Συνεδρίαση αφιερωμένη στον προϋπολογισμό της ΕΕ με έμφαση στο κομμάτι που αφορά στην στήριξη (σ.σ. οικονομική βοήθεια) της εμπόλεμης Ουκρανίας, είναι αυτή η οποία πραγματοποιείται σήμερα στις Βρυξέλλες ανάμεσα στους Ευρωπαίους ηγέτες.
Οι συμμετέχοντες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζητούν την ενδιάμεση αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027, το οποίο, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει μηχανισμό οικονομικής βοήθειας της Ουκρανίας με 50 δισ. ευρώ για την παροχή μακροπρόθεσμης σταθερότητας στην χώρα.
Κατά την διάρκεια του συμβουλίου του Δεκεμβρίου, οι ηγέτες προτεραιοποίησαν τις πιο πιεστικές ανάγκες που θα έπρεπε να συζητηθούν αρχής γενομένης του νέου έτους, ιεραρχώντας στην κορυφή της λίστας την Ουκρανία.
Έτσι, ο προτεινόμενος προϋπολογισμός τον οποίο θα κληθούν να εγκρίνουν οι ηγέτες, περιλαμβάνει πρόσθετο χρηματοδοτικό κονδύλιο 64,6 δισ. ευρώ, το οποίο θα δαπανηθεί για τις ακόλουθες προτεραιότητες:
- 50 δισ. ευρώ για την Ουκρανίας (17 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 33 δισ. ευρώ σε δάνεια)
- 2 δισ. ευρώ για τη μετανάστευση και τη διαχείριση των συνόρων
- 7,6 δισ. ευρώ για τη «γειτονιά και τον κόσμο» (στα πλαίσια των διεθνών αναπτυξιακών εργαλείων και στρατηγικών της ΕΕ όπως NDICI, Global Gateway κοκ)
- 1,5 δισ. ευρώ για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας στο πλαίσιο του νέου μέσου STEP
- 2 δισ. ευρώ για το μέσο ευελιξίας
- 1,5 δισ. ευρώ για το αποθεματικό αλληλεγγύης και έκτακτης βοήθειας
Το τμήμα που αφορά μάλιστα στο μεταναστευτικό έχει έντονο ελληνικό ενδιαφέρον καθώς είναι πάγιο ελληνικό αίτημα η μεγαλύτερη χρηματοδότηση για την φύλαξη των συνόρων της ΕΕ.
Στο επίκεντρο η Ουκρανία αλλά με εμπόδια
Τον τόνο της συζήτησης που θα ακολουθήσει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σήμερα (1.2.2024), έχει ήδη δώσει ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Ζοζέπ Μπορέλ, ο οποίος μέσα στην εβδομάδα μιλώντας στον γερμανικό Τύπο, υπογράμμισε την ανάγκη στήριξης της Ουκρανίας με το κονδύλι των 50 δισ. ευρώ αλλά και ενίσχυση των αμυντικών δαπανών της Ένωσης, πέρα της αύξησης 40% που έχει συντελεστεί τα τελευταία έτη.
Ο Μπορέλ, αφού περιέγραψε με έντονο χρώμα τις προσπάθειες της Ουκρανίας να παραμείνει «ζωντανή» εν μέσω πολέμου με την Ρωσία, έδωσε έμφαση όχι μόνο στα 50 δισ. ευρώ, τα οποία θα κατευθυνθούν στην οικονομική στήριξη της κατεστραμμένης χώρας με αποκατάσταση των ζημιών σε υποδομές κλπ., αλλά και στην ανάγκη να παρασχεθούν όλα τα μέσα στην Ουκρανία για να κερδίσει την πόλεμο, αναγνωρίζοντας πως η μέχρι τώρα αντεπίθεσή της δεν πήγε όσο καλά αναμενόταν.
Οι δηλώσεις του Ζοζέπ Μπορέλ, δύο ημέρες πριν από την πραγματοποίηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, καθώς και τα θέματα που αναδεικνύει, δείχνουν πόσο υψηλά αξιολογεί η ΕΕ την νίκη της Ουκρανίας έναντι της Ρωσίας στα ανατολικά της σύνορα, την οποία ο αξιωματούχος χαρακτηρίζει «εγγύηση ασφαλείας» για την Ευρώπη.
