Κάποτε απλώς ένας θεωρητικός φόβος των ευρω-απαισιόδοξων, το Grexit – μια ελληνική έξοδος από την ευρωζώνη – μπορεί να είναι σύντομα γεγονός. Το ευρώ σχεδιάστηκε για να είναι ένα αμετάκλητο νόμισμα. Δεν υπάρχει διαδικασία στους κανόνες του ή στις συνθήκες ώστε να σταματήσει μια χώρα τη χρήση του. Έτσι, το τι θα συμβεί ακριβώς είναι ένα υποθετικό σενάριο. Αλλά ας υποθέσουμε.
Μέσω… τραπέζης. Δεν υπάρχει καμία πολιτική ή νομική διαδικασία για «αποβολή» της Ελλάδας από το ευρώ, και η κυβέρνηση στην Ελλάδα έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θα αποχωρήσει οικειοθελώς. Αυτό δείχνει ότι μια έξοδος θα έρθει, εάν η κατάσταση των τραπεζών είναι τόσο κακή ώστε να μην υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση.
Ειλικρινά, όχι πολύ χειρότερα. Οι τράπεζες έμειναν χωρίς ρευστό: δεν είναι σε θέση να μετατρέψουν τα περιουσιακά τους στοιχεία (κυρίως δάνεια) σε μετρητά τα οποία οι πιστωτές τους (κυρίως οι καταθέτες) απαιτούν . Η μόνη οντότητα που τους παρέχει χρήματα, δανείζοντάς τες με ρευστότητα έκτακτης ανάγκης, είναι η ελληνική κεντρική τράπεζα (μέσω της ΕΚΤ). Όμως, η ΕΚΤ έχει παγώσει τον εν λόγω δανεισμό.
Το αποτέλεσμα είναι το κλείσιμο των τραπεζών: Αυτή τη στιγμή δίνουν με το σταγονόμετρο τα τελευταία τους μετρητά στους καταθέτες, τα οποία περιορίζονται σε €60 ανά ημέρα. Παράλληλα, έχουν σταματήσει να κάνει ηλεκτρονικά εμβάσματα στο εξωτερικό.
Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα είναι ήδη με το ένα πόδι έξω από την ευρωζώνη: Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές στη χώρα προτιμούν τώρα τα μετρητά. Ένα ευρώ σε ένα ελληνικό τραπεζικό λογαριασμό δεν είναι το ίδιο με ένα ευρώ σε μετρητά, ούτε ένα ευρώ σε γερμανικό τραπεζικό λογαριασμό. Στην πραγματικότητα, οι Έλληνες πιστεύουν ότι το «νόμισμα» στους λογαριασμούς τους δεν είναι πραγματικά ευρώ.
Η ΕΚΤ. Η κεντρική τράπεζα θα μπορούσε να τερματίσει την παροχή ρευστότητας έκτακτης ανάγκης. Ήδη έχει αφήσει να εννοηθεί ότι δεν αισθάνεται άνετα με το ρίσκο που αναλαμβάνει με το δανεισμό προς τις ελληνικές τράπεζες. Ένα μεγάλο κομμάτι των περιουσιακών στοιχείων που οι ελληνικές τράπεζες δίνουν ως ενέχυρο για τα δάνεια έκτακτης ανάγκης περιλαμβάνει κρατικά χρεόγραφα ή εγγυήσεις.
Αν αυτό τελειώνει, οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να επιστρέψουν τα δανεια έκτακτης ανάγκης. Δεν μπορούν όμως να το κάνουν αυτό, κι έτσι θα καταρρεύσουν.
Το τραπεζικό σύστημα θα πρέπει να μπει σε κατάσταση επανεκκίνησης, έστω και μόνο για να εξασφαλίσει το εμπόριο σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες. Θα πρέπει να υπάρξει μια γιγαντιαία, συστημική εκκαθάριση των τραπεζών. Η κατάσχεση των εγγυήσεων από την ΕΚΤ θα κατέστρεφε τα κεφάλαιά τους, και τα υπόλοιπα περιουσιακά τους στοιχεία κατά πάσα πιθανότητα θα έχαναν μεγάλο μέρος της αξίας τους. Πρέπει άλλωστε να έχουμε κατά νου, ότι αυτά τα περιουσιακά στοιχεία συνίστανται σε μεγάλο βαθμό σε δάνεια προς τους Έλληνες πολίτες.
