Σημείο καμπής αναμένεται να αποτελέσει το έτος 2027 για το ελληνικό σύστημα, ασφάλισης καθώς παρόλο που δεν προβλέπεται άμεση αύξηση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, η χρονιά αυτή θα ενεργοποιήσει για πρώτη φορά τη ρήτρα που συνδέει τα όρια με το προσδόκιμο ζωής. Μέσα στους επόμενους μήνες επίκεινται εξελίξεις οι οποίες θα καθορίσουν αν οι σημερινοί εργαζόμενοι θα χρειαστεί να παραμείνουν περισσότερο στην αγορά εργασίας πριν λάβουν σύνταξη.
Τι ισχύει σήμερα
Το βασικό πλαίσιο συνταξιοδότησης που ισχύει σήμερα προβλέπει τη χορήγηση πλήρους σύνταξης στα 62 έτη για όσους έχουν 40 χρόνια ασφάλισης, ενώ όσοι έχουν συμπληρώσει 15 έτη ασφάλισης μπορούν να λάβουν σύνταξη στα 67 έτη ηλικίας. Αυτά τα όρια θεσπίστηκαν τα τελευταία χρόνια υπό το πρίσμα του εξορθολογισμού και της σταθεροποίησης του ασφαλιστικού συστήματος.
Ωστόσο, ο νόμος προβλέπει ότι τα όρια αυτά δεν είναι «κλειδωμένα». Ανά 3 έτη προβλέπεται αυτόματος επανυπολογισμός, ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής μετά τo 65ο έτος της ηλικίας. Αν δηλαδή αυξηθεί η μέση διάρκεια ζωής, αυξάνονται και τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης.
Τι μπορεί να αλλάξει από το 2027
Το έτος 2027 θα αποτελέσει την πρώτη χρονιά που ενεργοποιείται η συγκεκριμένη ρήτρα. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, το βασικό σενάριο δεν προβλέπει αύξηση των ορίων μέσα στο 2027, καθώς το προσδόκιμο ζωής δεν έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Παρόλα αυτά, οι αναλογιστικές μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να επέλθει σταδιακή αύξηση των ορίων μέσα στα επόμενα χρόνια εφόσον συνεχιστεί η ανοδική πορεία.
Εκτιμάται ειδικότερα ότι το όριο των 62 ετών θα μπορούσε να φτάσει κοντά στα 63,5 έτη έως το 2030, ενώ για την πλήρη σύνταξη στα 67 έτη, ενδέχεται να υπάρξει μικρή άνοδος προς τα 68 έτη. Οι αλλαγές αυτές αναμένεται να πραγματοποιηθούν με σταδιακές μεταβολές, ώστε να μην προκληθούν ανατροπές για όσους πλησιάζουν στη συνταξιοδότηση.
Οι παράγοντες που θα κρίνουν τις αποφάσεις
- Ο πιο καθοριστικός παράγοντας αποτελεί η αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Μεγαλύτερη διάρκεια ζωής συνεπάγεται και ανάγκη στήριξης των συνταξιούχων από το Κράτος για περισσότερα χρόνια, γεγονός που επιδρά στη βιωσιμότητα του συστήματος.
- Δεύτερος βασικός δείκτης συνιστά το δημογραφικό πρόβλημα. Παρατηρείται γήρανση του πληθυσμού της χώρας με ταχείς ρυθμούς, ενώ συγχρόνως ο αριθμός των γεννήσεων μειώνεται σημαντικά. Αυτό σημαίνει λιγότερους εργαζόμενους και περισσότερους συνταξιούχους, μια σχέση που απειλεί τη χρηματοδοτική ισορροπία του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας.
- Η οικονομική βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος διαδραματίζει εξίσου σημαντικό ρόλο. Η παράταση του εργασιακού βίου προκρίνεται από τους οικονομολόγους ως η λιγότερο επαχθής λύση σε σχέση με άλλες επιλογές, όπως η αύξηση εισφορών ή η μείωση συντάξεων.
- Καταληκτικά, αξίζει να σημειωθεί η σημασία των πολιτικών αποφάσεων. Η Κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε διαπιστεύσεις αναφορικά με την πρόθεσή της να μην προχωρήσει σε αύξηση των ορίων μέσα στο 2027, ωστόσο οι θεσμοθετημένοι μηχανισμοί αυτόματης προσαρμογής είναι δεσμευτικοί και, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις, η διαδικασία θα συνεχιστεί ανεξάρτητα από πολιτικές παρεμβάσεις.
Ποιοι δεν θα επηρεαστούν
Όσοι έχουν ήδη θεμελιώσει δικαίωμα συνταξιοδότησης πριν από την τυχόν αλλαγή δεν πρόκειται να επηρεαστούν, καθώς το δικαίωμά τους θεωρείται κατοχυρωμένο. Επίσης, ειδικές κατηγορίες εργαζομένων, όπως όσοι απασχολούνται σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα ή οι γονείς ανηλίκων με ειδικές διατάξεις, θα εξακολουθήσουν να υπάγονται σε ειδικά καθεστώτα τα οποία χαρακτηρίζονται από ευνοϊκότερες προϋποθέσεις συνταξιοδότησης.
Αντιθέτως, οι νεότεροι ασφαλισμένοι, που σήμερα βρίσκονται γύρω στα 35 έως 45 έτη, είναι αρκετά πιθανό να παρατηρήσουν μεταβολές στα όρια συνταξιοδότησής τους εντός της επόμενης δεκαετίας.
Ένα κρίσιμο σταυροδρόμι για το ασφαλιστικό σύστημα
Το 2027 μπορεί να μη φέρει από μόνο του ριζικές αλλαγές, ωστόσο σηματοδοτεί την απαρχή μιας νέας εποχής για το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα. Οι δημογραφικές τάσεις, η οικονομική πορεία της χώρας και οι μεταβολές στο προσδόκιμο ζωής θα καθορίσουν τη στρατηγική και τις αποφάσεις των επόμενων ετών, με την έγκαιρη ενημέρωση, τον ορθό προγραμματισμό και την καλή γνώση των δικαιωμάτων να συνιστούν τα βασικά «εργαλεία» των εργαζομένων για μια ασφαλή μετάβαση στη νέα εποχή των συντάξεων.
Η Αναστασία Χίτου είναι δικηγόρος – εργατολόγος