Επιπλέον, χθες πέντε Ευρωπαίοι ηγέτες (Γερμανία, Δανία, Τσεχία, Εσθονία και Ολλανδία) με κοινό τους άρθρο στους FT, κάλεσαν τα κράτη μέλη της ΕΕ ενόψει της συνόδου κορυφής «να διπλασιάσουν τις προσπάθειες» στην στρατιωτική υποστήριξή τους προς την Ουκρανία κατά της ρωσικής εισβολής εν όψει της αυριανής κρίσιμης ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής των 27 στις Βρυξέλλες.
Αστάθμητος παράγοντας, ωστόσο, για την έκβαση των συζητήσεων για το budget υπέρ της Ουκρανίας, ήταν και παραμένει ο ηγέτης της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν.
Mιλώντας στη γαλλική εφημερίδα Le Point εμφανίζεται πιο διαλλακτικός ως προς μία συμπόρευση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους ηγέτες, αν και θέτει τον όρο, η βοήθεια των 50 δισ. ευρώ να περνάει από διαδικασία ελέγχου και ομόφωνης έγκρισης από τα κράτη μέλη κάθε χρόνο.
Το γεγονός αυτό, από πολλούς Ευρωπαίους ηγέτες και αναλυτές, θεωρείται ως άλλη μία απόπειρα της Ουγγαρίας να κωλυσιεργήσει και τελικά να μπλοκάρει την βοήθεια προς την Ουκρανία.
Η λύση που προτείνεται από την ΕΕ είναι να διοργανώνεται μια ετήσια συζήτηση σε επίπεδο Ευρωπαίων ηγετών για την οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία αλλά χωρίς να δίδεται η δυνατότητα βέτο, πιθανός προάγγελος περαιτέρω μέτρων πειθάρχησης της Ουγγαρίας.
Επιπλοκές εμφανίζονται και σε ένα άλλο σημείο που αφορά στην Ουκρανία. Αν και σε μια πρώτη φάση έχει επιτευχθεί μία καταρχήν συμφωνία στη ΕΕ για την χρησιμοποίηση των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων από τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας ύψους περί τα 200 δισ. ευρώ υπέρ της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, δεν είναι λίγοι εκείνοι που σε ευρωπαϊκό επίπεδο εκφράζουν τις επιφυλάξεις τους.
Αφενός, διότι μία τέτοια επιλογή θα είχε και νομικές προεκτάσεις και επακόλουθα, αφετέρου διότι ενώ θα «ξαλάφρωνε» τους ευρωπαϊκούς προϋπολογισμούς από ένα σημαντικό βάρος, θα άνοιγε διάπλατα την πόρτα σε αντίστοιχα αντίποινα από την Ρωσία ως προς τα ευρωπαϊκά περιουσιακά στοιχεία και το ίδιο το ευρώ.
Πάντως, το ζήτημα των αμυντικών δαπανών στην ευρωπαϊκή ήπειρο επανέρχεται διαρκώς στο προσκήνιο σε όλα τα επίπεδα, καθώς ακόμα και η πρώτη οικονομία της Ευρώπης, η οποία αλλάζοντας την πολιτική της «σπεύδει» να επανεξοπλιστεί, αντιμετωπίζει προβλήματα χρηματοδότησης των στρατιωτικών της στόχων.
Σε δημοσίευμα του Spiegel αναφέρεται πως το 2028 ο γερμανικός στρατός θα αντιμετωπίσει ένα έλλειμμα 56 δισ. ευρώ, μόλις εξαντληθεί το ειδικό ταμείο για αμυντικές δαπάνες, καθώς η δέσμευση προς το NATO αφορά σε δαπάνη του 2% του ΑΕΠ των μελών, ήτοι στην περίπτωση της Γερμανίας σε 97 δισ. ευρώ το 2028. Πιο γενικά, υπολογίζεται πως μετά και από την απόφαση του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου της Καρλσρούης, ο γερμανικός προϋπολογισμός για το 2025 θα έχει μία «τρύπα» 13 δισ. ευρώ.
Όπως επίσης αναφέρει δημοσίευμα της DW, περίπου 100 δισ. ευρώ σε νέο χρέος αναλήφθηκαν το 2022 και διατέθηκαν στον στρατό και προορίζονται για την αγορά νέου εξοπλισμού. Ωστόσο, υπολογίζεται πως δεν επαρκούν, ειδικά καθώς οι παραδόσεις όπλων για την Ουκρανία θα χρηματοδοτούνται τώρα και μέσω ειδικού ταμείου της Bundeswehr.
