Στα ψέματα και τη φαντασία αποκαλύπεται ότι βασιζόταν μια από τις πιο διάσημες και σημαντικές ψυχολογικές μελέτες όλων των εποχών.
Το πείραμα των φυλακών του Stanford έδειχνε πως όλοι θα καταχραστούμε τις θέσεις εξουσίας. Εθελοντές επιλέχτηκαν τυχαία να λειτουργήσουν ως φύλακες. Άρχισαν να κακοποιούν τους εθελοντές κρατούμενους σε μια ψεύτικη φυλακή.
Μια νέα αναφορά υποστηρίζει ότι η έρευνα ήταν απάτη. Βασίζεται στις ηχογραφήσεις που βρέθηκαν στα αρχεία του Πανεπιστημίου του Stanford και δείχνουν ότι ο συγγραφέας της μελέτης καθηγητής Philip Zimbardo ενθάρρυνε τους φύλακες να αντιμετωπίζουν άσχημα τους κρατούμενους.
Ένας εθελοντής κρατούμενος μάλιστα έχει πλέον παραδεχτεί ότι παραποίησε κάποια στοιχεία που αναφέρονται στη μελέτη ότι προήλθαν από τις βάναυσες συνθήκες στη φυλακή.
Οι σοκαριστικές αποκαλύψεις προκάλεσαν ανησυχία στους επιστήμονες. Ορισμένοι ζητούν το πείραμα και τα ευρήματά του να διαγραφούν από τα βιβλία ψυχολογίας παγκοσμίως. Το πείραμα έχει αναφερθεί σε πολλά επιστημονικά εγχειρίδια και αποτελεί αντικείμενο διάφορων ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικών σειρά και ταινιών.
Οι συμμετέχοντες στη μελέτη, όλοι φοιτητές του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, προσλήφθηκαν μέσω αγγελίας. Χωρίστηκαν σε κρατούμενους και φρουρούς σε μια ψεύτικη φυλακή στο υπόγειο του ιδρύματος.
Οι φυλακισμένοι αντιμετωπίστηκαν ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Τους ανάγκαζαν να φοράνε μόνο γυναικεία ρούχα. Δεν τους επέτρεπαν να φοράνε εσώρουχα. Αναφέρονταν σε αυτούς μόνο με ένα αριθμό.
Ένας κρατούμενος ξέσπασε σε ψυχοσωματικά όταν η απόφαση για “αναστολή” του απορρίφθηκε. Άλλος κατέρρευσε ψυχολογικά στο κελί του και ούρλιαζε “καίγομαι μέσα μου”. Οι φύλακες ήταν τόσο σκληροί με τους κρατούμενους που το πείραμα ολοκληρώθηκε έξι μέρες πριν την προγραμματισμένη ολοκλήρωσή του. Θα κράταγε δύο εβδομάδες.
Η μελέτη και οι συγγραφείς αναφέρονταν για δεκαετίες ως απόδειξη ότι η σκληρότητα οφείλεται στην περίσταση. “Το πείραμα των φυλακών του Stanford χρησιμοποιείται συχνά για να διδάξει το μάθημα πως η συμπεριφορά μας επηρεάζεται βαθιά από τους κοινωνικούς ρόλους και τις καταστάσεις στις οποίες βρισκόμαστε” γράφει ο συγγραφέας και επιστήμονας Dr Ben Blum.
“Αλλά η βαθύτερη και πιο ανησυχητική συνέπεια είναι ότι όλοι μας έχουμε μια πηγή δυνητικού σαδισμού που κρύβεται μέσα μας, περιμένοντας να βγει την κατάλληλη περίσταση”.
Ο Dr Blum, που πήρε διδακτορικό στον τομέα της πληροφορικής στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Berkeley, εξέτασε τις ηχογραφήσεις του καθηγητή Zimbardo και πήρε συνέντευξη από κάποιους συμμετέχοντες στο πείραμα. Διαπίστωσε ότι μια από τις πιο γνωστές στιγμές της μελέτης, κατά την οποία ένας 22χρονος κρατούμενος λύγισε από τις συνθήκες στη φυλακή, είχε παραποιηθεί.
