Το ημερολόγιο έγραφε 13 Ιανουαρίου 1898 όταν στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας «L’ Aurore» δημοσιεύεται η επιστολή του συγγραφέα Εμίλ Ζολά προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της Γαλλίας για την «υπόθεση Ντρέιφους».
Το «Κατηγορώ» του Ζολά διχάζει την κοινή γνώμη της Γαλλίας και γίνεται σύμβολο του αγώνα για δικαιοσύνη και αλήθεια.
Ο Εμίλ Ζολά διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην απαλλαγή του λοχαγού Άλφρεντ Ντρέιφους, το 1894, τον οποίο κατηγόρησαν ψευδώς ότι πουλούσε στρατιωτικά μυστικά στους Γερμανούς και καταδικάστηκε.
Ο Γάλλος συγγραφέας χωρίς να έχει καμία απολύτως σχέση με την υπόθεση, αποκάλυψε μία πλεκτάνη που είχε στηθεί σε βάρος του λοχαγού Ντρέιφους λόγω του αντισημιτισμού του υπουργείου Αμύνης, που συνοψίστηκε στη διάσημη εππιστολή με τίτλο «J’accuse…!» (Κατηγορώ» στα ελληνικά).
Ένας τεράστιος πρωτοσέλιδος τίτλος κοσμούσε την εφημερίδα του Ζορζ Κλεμανσό, «L’Aurore», και ακολουθούσε η επιστολή του Εμίλ Ζολά όπου κάθε παράγραφος ξεκινούσε με ένα «κατηγορώ».
Ο ακαδημαϊκός Ζαν- Μαρί Ρουάρ υπενθυμίζει το θάρρος που χρειάστηκε ο συγγραφέας του «Ζερμινάλ» για να γράψει αυτή την επιστολή. «Τίποτα άλλο από την αγάπη για την αλήθεια δεν προδιέθεσε τον Ζολά να ανταλλάξει την άνετη θέση του ως επιτυχημένου συγγραφέα (…) με μια περιπέτεια γεμάτη παγίδες, προσβολές και ανησυχίες που κινδύνευε να θέσει σε κίνδυνο το έργο του ως συγγραφέα» θα πει.
Υπόθεση Ντρέιφους: Το σκάνδαλο που συντάραξε τη Γαλλία
Ο Άλφρεντ Ντρέιφους γεννήθηκε στις 19 Οκτωβρίου του 1859, από οικογένεια Εβραίων της Γαλλίας. Το 1894, ήταν λοχαγός του πυροβολικού στο γραφείο πληροφοριών του Γενικού Επιτελείου Στρατού, με την Γαλλία να ταλανίζεται από ένα σκάνδαλο κατασκοπίας. Ο αξιωματικός Άλφρεντ Ντρέιφους, κατηγορήθηκε ψευδώς ότι πουλούσε στρατιωτικά μυστικά στους Γερμανούς.
Με συνοπτικές διαδικασίες κρίθηκε ένοχος για προδοσία και καταδικάστηκε σε ισόβια. Άδικα φώναζε ότι είναι αθώος κι ότι τα δήθεν αποδεικτικά έγγραφα ήταν πλαστά. Ακόμα και μετά τις αποδείξεις για ενοχή άλλου προσώπου στην υπόθεση διαρροής των στρατιωτικών απορρήτων, παρέμεινε φυλακισμένος στην εξορία για χρόνια.
Η Γαλλία διχάστηκε σε υπέρμαχους και πολέμιους του Ντρέιφους, με τον Εμίλ Ζολά να παίρνει ανοιχτά θέση υπέρ του.
Έτσι το 1898 θα συντάξει μια ανοιχτή επιστολή στον γάλλο πρόεδρο με τον περίφημο πλέον τίτλο «Κατηγορώ» η οποία δημοσιεύτηκε στις 13 Ιανουαρίου του 1898 στο εξώφυλλο της παριζιάνικης καθημερινής εφημερίδας L’Aurore.
Όπως σημείωνε μεταξύ άλλων στην επιστολή του: «Η αλήθεια, πρώτα απ’ όλα, σχετικά με τη δίκη και την καταδίκη του Ντρέιφους… Στη ρίζα όλων βρίσκεται ένας κακός άνδρας, ο αντισυνταγματάρχης ντου Πατύ ντε Κλαμ, που εκείνη την εποχή ήταν απλός ταγματάρχης. Αυτός είναι ολόκληρη η υπόθεση Ντρέιφους και το σύνολο της οποίας θα έρθει στο φως όταν μία ειλικρινή έρευνα καθορίσει ξεκάθαρα τις πράξεις και τις ευθύνες του. Φαίνεται πως είναι το πιο σκιερό και πιο περίπλοκο ον» γράφει μεταξύ άλλων ο Ζολά στην μακροσκελή επιστολή του.