Κατά τη διαδικασία εκκαθάρισης, οι τράπεζες (όποιες από αυτές επιλεγούν για να επιβιώσουν), θα πρέπει να ανακεφαλαιοποιηθούν. Το κεφάλαιο μιας τράπεζας είναι τα περιουσιακά της στοιχεία μείον οι υποχρεώσεις της, και στην πράξη υπάρχουν δύο τρόποι για την αύξηση του κεφαλαίου των τραπεζών: να προσθέσει κανείς περιουσιακά στοιχεία ή να αφαιρέσει υποχρεώσεις.
Ναι, αλλά αυτό θα απαιτούσε τουλάχιστον τη βοήθεια της ΕΚΤ. Αυτός είναι ο μόνος φορέας που μπορεί να παρέχει στήριξη ρευστότητας σε ευρώ, η οποία απαιτείται για την αντιμετώπιση του φοβου των καταθετών. Θα πρέπει να επανεκκινήσει την παροχή έκτακτης ρευστότητας και να δανείσει ευρώ στις νεοσύστατες τράπεζες έναντι των περιουσιακών τους στοιχείων τους, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις αναλήψεις.
Τώρα, οι τράπεζες θα πρέπει είτε να αποκτήσουν περισσότερα κεφάλαια σε ευρώ ή να αφαιρέσουν υποχρεώσεις σε ευρώ. Ο μόνος που είναι σε θέση να προσθέσει κεφάλαια είναι η κυβέρνηση. Όμως η κυβέρνηση δεν τα έχει, και γι ‘αυτό θα χρειαστεί βοήθεια από τους πιστωτές της ευρωζώνης. Αυτό σημαίνει μια συμφωνία. Εναλλακτικά, οι τράπεζες θα μπορούσαν να αφαιρέσουν από τις υποχρεώσεις τους. Οι υποχρεώσεις τους είναι ως επί το πλείστο έναντι των καταθετών. Αυτό σημαίνει ένα «κούρεμα» καταθέσεων – δηλαδή να ανακοινωθεί στους καταθέτες πως τώρα έχουν ένα μικρότερο τραπεζικό λογαριασμό.
Αν η κυβέρνηση υιοθετούσε ένα νέο νόμισμα – ας το αποκαλέσουμε δραχμή – θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Θα μπορούσε να εκτυπώσει ένα κάρο δραχμές και να τις χρησιμοποιήσει για να αγοράσει μετοχές των νέων τραπεζών. Έτσι, οι τράπεζες θα έχουν νέα περιουσιακά στοιχεία: μετρητά σε δραχμές.
Η Τράπεζα της Ελλάδος θα μπορούσε να παρέχει ρευστότητα σε δραχμές: θα μπορούσε να δανείσει στις νέες τράπεζες όσες δραχμές ήθελε.
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα πρέπει να μετατραπεί σε δραχμές. Ως εκ τούτου, οι καταθέτες που είχαν € 10.000 στους λογαριασμούς τους, θα είχαν ας πούμε 10.000 δραχμές. Αυτό δε συνιστά “κούρεμα” σε αριθμούς, αλλά μία δραχμή θα αξίζει σίγουρα λιγότερο από ένα ευρώ.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να πει κανείς. Η Ελλάδα χρωστά πολλά ευρώ στους πιστωτές της ευρωζώνης: € 131 δισεκατομμύρια στο ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης και άλλα € 53 δισεκατομμύρια προς τα ίδια τα κράτη της ευρωζώνης.
