Εκτός ίσως από την περίπτωση του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, κανένας άλλος πολυεπιστήμονας δεν εξήψε τόσο πολύ τη φαντασία των μεταγενέστερων, όσο ο Αρχιμήδης. Όχι αδίκως, αφού αυτός ο Έλληνας από τη Σικελία ήταν ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς, μαθηματικούς, μηχανικούς και εφευρέτες που έζησαν ποτέ. Η εικόνα του να τρέχει γυμνός στους δρόμους φωνάζοντας ‘’εύρηκα, εύρηκα’’ ή η αυτοκτονική του απάθεια απέναντι στον Ρωμαίο κατακτητή το οποίον επέπληξε λέγοντας του ‘’μη μου τους κύκλους τάραττε’’, παραπέμπουν σ’ έναν επιστήμονα που δεν είχε ιδιαίτερη σχέση με τα γήινα και τα ανθρώπινα.
Δεν πρέπει να ήταν έτσι. Η αρχή της υδροστατικής που διατπωσε, η θεωρία των μοχλών και άλλοι φυσικομαθηματικοί νόμοι του τον έγραψαν με χρυσά γράμματα στα βιβλία της επιστημονικής ιστορίας, όμως αυτές που τον έβαλαν στον χώρο του μύθου ήταν οι μηχανές του. Οι εκπληκτικές εφευρέσεις του προξένησαν δέος στους συγχρόνους του και ώθησαν μεταγενέστερους επιστήμονες να προσπαθήσουν να τις ξαναφτιάξουν, στηριζόμενοι στις περιγραφές ιστορικών που κι αυτοί όμως δεν ήταν συνήλικοι του Αρχιμήδη, αλλά έζησαν και έγραψαν πολύ αργότερα στηριζόμενοι σε θρύλους και διηγήσεις.
Είναι ιστορικά επιβεβαιωμένο ότι ο Αρχιμήδης βοήθησε με τις μηχανές του τους συμπατριώτες του Συρακούσιους να αποκρούουν επί τρία συνεχή χρόνια τους Ρωμαίους που τους πολιορκούσαν. Αν και ο Λουκιανός αναφέρει ότι χρησιμοποίησε πλήθος πολεμικών μηχανών δικής του επινόησης και κατασκευής, αυτό που κυριολεκτικά φλόγισε τη φαντασία ολόκληρων γενεών ήταν τα περίφημα «εμπρηστικά του κάτοπτρα», που για τους περισσότερους ήταν κοίλα, αλλά και για ορισμένους επίπεδα. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για καθρέφτες που έστησε πάνω στα τείχη των Συρακουσών, με τους οποίους συγκέντρωνε τις ακτίνες του ήλιου και τις έστελνε σε μια εμπρηστική δέσμη πάνω στα ξύλινα πλοία των Ρωμαίων, τα οποία έπαιρναν φωτιά.
Από την περίοδο της αναγέννησης και μετά, πολλοί πήγαν στις Συρακούσες και έκαναν το πείραμα αυτό, προσπαθώντας είτε να το επιβεβαιώσουν είτε να το διαψεύσουν. Ο Γερμανός Kircher και ο Descartes θεώρησαν το γεγονός πρακτικά αδύνατο υπολογίζοντας τις τεχνικές δυνατότητες της εποχής του Αρχιμήδη, αλλά ο Γάλλος Buffon το θεώρησε δυνατό, όχι με έναν αλλά πολλούς μαζί καθρέφτες που έστελναν τις ακτίνες τους στο ίδιο σημείο. Γράφτηκαν άπειρα πράγματα γύρω από την υπόθεση των κατόπτρων κι άλλα τόσα προς απάντηση τους. Κάποιοι επιστήμονες είπαν ότι για να καεί το ξύλο από ηλιακή ακτίνα χρειάζεται πολλή ώρα ακινησίας ενώ το πλοίο κουνιέται συνεχώς, ενώ άλλοι αντέτειναν ότι τα πανιά του πλοίου καίγονται σχεδόν αμέσως, έχουν μεγάλη επιφάνεια για να δίνουν στόχο και μόλις πάρουν φωτιά το πλοίο αχρηστεύεται.
Παρόμοια πειράματα έγιναν και με τους περίφημους γερανούς του Αρχιμήδη, οι οποίοι υποτίθεται ότι είχαν στηθεί πάνω στα τείχη και μπορούσαν να σηκώσουν με τον βραχίονα τους μια ρωμαϊκή γαλέρα και να την πετάξουν στα βράχια. Φανταστείτε πόση εντύπωση θα έκανε κάτι τέτοιο, έστω και ως φήμη, σ’ έναν άνθρωπο της αρχαιότητας. Ακόμη ο Αρχιμήδης κατασκεύασε το ατμοτηλεβόλο, μια μηχανή που πετούσε πέτρες 23 κιλών σε απόσταση 1100 μέτρων με τη δύναμη του ατμού, μια λιθοβόλο μηχανή που πετούσε πέτρες 80 κιλών σε απόσταση 180 μέτρων, διάφορες βλητικές μηχανές που έριχναν δέσμες από βέλη και αιχμηρά δοκάρια.
Όλα τούτα εντυπωσίασαν και πανικόβαλαν ενίοτε τους σκληροτράχηλους Ρωμαίους, οι οποίοι όμως τότε ήταν οι καλύτεροι πολεμιστές του κόσμου και στο τέλος κέρδιζαν όλες τις μάχες. Κάποιες απ’ τις μηχανές του Αρχιμήδη ανακατασκεύασε και βελτίωσε ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, αλλά άλλες έμειναν αναλλοίωτες και σε χρήση ως τη βιομηχανική επανάσταση. Ο ατέρμων κοχλίας του Αρχιμήδη, που έκανε δώρο στον Πτολεμαίο για να βοηθήσει τους Αιγύπτιους να τραβούν νερό από το Νείλο για πότισμα, χρησιμοποιούνταν δίχως την παραμικρή βελτίωση σ’ όλη τη μεσόγειο για δυο χιλιάδες χρόνια, για ν’ ανεβαίνει το νερό απ’ τα πηγάδια και να ποτίζει τα χωράφια.
Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.