Από τον Ιούλιο του 1936 ως τον Απρίλιο του 1939 στο νοτιοδυτικό άκρο της Ευρώπης έλαβε χώρα μια φρικτή πρόβα του 2ου παγκοσμίου πολέμου που θα ξεσπούσε έξι μήνες αργότερα. Ο Ισπανικός εμφύλιος πόλεμος. Ήταν μια αποτρόπαιη τρίχρονη σύρραξη που άφησε πίσω της ένα εκατομμύριο νεκρούς, μια Ισπανία ισοπεδωμένη, ένα φασιστικό καθεστώς που κράτησε σαράντα χρόνια και μια ανήκουστη σειρά από φρικαλεότητες.
Ο εμφύλιος ξέσπασε μετά από πραξικόπημα που έκαναν οι στρατηγοί (ανάμεσα τους και ο Φράνκο που κυριάρχησε τελικά στο εσωτερικό των πραξικοπηματιών) εναντίον της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης της αριστεράς. Με τους Δημοκρατικούς (την κυβέρνηση δηλαδή) ήταν οι κεντρώοι, οι σοσιαλιστές, οι κομμουνιστές, οι αναρχικοί που είχαν μεγάλη δύναμη, τα συνδικάτα, οι εργάτες, οι ακτήμονες, καθώς και οι Βάσκοι που ζητούσαν αυτονομία. Με τους εθνικιστές (τους φασίστες πραξικοπηματίες δηλαδή) ήταν μεγάλο μέρος του στρατού, τα δεξιά κόμματα, οι βασιλόφρονες, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, οι κεφαλαιούχοι, οι βιομήχανοι, οι μικροί αγρότες και η πανίσχυρη καθολική εκκλησία με τις οργανώσεις της.
Όλοι οι σύγχρονοι μελετητές συμφωνούν ότι ο Ισπανικός εμφύλιος κρίθηκε στο επίπεδο της προπαγάνδας. Το μέτωπο των φασιστών είχαν τη γενναιόδωρη βοήθεια του Χίτλερ και του Μουσολίνι σε αεροπλάνα, πολεμικό υλικό και στρατεύματα, ενώ οι Δημοκρατικοί αρκέστηκαν σε μια μικρή βοήθεια από τους Σοβιετικούς του Στάλιν και τους εθελοντές της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Οι ακραίες θέσεις των Δημοκρατικών, των κομμουνιστών και των αναρχικών λειτούργησαν ανασχετικά σε κάθε βοήθεια που θα μπορούσαν να τους προσφέρουν οι δυτικές δημοκρατίες, η Αγγλία, η Γαλλία ή οι ΗΠΑ. Σ’ έναν πόλεμο ανάμεσα σε φασίστες και ακραίους μπολσεβίκους, έμειναν τελικά αμέτοχοι με αποτέλεσμα ο στρατηγός Φράνκο να κερδίσει.
Στις περιοχές που έτυχε να κατέχει κάθε πλευρά έγιναν φοβερές φρικαλεότητες εναντίον των αμάχων αντιπάλων. Χιλιάδες εκτελέσεις, βιασμοί και βασανισμοί σφράγισαν την εμφύλια αυτή διαμάχη. Στο στρατόπεδο των αριστερών υπήρχε ανεξέλεγκτη οχλοκρατία, ενώ στο στρατόπεδο των φασιστών οι εκκαθαρίσεις γίνονταν συστηματικά και με σχέδιο. Αν και οι φασίστες σκότωσαν δεκαπλάσιους απ’ ότι οι αριστεροί, τα πρώτα κρίσιμα χρόνια οι πραξικοπηματίες ανακηρύχτηκαν νικητές στην προπαγάνδα.
Η κυριότερη αιτία ήταν η επίθεση των αριστερών εναντίον της καθολικής εκκλησίας που είχε ταχθεί επίσημα υπέρ του Φράνκο. Όλη η υφήλιος μάθαινε καθημερινά φοβερές ιστορίες για πυρπολήσεις εκκλησιών, δολοφονίες επισκόπων, εκτελέσεις παπάδων και βιασμούς καλογραιών. Η φασιστική προπαγάνδα πολλαπλασίαζε βέβαια τους αριθμούς, όμως αποδεδειγμένα οι αριστεροί σκότωσαν δεκατρείς αρχιεπισκόπους, 4.180 παπάδες, 2.400 καλόγερους και 238 καλόγριες. Πάνω από 400 ναοί αποτεφρώθηκαν, ενώ τα σκηνώματα των αγίων που υπήρχαν στα μοναστήρια πετάχτηκαν σε δρόμους και πλατείες.
Η Ντολόρες Ιμπάρουρι (η περίφημη Πασιονάρια) κατηγορήθηκε ότι θανάτωσε μια μοναχή δαγκώνοντας την στον λαιμό, ενώ ήταν πολύ συνηθισμένο θέαμα αναρχικών με μαχαίρια στα χέρια να κυνηγούν στα σοκάκια έντρομους ρασοφόρους. Αν και οι φασίστες εκκαθάριζαν ολόκληρες περιοχές, ο συμβολισμός ήταν πολύ ισχυρός για τον δυτικό κόσμο. Το σοκ ήταν τεράστιο και αναβίωσε μνήμες της Μπολσεβίκικης επανάστασης στη Ρωσία το 1917. Η ανεξέλεγκτη εγκληματική συμπεριφορά των ακραίων στοιχείων της αριστεράς, αφαίρεσαν από όλη τη δημοκρατική Ισπανία τη δυνατότητα να έχει συμμάχους και την έριξαν στα χέρια του φασισμού για τέσσερις δεκαετίες.
Πολλά χρόνια αργότερα άλλωστε, έγινε γνωστό ότι ο Φράνκο έσφαξε όλους τους παπάδες των Βάσκων και τον επίσκοπο τους, ενώ εκτέλεσε και είκοσι προτεστάντες ιερείς ως αιρετικούς. Μόνο μετά τον βομβαρδισμό της πόλης Γκουέρνικα και τη δολοφονία όλου του άμαχου πληθυσμού της, οι Δυτικοί αντιλήφθηκαν ποιοι ήταν οι πρωταγωνιστές των φρικαλεοτήτων, πλην ήταν πια αργά. Λίγο αργότερα ο Φράνκο έμπαινε στη Μαδρίτη.
Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.