Η κατάσταση θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη εάν οι ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος χρηματοδότης της Ουκρανίας, σταματήσουν την υποστήριξή τους προς αυτήν, κάτι που είναι πιθανόν να συμβεί με νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές, καθώς η Ευρώπη θα πρέπει να παρέμβει με τεράστιο αντίκτυπο στον γερμανικό, και στους υπόλοιπους εθνικούς προϋπολογισμούς.
Και όλα αυτά εν μέσω μίας αυξανόμενης συζήτησης στον γερμανικό Τύπο για την ποιότητα της ουκρανικής δημοκρατίας, την λειτουργία του κράτους και της κυβέρνησης Ζελένσκι, με φόντο τις συζητήσεις γύρω από την ενίσχυσή της και το «πού πάνε τα λεφτά».
Το… άλλο μέτωπο της Ευρώπης
Για να κάνει σαφή την θέση του υπέρ της ενίσχυσης της Ουκρανίας, ο Ζοζέπ Μπορέλ στη συνέντευξη του δήλωσε πως η ΕΕ χρειάζεται μία αλλαγή παραδείγματος, από την υποστήριξη της Ουκρανίας για «όσο χρειαστεί» στην υποστήριξη με «ό,τι χρειαστεί» προκειμένου να επικρατήσει.
Την ίδια στιγμή που στην ΕΕ συζητείται να μην υπάρχουν φραγμοί στην βοήθεια της προς το εξωτερικό, μαίνονται οι «μάχες» στο εσωτερικό της, καθώς είναι ακόμα ανοιχτό το μέτωπο με τους αγρότες σε ολόκληρη την ήπειρο, οι οποίοι αντιδρούν στη νέα κοινή αγροτική πολιτική.
Στα πλαίσια αυτής της εναντίωσης εγείρουν ζητήματα που αφορούν στην Ουκρανία: εμμέσως, διότι ο πόλεμος στο ουκρανικό έδαφος είναι αυτός που πυροδότησε την ενεργειακή κρίση, μεγάλα θύματα της οποίας ήταν και είναι οι Ευρωπαίοι αγρότες οι οποίοι μάλιστα απειλούνται από την ΚΑΠ με μείωση της επιδότησης στα καύσιμα που χρησιμοποιούν για να κινούν τα τρακτέρ τους.
Άμεσα, διότι στο πλαίσιο της στήριξης της ΕΕ στην Ουκρανία ήρθησαν οι δασμοί στα ουκρανικά προϊόντα, με τους Ευρωπαίους αγρότες να καταγγέλλουν αθέμιτο ανταγωνισμό από τους Ουκρανούς ομολόγους τους, που υπονομεύει τα προς το ζην τους.
Η επαναφορά της φορολογίας στα ουκρανικά τρόφιμα, είναι ανάμεσα στα πολύ κομβικά αιτήματα των αγροτών οι οποίοι στήνουν μπλόκα σε όλη την Ευρώπη. Σε μια προσπάθεια κατευνασμού τους, μάλιστα, η Κομισιόν, μόλις χθες (31.1.2024) ανακοίνωσε νέα μέτρα υπέρ των αγροτών.
Πιο συγκεκριμένα, πέραν της υπό προϋποθέσεις εξαίρεσή από την επιβολή αγρανάπαυσης στην καλλιεργήσιμη γη τους, πρότεινε μέτρα για τον περιορισμό των εισαγωγών γεωργικών προϊόντων από την Ουκρανία.
Η Κομισιόν ενώ θα επεκτείνει την αναστολή των εισαγωγικών δασμών στις εξαγωγές της Ουκρανίας για έναν ακόμη χρόνο, έως τον Ιούνιο του 2025, θα εισάγει παράλληλα ένα «φρένο έκτακτης ανάγκης» για τα πιο ευαίσθητα προϊόντα, όπως πουλερικά, αυγά και ζάχαρη, επαναφέροντας τους δασμούς εάν οι εισαγωγές υπερβούν τα μέσα επίπεδα του 2022 και του 2023.
Εάν εγκριθούν οι προτάσεις της Κομισιόν από το σημερινό ευρωπαϊκό συμβούλιο και κατόπιν από το Ευρωκοινοβούλιο, θα της επιτραπεί να επιβάλλει μέτρα εάν οι αγορές ενός ή περισσότερων κρατών μελών της ΕΕ διαταραχθούν από την αύξηση των εισαγωγών άλλων αγροτικών προϊόντων, όπως τα σιτηρά. Σε κρίσιμες περιπτώσεις, τα μέτρα θα μπορούσαν να μπουν σε ισχύ 21 ημέρες μετά την υποβολή ενός αιτήματος.