Ακολουθούσαν τα… κατηγορώ.
Το πρωτότυπο χειρόγραφο του άρθρου «J’accuse… !» του Γάλλου συγγραφέα Εμίλ Ζολά κατά τη διάρκεια της υπόθεσης Ντρέιφους – Φωτογραφία αρχείου: ΑΠΕ-ΜΠΕ
«Κατηγορώ τον αντισυνταγματάρχη Πατύ ντε Κλαμ, γιατί υπήρξε ο σατανικός δράστης της δικαστικής πλάνης και υπερασπίστηκε αυτή τη θλιβερή πράξη, τα τελευταία τρία χρόνια, με κάθε είδους τραγελαφική και κακή μηχανορραφία…
Κατηγορώ τον στρατηγό Μερσιέ γιατί, το λιγότερο από πνευματική ανεπάρκεια, έγινε συνένοχος του μεγαλύτερου ανομήματος του αιώνα…
Κατηγορώ τον στρατηγό Μπιγιό, γιατί είχε στα χέρια του αναμφισβήτητες αποδείξεις της αθωότητας του Ντρέιφους και τις έθαψε…
Κατηγορώ τον στρατηγό ντε Μπουαντέφρ και τον στρατηγό Γκονζ, για συνενοχή στο ίδιο έγκλημα…
Κατηγορώ τον στρατηγό ντε Πελλιέ και τον ταγματάρχη Ραβαρί, γιατί διεξήγαγν μια τερατώδη προκατειλιημμένη έρευνα…
Κατηγορώ τους τρεις γραφολόγους Μπελόμ, Βαρινιάρ και Γουάρ, γιατί συντάξανε ψεύτικες εκθέσεις…
Κατηγορώ το υπουργείο Στρατιωτικών και το Επιτελείο, γιατί έκαμαν στις εφημερίδες ιδιαίτερα την «L’ Eclair» και στην «L’ Echo de Paris», μια βδελυρή και απαράδεκτη εκστρατεία για να παραπλανήσουν τη κοινή γνώμη…
Κατηγορώ, τέλος, το πρώτο Στρατοδικείο για παράβαση του νόμου…
Για να κλείσει ο Ζολά γράφοντας: «Όσο για τους ανθρώπους που κατηγορώ, δεν τους γνωρίζω, δεν τους έχω δει ποτέ και δεν φέρω ούτε κακία ούτε μίσος για αυτούς. Για μένα είναι απλές οντότητες, επιβλαβείς παράγοντες της κοινωνίας. Η ενέργεια που κάνω δεν είναι παρά ένα ριζικό μέτρο για να επισπεύσουμε την έκρηξη της αλήθειας και της δικαιοσύνης.
Έχω μόνο ένα πάθος: να διαφωτίσω αυτούς που κρατήθηκαν στο σκοτάδι, στο όνομα της ανθρωπότητας που έχει υποφέρει τόσα πολλά και δικαιούται την ευτυχία. Η φλογερή μου διαμαρτυρία είναι απλώς η κραυγή της ίδιας της ψυχής μου. Ας τολμήσουν, λοιπόν, να με οδηγήσουν ενώπιον δικαστηρίου και ας γίνει η ανάκριση με το φως της ημέρας! Περιμένω».
Το γράμμα προκάλεσε αίσθηση σε όλο τον κόσμο. Η πρόθεση του Ζολά ήταν να κατηγορηθεί ο ίδιος για συκοφαντική δυσφήμιση ώστε να δημοσιοποιήσει τα νέα αποδεικτικά στοιχεία προς στήριξη του Ντρέιφους. Ο Ζολά πλήρωσε ακριβά το τίμημα της αποκάλυψης καθώς πολλές ήταν οι γαλλικές εφημερίδες του επιτέθηκαν, έκαναν μποϊκοτάζ στα βιβλία του και ο ίδιος αναγκάστηκε να δραπετεύσει στην Αγγλία. Το γράμμα του όμως έφερε το αποτέλεσμα που ήθελε διακαώς και δεν ήταν άλλο από την αποκάλυψη της αλήθειας. Έγινε αναθεώρηση της δίκης και ο Ντρέιφους αποδείχτηκε αθώος.
Το 1902 ο Ζολά πέθανε, λόγω δηλητηρίασης από τις αναθυμιάσεις της σόμπας στην κρεβατοκάμαρά του.