.
Το αρχικό κείμενο προτείνει να υπάρξει προσωρινή άρση κάποιων υποχρεώσεων που πηγάζουν από τη Συμφωνία για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIP), προκειμένου οποιαδήποτε χώρα να μπορεί να παράξει εμβόλια χωρίς να ανησυχεί για τις πατέντες, αλλά και φάρμακα και άλλο ιατρικό εξοπλισμό.
Η εξαίρεση από τις υποχρεώσεις βάσει της TRIP θα ίσχυε «μέχρι να έχει επεκταθεί ευρέως σε παγκόσμιο επίπεδο ο εμβολιασμός και να έχει ανοσοποιηθεί ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός».
Click4more: Εμβόλια κορονοϊού: Έτοιμη η ΕΕ να συζητήσει με τις ΗΠΑ για άρση της πατέντας
Το γενικό συμβούλιο του ΠΟΥ, το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων συζήτησε το θέμα χθες πριν την αιφνιδιαστική ανακοίνωση των ΗΠΑ και η Ινδία και η Νότια Αφρική δεσμεύθηκαν να παρουσιάσουν σύντομα ένα τροποποιημένο κείμενο, το οποίο θα περιλαμβάνει «συμβιβασμούς», σύμφωνα με τον οργανισμό.
Μετά τη συνεδρίαση ο εκπρόσωπος του ΠΟΥ Κιθ Ρόκγουελ χαρακτήρισε τις συζητήσεις “πολύ εποικοδομητικές”, πολύ περισσότερο απ΄ ό,τι στο παρελθόν, παρά το γεγονός ότι τα μέλη του οργανισμού παραμένουν διχασμένα.
Τρεις συνεδριάσεις για το θέμα αναμένεται να πραγματοποιηθούν ως τα τέλη Μαΐου και στη συνέχεια στις 8 και 9 Ιουνίου.
Ποιοι στηρίζουν την άρση
Οι χώρες που στηρίζουν την πρωτοβουλία, υπέρ της οποίας έχουν ταχθεί και ΜΚΟ όπως οι Γιατροί χωρίς Σύνορα (MSF) και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) αλλά και ο ίδιος ο ΠΟΥ, εκτιμούν ότι θα διευκολύνει την άμεση πρόσβαση όλων των χωρών που έχουν ανάγκη σε ιατρικό εξοπλισμό, επιτρέποντάς τους να αυξήσουν την παραγωγή τους.
Το Μαρόκο, η Αίγυπτος, η Ινδονησία και το Πακιστάν έχουν ανακοινώσει ότι διαθέτουν “ικανότητες παραγωγής”, αν αρθούν οι πατέντες.
“Η κυβέρνηση πιστεύει ακράδαντα στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά προκειμένου να τερματιστεί η πανδημία, στηρίζει την άρση αυτής της περιφρούρησης για τα εμβόλια της Covid-19”, σημείωσε χθες η εκπρόσωπος των ΗΠΑ για θέματα εμπορίου Κάθριν Τάι σηματοδοτώντας τη στροφή 180 μοιρών της χώρας.
Click4more: Κορονοϊός – Δημόπουλος: Τα εμβόλια, η προστασία από μεταλλάξεις και τα τεστ
«Απέναντι» οι φαρμακοβιομηχανίες
Σύμφωνα με τον Τόμας Κούνι, πρόεδρο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φαρμακοβιομηχανιών (Ifpma) “η κατάργηση των πατεντών ή η προσωρινή τους άρση δεν θα παράξει ούτε μία παραπάνω δόση εμβολίου. Πάνω απ’ όλα είναι ζήτημα τεχνογνωσίας”.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες υπογραμμίζουν ότι έχουν ήδη συνάψει περίπου 275 συμφωνίες συνεργασίας, κάποιες φορές και με ανταγωνιστές τους, προκειμένου να αυξήσουν το συντομότερο δυνατό την παραγωγή και να φτάσουν στις 10 δισεκατομμύρια δόσεις το 2021.
Παράλληλα επισημαίνουν ότι το πρόβλημα δεν ήταν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά οι εμπορικοί φραγμοί ή οι ελλείψεις σε κάποια συστατικά και εργαλεία τα οποία μπορούν να σταματήσουν την παραγωγή. Φοβούνται ότι πιο μικροί και λιγότερο γνωστοί παρασκευαστές θα προλάβουν να αποκτήσουν πρώτες ύλες και συστατικά, ακόμη και προσωπικό, που είναι ήδη δύσκολο να βρεθούν, χωρίς μάλιστα να καταφέρουν να παράξουν ασφαλή εμβόλια.
Οι φαρμακοβιομηχανίες εκτιμούν ότι περισσότερα από 100 συστατικά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των εμβολίων είναι ήδη δύσκολο να βρεθούν, είτε επειδή οι εξαγωγές τους έχουν απαγορευθεί είτε επειδή η ζήτηση είναι πολύ μεγάλη.
Το παράδειγμα του AIDS
Στο τέλος της δεκαετίας του 1990 τα αντιρετροϊκά φάρμακα έφεραν την επανάσταση στη θεραπεία κατά του HIV. Η τριπλή θεραπεία αρχίζει να σώζει χιλιάδες ζωές όμως το κόστος της είναι τεράστιο για τη μεγάλη πλειονότητα των οροθετικών.
Χρειάστηκε να περιμένουν ως τις αρχές της δεκαετίας του 2000 ώστε να υπογραφούν πολλές συμφωνίες και να γίνουν συμβιβασμοί για να διευκολυνθεί η παρασκευή και η διανομή γενόσημων αντιρετροϊκών φαρμάκων σε χαμηλή τιμή.
Το 2003 μια προσωρινή συμφωνία, η οποία επαναβεβαιώθηκε στα τέλη του 2005, επέτρεψε να υιοθετηθεί η άρση των πατεντών γεγονός που έδωσε το δικαίωμα στις φτωχές χώρες που πλήττονταν από σοβαρές μολυσματικές ασθένειες να εισάγουν γενόσημα φάρμακα εφόσον δεν μπορούν να τα παράξουν μόνες τους.
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