Η συνθήκη New START που είχαν υπογράψει το 2010 ΗΠΑ και Ρωσία για τον περιορισμό των στρατηγικών πυρηνικών οπλοστασίων «τορπιλίστηκε» από τη Μόσχα. Αλλά πότε μπήκαν τα πρώτα θεμέλια μίας ψυχροπολεμικής εκεχειρίας; Θα πρέπει να πάμε πίσω στο έτος 1970.
Συγκεκριμένα, στις 5 Μαρτίου 1970 υπογράφηκε η Συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων η οποία σκοπεύει στον περιορισμό της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων. Υπογράφηκε από 189 κράτη, πέντε εκ των οποίων αναγνωρίζονταν ως πυρηνικά: Οι ΗΠΑ του Ρίτσαρντ Νίξον, η Ρωσία (σ.σ. Σοβιετική Ένωση) του Λεονίντ Μπρέζνιεφ, το Ηνωμένο Βασίλειο του Χάρολντ Ουίλσον, η Γαλλία του Ζακ Σαμπάν – Ντελμάς και η Κίνα του Μάο τσε Τουνγκ. Και τα πέντε κράτη είναι και τα μόνα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Αν και αρχικά είχε οριστεί να διαρκέσει έως το 1995, στη συνέχεια έπαψε να έχει ημερομηνία λήξης.
Η συνθήκη αποτελείται, γενικά, από τρεις πυλώνες: Μη διάδοση, αφοπλισμός και ειρηνική χρήση.
Πρώτος Πυλώνας: Μη διάδοση
Τα πέντε πυρηνικά κράτη συμφωνούν να μη μεταφέρουν πυρηνικά όπλα ή άλλες πυρηνικές εκρηκτικές συσκευές και να μη βοηθήσουν, ενθαρρύνουν, παρακινήσουν ένα μη πυρηνικό κράτος να αποκτήσει ή να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα (Άρθρο Ι). Τα μη πυρηνικά κράτη που έχουν υπογράψει τη συνθήκη συμφωνούν να μην αποδεχτούν, κατασκευάσουν, ή αποκτήσουν πυρηνικά όπλα. Συμφωνούν, επίσης, να μην αναζητήσουν ή αποδεχτούν καμία βοήθεια στην κατασκευή πυρηνικών όπλων (Άρθρο ΙΙ).
Δεύτερος Πυλώνας: Αφοπλισμός
Στο άρθρο VI καταγράφεται μία ασαφής δέσμευση για όλα τα κράτη που υπέγραψαν τη συνθήκη. Βάση αυτού του άρθρου όλα τα μέλη θα συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις, με καλή πίστη, έτσι ώστε σε σύντομο χρόνο να επιτευχθεί πυρηνικός αφοπλισμός και γενικότερα πλήρης αφοπλισμός.
Τρίτος πυλώνας: Ειρηνική χρήση πυρηνικής ενέργειας
Η συνθήκη επιτρέπει τη μεταφορά τεχνολογίας και υλικών σε μη πυρηνικά κράτη που έχουν υπογράψει τη συνθήκη με σκοπό την ανάπτυξη προγραμμάτων ειρηνικής χρήσης πυρηνικής ενέργειας. Τα μη πυρηνικά κράτη θα πρέπει να αποδεικνύουν ότι τα προγράμματά τους δε σχετίζονται με την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.
Συνθήκη New Start: Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος του 21ου αιώνα
Από το 1970 φτάνουμε στο 2010 όταν ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα και ο Ρώσος ομόλογός του, Ντμίτρι Μεντβέντεφ υπέγραψαν τη συνθήκη New Start που ορίζει ανώτατο όριο στρατηγικών πυρηνικών κεφαλών που μπορούν να αναπτύξουν Ουάσιγκτον και Μόσχα.
Συγκεκριμένα, ορίζει ανώτατο όριο 1.550 πυρηνικών κεφαλών που μπορεί να αναπτύξει κάθε πλευρά, δηλαδή μείωση κατά 30% σε σχέση με το όριο που προέβλεπε η προηγούμενη συνθήκη του 2002.
Ετέθη σε ισχύ το 2011 και παρατάθηκε το 2021 για πέντε χρόνια μετά την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Τζο Μπάιντεν.
