Είκοσι πέντε χρόνια από την σφαγή της Σρεμπρένιτσα στις 11 Ιουλίου 1995 όταν περισσότεροι από 8.000 άνδρες και έφηβοι μουσουλμάνοι της Βοσνίας σφαγιάστηκαν από τις δυνάμεις των Σέρβων της Βοσνίας.
Η τραγωδία στη Σρεμπρένιτσα χαρακτηρίστηκε γενοκτονία από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία και ήταν η χειρότερη σφαγή που διαπράχθηκε στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτή σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής στον εμφύλιο πόλεμο της Βοσνίας μεταξύ Μουσουλμάνων, Σέρβων και Κροατών που διήρκεσε από το 1992 ως το 1995, στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 100.000 ανθρώπους και προκάλεσε τον ξεριζωμό 2,2 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Σρεμπρένιτσα: Η πτώση του θύλακα
Από τις αρχές της διακοινοτικής σύγκρουσης που ξέσπασε στη Βοσνία τον Απρίλιο του 1992, οι ένοπλες δυνάμεις των Σέρβων της Βοσνίας ξεκινούν την πολιορκία της Σρεμπρένιτσα, μιας πόλης με Μουσουλμάνους, στην πλειονότητά τους, κατοίκους, στην ανατολική Βοσνία, σε απόσταση 15 χιλιομέτρων από τη Σερβία.
Τον Απρίλιο του 1993, σε μια ύστατη προσπάθεια να αποφευχθεί η πτώση της, ο ΟΗΕ χαρακτηρίζει “ζώνη ασφαλείας” τον θύλακα αυτόν των 148 τετραγωνικών χιλιομέτρων και αναπτύσσει εκεί κυανόκρανους που επιφορτίζονται να εγγυηθούν την ασφάλειά του.
Ωστόσο στις 11 Ιουλίου του 1995, η Σρεμπρένιτσα πέφτει στα χέρια των στρατιωτών του στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς, που είναι ο στρατιωτικός διοικητής των Σέρβων της Βοσνίας και υμνητής, όπως και ο Ράντοβαν Κάρατζιτς, το alter ego του στην πολιτική ηγεσία των Σερβοβόσνιων, μιας εθνικά καθαρής “Σερβικής Δημοκρατίας”.
Οι Ολλανδοί κυανόκρανοι της Δύναμης Προστασίας του ΟΗΕ, με περιορισμένο οπλισμό και χωρίς αεροπορική υποστήριξη, αναδιπλώνονται στην γειτονική βάση τους στο Ποτοτσάρι, όπου κατακλύζονται από τη συρροή χιλιάδων αμάχων που ελπίζουν στην προστασία τους. Ωστόσο οι ολλανδοί κυανόκρανοι θα αποδεχθούν την απομάκρυνση των ανθρώπων αυτών από τη βάση.
Σρεμπρένιτσα: Η σφαγή
Τις επόμενες μέρες, οι σερβικές δυνάμεις της Βοσνίας χωρίζουν τους μουσουλμάνους άνδρες και εφήβους από τις γυναίκες και στη συνέχεια μεταφέρουν τους πρώτους με φορτηγά και αυτοκίνητα για να τους εκτελέσουν. Εκατοντάδες άνδρες που διέφυγαν στα γύρω δάση ξαναπιάστηκαν και εκτελέστηκαν.
Μετά έπιασαν δουλειά οι εκσκαφείς για να ταφούν τα πτώματα σε ομαδικούς τάφους. Οι περισσότεροι από αυτούς ανοίχτηκαν στη συνέχεια με μπουλντόζες για να μεταφερθούν τα πτώματα με σκοπό την συγκάλυψη της έκτασης του εγκλήματος.
Μέσα σε μερικές μέρες, τα θύματα της σφαγής ξεπέρασαν τα 8.000.