Η Ελλάδα σίγουρα θα δηλώσει αδυναμία αποπληρωμής κι είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα πρέπει να αναδιαρθρώσει τα χρέη της. Οφείλει επίσης €34 δισεκατομμύρια σε ιδιώτες επενδυτές μέσω ομολόγων που εκδίδονται ως μέρος της χρεοκοπίας του 2012. Πιθανότατα θα επιδιώξει να αναδιαρθρώσει και αυτά τα χρέη. Αυτό θα ήταν μάλλον προβληματικό. Αυτές οι υποχρεώσεις διέπονται από ξένο δίκαιο και υπόκεινται στη δικαιοδοσία ξένων και όχι ελληνικών δικαστηρίων. Η Ελλάδα δεν μπορεί να περάσει απλά ένα νόμο για την αλλαγή των όρων αυτών των χρεών, όπως έκανε το 2012.
Η ΕΚΤ, έτσι όπως την γνωρίζουμε, είναι το «Ευρωσύστημα» – η ίδια η ΕΚΤ συν οι 19 εθνικές κεντρικές τράπεζες των χωρών της ευρωζώνης, που είναι μέλη της.
Η κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών θα σήμαινε απώλεια των € 39 δισ. που το Ευρωσύστημα έχει δανείσει σε αυτές. Αλλά αυτός ο δανεισμός είναι εγγυημένος από πολύ ασφαλή ομόλογα, οπότε το Ευρωσύστημα θα είναι εντάξει. Τα € 89 δισεκατομμύρια σε χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης υπόκεινται σε διαφορετικούς κανόνες. Ο κίνδυνος αθέτησης του των υποχρεώσεων εδώ βαρύνει την Τράπεζα της Ελλάδος.
Ανοιχτό ερώτημα είναι επίσης το τι συμβαίνει με τις λεγόμενες υποχρεώσεις του Target-2 που οφείλονται από την Τράπεζα της Ελλάδος.
Τι είναι αυτό
Εν συντομία, οι εμπορικές τράπεζες σε κάθε χώρα αλληλεπιδρούν με τη δική τους εθνική κεντρική τράπεζα. Όταν τα χρήματα κινούνται μεταξύ των εμπορικών τραπεζών δύο χωρών, οι εθνικές κεντρικές τους τράπεζες χειρίζονται τα εμβάσματα. Όλες οι ροές αθροίζονται συνολικά στο τέλος κάθε μέρας.
Το άθροισμα όλων των ροών μεταξύ των 19 εθνικών κεντρικών τραπεζών είναι εξ ορισμού μηδέν, αλλά ορισμένες εθνικές κεντρικές τράπεζες έχουν θετικό ισοζύγιο στο σύστημα, ενώ κάποιες άλλες αρνητικό. Υπό κανονικές συνθήκες, οι διαφορές τους δεν είναι υπερβολικές: οι εμπορικές τράπεζες δανείζουν η μία χρήματα στην άλλη μεταξύ των χωρών, και έτσι οι περισσότερες ροές στο τέλος συμψηφίζονται.
Όμως εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με κανονικές συνθήκες. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει αρνητικό ισοζύγιο € 100 δισ. από το Μάιο. Αυτή είναι μια υποχρέωσή της στο Target-2. Είναι λοιπόν πιθανό η Τράπεζα της Ελλάδoς να το αποκηρύξει και στη συνέχεια το Ευρωσύστημα θα έχει απομεινει με μια απώλεια στον ισολογισμό των κεντρικών του τραπεζών. Αλλά, όπως υποστηρίζει ο οικονομολόγος Karl Whelan, είναι πιθανόν η ελληνική κεντρική τράπεζα να προσπαθήσει να παραμείνει μέρος του συστήματος Target-2, ακόμη και χωρίς να είναι μέλος στην ευρωζώνη, καθώς ο τόκος τον οποίο πληρώνει για τις υποχρεώσεις της στο Target-2 είναι ελάχιστος, επί του παρόντος 0,05%.
Όλα συνεπώς εξαρτώνται από το πόσο… συναινετικό θα είναι το διαζύγιο.
Πηγή Euro2day