Φαίνονται πολύ μακρινοί πια εκείνοι οι σκοτεινοί αιώνες, που άνθρωποι χαμηλών εισοδηματικών και κοινωνικών στρωμάτων αποφάσιζαν να ευνουχίσουν τα αρσενικά παιδιά τους για να τα γλυτώσουν από την πείνα και την ανέχεια. Ήταν πολύ συνηθισμένο στη Ρώμη, συνέβαινε κατά κόρον στο Βυζάντιο, συνέβαινε κατά σύστημα στην Οθωμανική αυτοκρατορία, για να μην πάμε ως την Κίνα όπου μόνο μέσα στην απαγορευμένη πόλη ζούσαν δέκα χιλιάδες ευνούχοι στελεχώνοντας τις υπηρεσίες του αυτοκράτορα. Στην παγκόσμια ιστορία, αυτοί οι ακρωτηριασμένοι άνδρες δεν ήταν διόλου αποσυνάγωγοι, αντιθέτως ο ευνουχισμός τους αποτελούσε προϋπόθεση για την ανέλιξη τους στα ανώτατα διοικητικά, θρησκευτικά και πολιτικά αξιώματα κρατών και αυτοκρατοριών.
Στο Ορθόδοξο και θρησκόληπτο Βυζάντιο, οι ευνούχοι όλων των κατηγοριών (διότι υπήρχαν και νομικά κατοχυρωμένες κατηγορίες τους) διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο σ’ όλους τους τομείς. Όπως είναι γνωστό, ο νόμος (παρμένος από την περσική αυλή) απαγόρευε να ανέβει στον θρόνο της Κωνσταντινούπολης κάποιος που δεν ήταν αρτιμελής. Αυτός ήταν ο λόγος που οι λογής-λογής στασιαστές δεν δολοφονούσαν πάντα τους εκθρονισμένους αυτοκράτορες όπως στη Δύση, αλλά μερικές φορές αρκούνταν να τους τυφλώσουν. Συχνότατα, ο ευνουχισμός ήταν τρόπος να παραμεριστούν από μικροί κάποιοι συγγενείς αυτοκρατόρων, που στο μέλλον θα μπορούσαν δυνητικά ν’ αποτελέσουν απειλή για την κρατούσα δυναστεία.
Επίσης όποιος κατείχε τον θρόνο, προτιμούσε να περιστοιχίζεται από ευνούχους υπαλλήλους που δεν διέθεταν την τυπική δυνατότητα να επιβουλευτούν την εξουσία τους, παρά από φιλόδοξους αρτιμελείς άνδρες που θα τους θανάτωναν στον ύπνο τους για να αρπάξουν τη θέση τους. Έτσι, πολλές ανώτατες διοικητικές θέσεις με τρομερή επιρροή στα δημόσια πράγματα, στελεχώνονταν απ’ αυτή την κατηγορία ανθρώπων που από μικροί είχαν υποστεί τη φρικτή εγχείρηση.
Ο αρχιευνούχος του παλατιού ονομαζόταν Πραιπόζιτος. Η θέση του ήταν πανίσχυρη και μάλιστα εκλεγόταν με ψηφοφορία ανάμεσα σε όλους τους ευνούχους του παλατιού, διαδικασία εξαιρετικά παράξενη για το Βυζάντιο που δεν συνήθιζε δημοκρατικές διαδικασίες και εκλογικές μάχες. Οι Κουβικουλάριοι (υπηρέτες του βασιλικού δωματίου), ήταν ευνούχοι. Οι Κοινωνίτες (οι παρακοιμώμενοι του αυτοκράτορα), ο Πρωτοβεστιάριος (υπεύθυνος για τα ρούχα του αυτοκράτορα), ο Καστρήσιος (υπεύθυνος φαγητού του αυτοκράτορα), ο Παπίας (θυρωρός των ανακτόρων), ο Μαγναύρας (υπεύθυνος για τα σκεύη και τον φωτισμό του παλατιού), ήταν επίσης ευνούχοι. Επρόκειτο για αξιώματα μεγάλης ισχύος εκείνη την εποχή, αφού όποιος είχε καθημερινή φυσική επαφή με τον αυτοκράτορα μπορούσε να επηρεάσει εξελίξεις μέσα στο χαοτικό Βυζαντινό κράτος.
Επίσης, ο πρωθυπουργός Επίτροπος επί Αρκαδίου Α’, ο πρωθυπουργός Χρυσάφιος επί Θεοδοσίου Β’, ο πρωθυπουργός Ευσέβιος επί Κώνσταντος Β΄, οι πρωθυπουργοί Σταυράκιος και Αέτιος επί Αθηναίας, ήταν ευνούχοι. Στην ίδια κατηγορία ανήκε ο περίφημος στρατηγός του Ιουστινιανού Ναρσής που νίκησε τους Γότθους και ανακατέλαβε πολλά απ’ τα εδάφη της καταρρέουσας δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Συνάδελφος και ο ναύαρχος Ιωάννης Βρίγκας.
Η Βυζαντινή εκκλησία δεν έθετε περιορισμό στην ανέλιξη των ευνούχων στην ιεραρχία της. Πολλοί έφτασαν να γίνουν Πατριάρχες, όπως ο Γερμανός (640–740), ο Μεθόδιος Α΄ (843–847), ο Ιγνάτιος (847–858), ο Θεοφύλακτος (933–956) και ο Πολύευκτος (956–970). Κατά παράδοξο τρόπο όμως, η εκκλησία απέκλειε από τις τάξεις της όσους είχαν αυτοευνουχιστεί, διότι θεωρούσε ότι είχαν διαπράξει αμαρτία.
Ο συντηρητισμός της εποχής επίσης, δεν επέτρεπε στις γυναίκες του Βυζαντίου και ειδικά στις κυρίες της υψηλής κοινωνίας να πάνε σε γιατρό, καθώς όλοι οι γιατροί ήταν άντρες. Γι αυτό τον λόγο, πολλοί ευνούχοι γίνονταν γιατροί, οι οποίοι είχαν αποκλειστικά γυναικεία πελατεία. Όπως μια τίμια γυναίκα δεν επιτρεπόταν να εξεταστεί σωματικά από άντρα, αντιστοίχως κανένας σοβαρός άντρας δεν καταδεχόταν να κουράρεται ιατρικά από έναν ευνούχο, παρά το γεγονός ότι ο Πρωθυπουργός ή ο Πατριάρχης του μπορεί να ήταν. Παραξενιές της εποχής…
Είδατε πως αλλάζει η οπτική της ιστορίας αιώνα τον αιώνα; Είδατε πως το ηθικόν και το επιτρεπτόν αποκτούν άλλο περιεχόμενο ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες; Διότι εκείνη την εποχή, ο πατέρας που αποφάσιζε να ευνουχίσει τον πεντάχρονο γιο του και μετά να τον στείλει σ’ ένα μοναστήρι να μάθει γράμματα, στην ουσία του πρόσφερε μια ευκαιρία καλύτερης ζωής, την οποία δεν θα είχε ούτε κατά διάνοια ως αρτιμελής άνδρας. Επίσης είδατε πως αλλάζουν οι σχέσεις των ανθρώπων με τους θεσμούς, στην πορεία της ιστορίας; Τότε, πρώτα τους ευνούχιζαν και μετά τους έβαζαν στο δημόσιο, ενώ τώρα πρώτα διορίζονται και μετά ευνουχίζονται. Πνευματικά εννοώ.