Από το τέλος της πανδημίας, η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται με διπλάσιο ρυθμό από τον μέσο όρο της ΕΕ, με τον τουρισμό να αποτελεί σημαντικό μοχλό της ανάπτυξης. Ωστόσο, σύμφωνα με μια πρόσφατη ανάλυση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ), οι υποδομές σε πολλά μέρη βρίσκονται στο χείλος της κατάρρευσης – κυρίως στα νησιά.
Για να διατηρήσει την ελκυστικότητά της, η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει μαζικά σε δίκτυα μεταφορών και παροχής υπηρεσιών, καθώς και στην αποχέτευση και τη διαχείριση απορριμμάτων, προειδοποιούν οι συντάκτες της μελέτης της ΤτΕ. Αναμφίβολα, ο τουρισμός έχει ζωτική σημασία για τη χώρα. Σύμφωνα με το World Travel and Tourism Council (WTTC), πέρυσι συνέβαλε κατά 21,7% στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, περισσότερο από το διπλάσιο του παγκόσμιου μέσου όρου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Από το 2023, η Ελλάδα καταγράφει το ένα ρεκόρ τουρισμού μετά το άλλο. Φέτος αναμένεται το επόμενο ρεκόρ, καθώς με βάση τα τελευταία στοιχεία της ΤτΕ, τους πρώτους οκτώ μήνες του έτους αυξήθηκαν και ο αριθμός των επισκεπτών και τα έσοδα από τον τουρισμό, κατά 4,1% και κατά 12% αντίστοιχα, σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Ανάγκη για επενδύσεις
Εάν και ο αριθμός των τουριστών αυξάνεται ραγδαία, οι επενδύσεις σε υποδομές παραμένουν στάσιμες. Τα τελευταία πέντε χρόνια, επενδύθηκαν κατά μέσο όρο μόνο 2 δισ. ευρώ ετησίως στον τομέα. Ωστόσο, σύμφωνα με υπολογισμούς της ΤτΕ, μέχρι το 2035 θα χρειαστεί χρηματοδότηση ύψους περίπου 35 δισ. ευρώ, δηλαδή 3,5 δισ. ευρώ ετησίως.
Η μελέτη συνιστά, επίσης, την παράταση της τουριστικής περιόδου, προκειμένου να καταστούν οι επενδύσεις πιο αποδοτικές. Ο στόχος δεν πρέπει να είναι η αύξηση των αφίξεων, αλλά η αύξηση της προστιθέμενης αξίας ανά επισκέπτη και η ομοιόμορφη κατανομή της τουριστικής κίνησης σε όλη τη διάρκεια του έτους.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η Ελλάδα θεωρείται ο ορισμός του νησιωτικού τουρισμού. Σχεδόν οι μισοί από τους ξένους επισκέπτες περνούν τις διακοπές τους στα νησιά. Μεταξύ 2003 και 2024, ο αριθμός τους διπλασιάστηκε από 8 σε 16 εκατομμύρια. Επτά ελληνικά νησιά συγκαταλέγονται στα 30 πιο δημοφιλή νησιωτικά προορισμούς παγκοσμίως, ενώ το 11% του παγκόσμιου νησιωτικού τουρισμού αφορά την Ελλάδα.
Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, η ημερήσια τουριστική πυκνότητα στα νησιά φτάνει τους 33 επισκέπτες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, σε σύγκριση με μόλις 2 στην υπόλοιπη Ελλάδα και 3 στη Μεσόγειο.
Ωστόσο, τα τελευταία 20 χρόνια, οι επενδύσεις σε υποδομές ανά κάτοικο δεν ήταν υψηλότερες στα νησιά από ό,τι στην ηπειρωτική χώρα, σύμφωνα με την Handelsblatt.