Επιτρέπει στους επιθεωρητές των δύο πλευρών να επιβεβαιώνουν ότι τηρείται.
Ωστόσο, οι εκατέρωθεν επιθεωρήσεις που προβλέπονται από την συνθήκη διακόπηκαν τον Μάρτιο 2020 λόγω της πανδημίας του κορονοϊού.
Οι συνομιλίες ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα για την επανάληψη των επιθεωρήσεων επρόκειτο να διεξαχθούν τον περασμένο Νοέμβριο στην Αίγυπτο, αλλά η Ρωσία τις ανέβαλε και καμία από τις δύο πλευρές δεν έχει προτείνει νέα ημερομηνία.
Ο Πούτιν απέσυρε τη Ρωσία από τη συνθήκη New Start
Στο σήμερα, και ειδικότερα στις 21 Φεβρουαρίου, μόλις 72 ώρες προτού συμπληρωθεί ένας χρόνος από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε την έξοδο της χώρας του από τη συνθήκη του 2010. Μάλιστα, κατηγόρησε τη Δύση για ευθεία συμμετοχή σε απόπειρες να πληγούν οι ρωσικές στρατηγικές αεροπορικές βάσεις.
Παράλληλα, ο Πούτιν απείλησε με την πραγματοποίηση νέων πυρηνικών δοκιμών, αν τις ξεκινήσουν οι ΗΠΑ.
«Θέλουν να μας επιβάλουν στρατηγική ήττα, θέτουν ως στόχο τις πυρηνικές μας βάσεις, για τον λόγο αυτόν, είμαι αναγκασμένος να ανακοινώσω σήμερα ότι η Ρωσία διακόπτει την συμμετοχή της στην συνθήκη για τα στρατηγικά επιθετικά όπλα», δήλωσε ο Πούτιν κατά την ομιλία του ενώπιον του ρωσικού κοινοβουλίου.
Ο Ρώσος πρόεδρος κατηγόρησε τους Δυτικούς ότι βοηθούν την Ουκρανία να εκσυγχρονίσει τα drones για να τα κατευθύνει κατά στρατηγικών στόχων, σε μία αναφορά στις πρόσφατες εκρήξεις στην βάση των στρατηγικών βομβαρδιστικών Ένγκελς, σε απόσταση 500 χιλιομέτρων από τα ουκρανικά σύνορα.
«Κανείς δεν μπορεί να τρέφεται με ψευδαισθήσεις, η στρατηγική ισορροπία μπορεί να αλλοιωθεί…Μέσω των εκπροσώπων του ΝΑΤΟ μας απευθύνουν τελεσίγραφα: “Εσείς, η Ρωσία, κάντε ό,τι έχουμε συμφωνήσει, κυρίως ως προς την New START και εμείς θα κάνουμε ό,τι θέλουμε», είπε ο Πούτιν.
Ο Ρώσος πρόεδρος πρότεινε τη συμμετοχή του ΝΑΤΟ στη συνθήκη New START για λόγους ισοτιμίας… «διότι, στους κόλπους του ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ δεν είναι η μόνη πυρηνική δύναμη… Η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία διαθέτουν επίσης πυρηνικά οπλοστάσια, τα βελτιώνουν, τα εκσυγχρονίζουν και κατευθύνονται εναντίον μας».
Η Μόσχα, η Ουάσιγκτον και τα πυρηνικά όπλα
Ρωσία και ΗΠΑ κατέχουν από κοινού περίπου το 90% των πυρηνικών κεφαλών στον κόσμο. Και οι δύο πλευρές έχουν δηλώσει ότι ένας πόλεμος ανάμεσα σε πυρηνικές δυνάμεις πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κατηγορήσει την Ρωσία για παραβίαση της συνθήκης προσάπτοντας στην Μόσχα ότι δεν επιτρέπει την επιθεώρηση των πυρηνικών της δραστηριοτήτων στο έδαφός της.
Η Μόσχα ανακοίνωσε τον Αύγουστο ότι διακόπτει τις αμερικανικές επιθεωρήσεις στις ρωσικές στρατιωτικές βάσεις, όπως αυτές προβλέπονται από την συνθήκη, ισχυριζόμενη ότι απαντά με τον τρόπο αυτόν στα εμπόδια που έθεσε η Ουάσιγκτον στις ρωσικές επιθεωρήσεις στις ΗΠΑ.