Τα «καμπανάκια» για την πορεία αύξησης της παραγωγικότητας αλλά και της αποτελεσματικής και επωφελούς απορρόφησης των κονδυλίων της ΕΕ (ΤΑΑ και ΕΣΠΑ) έτσι ώστε να συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση, πληθαίνουν.
Μόλις αυτή την εβδομάδα, τρεις επίσημες εκθέσεις -του ΙΟΒΕ, της Τράπεζας της Ελλάδος και του Ελεγκτικού Συνεδρίου- συνέκλιναν στο γεγονός πως η αξιοποίηση του ΤΑΑ (κατά το ΙΟΒΕ μια ιστορική ευκαιρία για μόνιμη άνοδο παραγωγικότητας), δεν έχει λειτουργήσει όπως θα έπρεπε, με κίνδυνο μετά το 2026 να δημιουργηθεί κενό που θα τραβήξει προς τα κάτω επενδύσεις και ρυθμούς μεγέθυνσης.
Και αυτό διότι το ΤΑΑ τα τελευταία χρόνια δεν είναι απλώς ένας μηχανισμός χρηματοδότησης έργων, αλλά ο βασικός μοχλός για να αυξηθεί η παραγωγικότητα μέσω επενδύσεων σε εξοπλισμό, τεχνολογία και δεξιότητες, αν και εφόσον αξιοποιηθεί πλήρως και έγκαιρα.
Η εικόνα των έργων στην τελική ευθεία του προγράμματος δείχνει πόσο στενός είναι ο χρόνος και πώς δοκιμάζεται στην πράξη η ταχύτητα των αρμόδιων υπηρεσιών του ελληνικού κράτος. Με τη νέα αναθεώρηση να πρέπει να υποβληθεί μέχρι το τέλος Οκτωβρίου ούτως ώστε να εξαιρεθούν έργα για τα οποία υπάρχει κίνδυνος να μην ολοκληρωθούν μέσα στο επόμενο διάστημα, ο δρόμος του οικονομικού επιτελείου γίνεται ολοένα πιο ανηφορικός. Το εύρος της αναθεώρησης εκτιμάται σε 800 – 900 εκατ. ευρώ, όπως δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Νίκος Παπαθανάσης με την εικόνα να πρέπει να αποσαφηνιστεί μέσα στην επόμενη εβδομάδα.
Στο κόκκινο βρίσκονται έργα όπως το «Απόλλων» (ενεργειακές κοινότητες), η υπόγεια αποθήκη CO₂ στον Πρίνο και ο αντλησιοταμιευτικός σταθμός Αμφιλοχίας, ενώ προκρίνεται να μείνουν και να ολοκληρωθούν στο 100% οι ανακαινίσεις νοσοκομείων και τα κέντρα πρωτοβάθμιας υγείας.
Για το τμήμα του ΒΟΑΚ που μένει εκτός προθεσμιών (περίπου 40 εκατ. ευρώ) αναζητείται άλλη χρηματοδότηση.
Η έμφαση του ΙΟΒΕ στην παραγωγικότητα
Το ΙΟΒΕ στην τριμηνιαία έκθεση του υπενθυμίζει ότι η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα παραμένει χαμηλά έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με μόνο ήπια βελτίωση μετά το 2020.
Η σύνδεση με το ΤΑΑ είναι άμεση καθώς χωρίς τις επενδύσεις που χρηματοδοτούνται σήμερα από το Ταμείο για να μετατραπούν αύριο σε μόνιμη παραγωγική ικανότητα, ο πυρήνας της οικονομίας θα μείνει σε χαμηλή ταχύτητα και ο πληθωρισμός στις υπηρεσίες θα παραμείνει επίμονος.
Το ΙΟΒΕ επισημαίνει ότι η επιτάχυνση της υλοποίησης το 2025–2026 μπορεί να στηρίξει ουσιαστικά τις πάγιες επενδύσεις και να θωρακίσει τη ζήτηση για μηχανολογικό εξοπλισμό και υποδομές, δηλαδή τα υλικά που αυξάνουν την παραγωγικότητα.
Προσθέτει όμως ότι η πρόοδος δεν είναι αυτόματη καθώς εντοπίζονται καθυστερήσεις και προτεραιότητα είναι η πλήρης ενεργοποίηση του δανειακού σκέλους στο τελευταίο έτος του προγράμματος.
ΤτΕ: Κρίσιμος το ΤΑΑ και για την χρηματοπιστωτική σταθερότητα
Από την πλευρά της η Τράπεζα της Ελλάδος, κρίνοντας από την σκοπιά της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, δείχνει πόσο κρίσιμος είναι ο ρόλος του ΤΑΑ στο ζήτημα της πίστωσης.
Σημαντικό μέρος των νέων επιχειρηματικών χορηγήσεων στηρίζεται σε χρηματοδοτικά εργαλεία και σε δάνεια του μηχανισμού, κάτι που αποκαλύπτει υψηλό βαθμό εξάρτησης της επενδυτικής πίστωσης από το ΤΑΑ ακριβώς τη στιγμή που πρέπει να μετατραπεί σε μόνιμη ικανότητα χρηματοδότησης παραγωγικών επενδύσεων.
Η ΤτΕ σημειώνει ότι η ανάκαμψη των επενδύσεων έχει κλείσει μέρος του επενδυτικού κενού, αλλά δεν εγγυάται διάρκεια αν δεν υπάρξει ομαλή σκυτάλη από τους δημόσιους πόρους προς ιδιωτικά κεφάλαια με υψηλή προστιθέμενη αξία.
Η «τεχνική» πλευρά των κινδύνων που αφορούν το ΤΑΑ
Ένα «τρίτο» καμπανάκι κρούει σε έκθεσή του το Ελεγκτικό Συνέδριο. Ο ειδικός έλεγχος για το ΤΑΑ εστιάζει στον κίνδυνο καθυστερήσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε «συσσώρευση» έργων στο τέλος της περιόδου, με κίνδυνο μη αποδοτικής χρήσης πόρων, παρατυπιών ή και απώλειας ενωσιακής χρηματοδότησης.
Διαπιστώνει ότι οι διαδικασίες παρακολούθησης εφαρμόστηκαν «πλημμελώς», με υποστελέχωση φορέων υλοποίησης, ελλιπή συνδρομή των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου και αδυναμίες στο πληροφοριακό σύστημα (χειροκίνητες ροές, έλλειψη αυτοματοποιημένων ειδοποιήσεων, παρακολούθηση «εκτός συστήματος»).
Επιπλέον, το 2024 το οικονομικό αντικείμενο συμβάσεων ΤΑΑ που έφτασαν σε προσυμβατικό έλεγχο μειώθηκε περίπου κατά το ήμισυ έναντι του 2023 (από μερίδιο 29% στο 15% επί του συνόλου), ενώ 2,22% της αξίας τους (55,1 εκατ. ευρώ) κρίθηκε αμετάκλητα μη νόμιμο. Πρόκειται για ευρήματα που σφίγγουν ακόμη περισσότερο τα περιθώρια χρόνου και εκτέλεσης.
Συνολικά, οι τρεις εκθέσεις περιγράφουν το ίδιο ρίσκο από διαφορετική γωνία, χαμένες ευκαιρίες για αυξημένα παραγωγικά οφέλη, εκτελεστικές αδυναμίες, και υψηλή εξάρτηση της επενδυτικής πίστωσης από το ΤΑΑ.
Οι συστάσεις δε, είναι παρεμφερείς καθώς προτείνεται πλήρης αξιοποίηση των πόρων και επιτάχυνση, ιδίως του δανειακού σκέλους.