Γρήγορα, πολλές μαρτυρίες που συνέλεξαν ανθρωπιστικές οργανώσεις από τους ανθρώπους που γλίτωσαν έφεραν στο φως ωμότητες που διέπραξαν οι άνδρες του Μλάντιτς.
Μέχρι σήμερα 6.880 θύματα της σφαγής έχουν αναγνωριστεί και ενταφιαστεί, εκ των οποίων 6.643 στο Μνημείο του Ποτοτσάρι και 237 σε άλλα κοιμητήρια της περιοχής της Σρεμπρένιτσας.
Σρεμπρένιτσα: Οι καταδίκες για γενοκτονία
Συνολικά 51 καταδίκες, οι 20 για γενοκτονία, εκδόθηκαν από τη διεθνή δικαιοσύνη και δικαστήρια στην Βοσνία και την Σερβία.
Ο πρώην πολιτικός ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας Ράντοβαν Κάρατζιτς –ο πιο υψηλόβαθμος αξιωματούχος που αναγκάστηκε να λογοδοτήσει μετά τον θάνατο, κατά τη διάρκεια της δίκης του, του Σέρβου πρώην προέδρου Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς το 2006– καταδικάστηκε σε δεύτερο βαθμό το 2019 σε ισόβια κάθειρξη από το αρμόδιο διεθνές δικαστήριο.
Το 2017 η διεθνής δικαιοσύνη είχε ήδη καταδικάσει σε ισόβια τον Μλάντιτς. Αυτός αναμένεται να δικαστεί σε δεύτερο βαθμό από τον Μηχανισμό για τα Διεθνή Ποινικά Δικαστήρια που πήρε την σκυτάλη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία μετά το κλείσιμό του την ίδια χρονιά.
Σρεμπρένιτσα: Το “κατηγορώ” προς τη διεθνή κοινότητα
Η διεθνής κοινότητα συχνά κατηγορείται ότι εγκατέλειψε τα θύματα, κυρίως επειδή δεν έδωσε εντολή για αεροπορικά πλήγματα.
Σε έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα το 2000, ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Άναν κατηγορούσε το σύνολο της διεθνούς κοινότητας για την αποτυχία της να εγγυηθεί την προστασία της Σρεμπρένιτσα.
Έναν χρόνο αργότερα, έκθεση της ερευνητικής αποστολής της γαλλικής Εθνοσυνέλευσης συμπέρανε την ευθύνη των Σέρβων, αλλά και του ΟΗΕ και κρατών, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, που μετείχαν στις επιχειρήσεις διατήρησης της ειρήνης στην Βοσνία.
Σρεμπρένιτσα: Ανοιχτή πληγή στην Ολλανδία
Ο ρόλος των Ολλανδών κυανόκρανων -συχνός στόχος των επικρίσεων- παραμένει ένα ευαίσθητο θέμα στην Ολλανδία, όπου πρώην στρατιώτες δηλώνουν ότι το περιστατικό αυτό τους σημάδεψε για πάντα.
Το 2002, η ολλανδική κυβέρνηση παραιτήθηκε μετά τη δημοσίευση έκθεσης στην οποία κατηγορούνταν για τις ευθύνες της στη σφαγή της Σρεμπρένιτσα.
Παράλληλα πολλές υποθέσεις σε σχέση με την σφαγή ήρθαν ενώπιον της ολλανδικής δικαιοσύνης, κυρίως από της “Μητέρες της Σρεμπρένιτσα”, μιας ένωσης συγγενών των θυμάτων.
Το 2014, το ολλανδικό κράτος κρίθηκε ότι φέρει αστική ευθύνη για τον θάνατο 350 Μουσουλμάνων που είχαν καταφύγει στο Ποτοτσάρι. Ωστόσο το 2019 το Ανώτατο Δικαστήριο της Ολλανδίας απήλλαξε εν μέρει το κράτος, κρίνοντας ότι η ευθύνη του δεν μπορεί να αποδειχθεί παρά μόνο σε μικρό βαθμό.
πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ / φωτογραφίες: Reuters