Ο φοιτητής Douglas Korpi, σήμερα 57 ετών, παραδέχτηκε ότι έκανε ψέματα πως υπέστη ψυχωσική βλάβη. Ήθελε να σταματήσει το πείραμα για να διαβάσει τις εξετάσεις του. “Όποιος είναι θεραπευτής θα ήξερε ότι προσποιούμουν. Αν ακούσεις την ταινία, φαίνεται ότι δεν είμαι καλός στην υποκριτική. Εννοώ, ότι κάνω καλή δουλειά, αλλά είμαι πιο υστερικός παρά ψυχωτικός”.
Ανέφερε ότι απολάμβανε σε μεγάλο βαθμό το πείραμα και δεν ένιωθε απειλή επειδή γνώριζε ότι οι φύλακες δεν είχαν τη δυνατότητα να τον βλάψουν. “Δεν υπήρξαν επιπτώσεις. Ξέραμε ότι οι φύλακες δεν μπορούν να μας βλάψουν. Δεν μπορούσαν να μας χτυπήσουν. Ήταν φοιτητές όπως εμείς οπότε ήταν μια πολύ ασφαλής κατάσταση. Ήταν μια δουλειά. Ήμουν καλός υπάλληλος. Ήταν υπέροχα”.
Στο φως τι έγινε πραγματικά
Ο Dr Blum αποκαλύπτει πως ο καθηγητής Zimbardo είπε στους φύλακες να αναβαθμίσουν τους κρατούμενους. Ώστε η σκληρότητά τους να μην ανθίζει από τη θέση εξουσίας τους. “Δεν μπορούμε να τους κακοποιήσουμε ψυχολογικά ή να τους βασανίσουμε” τους είπε ο καθηγητής Zimbardo σε μια από τις συναντήσεις πριν ξεκινήσει το πείραμα. “Μπορούμε να δημιουργήσουμε πλήξη. Μπορούμε να δημιουργήσουμε μαι αίσθηση απογοήτευσης. Μπορούμε να δημιουργήσουμε φόβο σε αυτούς, μέχρι ένα βαθμό… Έχουμε απόλυτη δύναμη στην κατάσταση. Δεν έχουν τίποτα”.
Ένας φύλακας είπε στον Dr Blum ότι παρίστανε τον σαδιστή και έδρασε σκληρά με έναν τρόπο που αργότερα αναφέρθηκε ως προϊόν της δυναμικής εξουσίας. “Το είδα σαν ένα είδος εξελικτικής άσκησης. Πίστευα ότι έκανα αυτό που ήθελαν οι ερευνητές να κάνω” αποκάλυψε. Αργότερα μετάνιωσε που φέρθηκε άσχημα στους κρατούμενους αν και ο Zimbardo τον ευχαρίστησε όταν έβγαινε από το πείραμα. “Το παρατήρησε και μου είπε ότι έκανα υπέροχη δουλειά. Στην πραγματικότητα ένιωθα ότι είχα καταφέρει κάτι καλό και είχα συμβάλει με κάποιο τρόπο στην κατανόηση της ανθρώπινης φύσης”.
Αρκετές προσπάθειες αναπαραγωγής του πειράματος των φυλακών του Στάνφορντ απέτυχαν να αναπαραστήσουν τα δραματικά αποτελέσματα. Κάτι που οδήγησε ορισμένους επιστήμονες να υποδεικνύουν ότι η μελέτη ήταν ψεύτικη. Η έρευνα παρουσιάζει ελάχιστα συγκεκριμένα στοιχεία και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σε μαρτυρίες από όσους συμμετείχαν στο πείραμα. Ο καθηγητής Zimbardo παραδέχτηκε ότι συμμετείχε ενεργό στο πείραμα και δεν παρέμεινε ουδέτερος παρατηρητής. Πράγμα που σημαίνει ότι ασκούσε επιρροή στα αποτελέσματά του.
Έδωσε επίσης στους φύλακες γκλομπ. Κάτι που ίσως να τους οδήγησε στην προδιάθεση να θεωρούν τη σωματική δύναμη ως αποδεκτό μέσο για την επιβολή της καλής συμπεριφοράς.
Πηγή: Dailymail