Πολλά λιμάνια των νησιών χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1960. Από τότε, ο αριθμός των τουριστών έχει αυξηθεί κατά 65 φορές. Μια σειρά σεισμών στη Σαντορίνη την άνοιξη ανέδειξε το εξής πρόβλημα: το ηφαιστειακό νησί δεν διαθέτει κατάλληλο λιμάνι για την πραγματοποίηση εκκενώσεων ή επιχειρήσεων διάσωσης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Η διαχείριση των αποβλήτων
Η διαχείριση των αποβλήτων αποτελεί, επίσης, πρόβλημα σε πολλά μέρη. Στη Ζάκυνθο, ένα δημοφιλές μέρος για πάρτι, υπάρχει εδώ και δεκαετίες μια παράνομη χωματερή σε ένα εθνικό πάρκο με περίπου 530.000 τόνους σκουπιδιών. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΕΔ) είχε ήδη διατάξει το 2017 το κλείσιμο και την αποκατάστασή της, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει τίποτα. Στις αρχές Οκτωβρίου, το ΕΔ επέβαλε πρόστιμο 5,5 εκατ. ευρώ και ημερήσια χρηματική ποινή 12.500 ευρώ. Σημειώνεται ότι το πρόστιμο θα επιβάλλεται μέχρι να αποκατασταθεί η χωματερή.
Η Ζάκυνθος δεν είναι μεμονωμένη περίπτωση. Από το 2014, η Ελλάδα έχει πληρώσει περίπου 74 εκατ. ευρώ σε πρόστιμα για παράνομες χωματερές και άλλα 75 εκατ. ευρώ για την έλλειψη αποχετευτικών συστημάτων και εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων. Το καλοκαίρι του 2023, στη Μύκονο, βρωμερά περιττώματα πλημμύρισαν καφετέριες και μπουτίκ στο γραφικό λιμάνι του νησιού.
Πολλές νησιωτικές κοινότητες παραπονιούνται ότι έχουν άδεια ταμεία. Βέβαια, από το 2023 η Ελλάδα επιβάλλει νέους φόρους: έναν λεγόμενο κλιματικό φόρο για διανυκτερεύσεις (δύο έως 15 ευρώ ανά διανυκτέρευση, ανάλογα με την κατηγορία) και έως 20 ευρώ ανά αποβίβαση για επιβάτες κρουαζιερόπλοιων. Αυτά τα τέλη απέφεραν περίπου 420 εκατ. ευρώ το 2024. Ωστόσο, μόνο το ένα τρίτο των εσόδων πηγαίνει πραγματικά στους τοπικούς δήμους όπου εισπράττονται.
Επενδύσεις με υψηλή απόδοση
Επομένως, οι αναλυτές της ΤτΕ ζητούν να χρησιμοποιηθούν όλα τα έσοδα από τους φόρους εξ ολοκλήρου για τοπικά έργα υποδομής. «Οι διεθνείς πρακτικές στις Βαλεαρίδες Νήσους, στη Βενετία και στις Σεϋχέλλες δείχνουν ότι η σύνδεση των εσόδων με συγκεκριμένα έργα ενισχύει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία», όπως αναφέρεται στη μελέτη.
Επιπλέον, η κυβέρνηση θα πρέπει να κινητοποιήσει ιδιωτικά κεφάλαια, επιχορηγήσεις της ΕΕ και δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Μια ειδική αρχή για τις υποδομές των νησιών θα μπορούσε να συγκεντρώσει πόρους, να δώσει προτεραιότητα σε έργα και να τα υλοποιήσει γρήγορα μέσω διαδικασιών ταχείας διεκπεραίωσης.
Οι απαιτούμενες επενδύσεις σε υποδομές ύψους 35 δισ. ευρώ είναι «καλά επενδυμένες», τονίζουν οι συντάκτες της μελέτης. Θα μπορούσαν να αυξήσουν τα έσοδα από τον τουρισμό κατά 45% έως το 2035 και να αποφέρουν στη χώρα επιπλέον 5 δισ. ευρώ ετησίως.
